Μπορεί ο νόμος που επικυρώνει τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον κώδικα Ποινικής Δικονομίας να καταδικάστηκε από σύσσωμο τον νομικό κόσμο, αλλά η κοινωνία δεν έχει καταλάβει ακόμα, πόσο καταστροφικές θα είναι οι συνέπειές του στον κοινωνικό ιστό, όπως λένε νομικοί. Τι σημαίνει στην πράξη προσβολή του τεκμηρίου αθωότητας; Κατάργηση αναστολής; Αλλαγή του συνταγματικού ρόλου των δικαστών; «Θα γεμίσουν οι φυλακές νέους για μια στράκα στρούκα στο γήπεδο, για ένα γκράφιτι. Και με ανθρώπους που χρωστούν στο δημόσιο γιατί δεν θα υπάρχει δυνατότητα αναστολής» λέει ο ποινικολόγος Θεόδωρος Μαντάς στο tvxs, στη συνέντευξη που επιχειρεί να διερευνήσει τις συνέπειες του νόμου στην πράξη, που θα δούμε κυρίως μετά την 1η Μαΐου οπότε μπαίνουν σε εφαρμογή η πλειοψηφία των διατάξεων.

«Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι ότι πλέον το πλημμέλημα με τις τροποποιήσεις οι ποινές φυλάκισης θα εκτίονται πραγματικά για τη συντριπτική πλειοψηφία, εφόσον δεν θα υπάρχει αναστολή. Πλέον ακόμα και για τα πλημμελήματα που υπερβαίνουν την ποινή φυλάκισης 2 ετών, θα εκτίει πραγματικά ένα τμήμα της ποινής σε κατ ‘ευφημισμό σωφρονιστικό κατάστημα ο κατηγορούμενος. Θα οδηγούνται στη φυλακή πολλοί άνθρωποι, που έχουν τελέσει ήπιας ποινικής απαξίας αδικήματα», λέει ο κ. Μαντάς.

Ποιοι είναι αυτοί; Μπορείτε να μας αναφέρετε παραδείγματα για να γίνει περισσότερο κατανοητό;

«Για παράδειγμα, στο αδίκημα φθοράς ξένης ιδιοκτησίας, εμπίπτουν τα γκράφιτι. Που κατά μία ερμηνεία αν δεν έχεις συναίνεση του ιδιοκτήτη ακινήτου, θα είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εφόσον υποβληθεί έγκληση, να υποβληθούν έστω για μικρό διάστημα στη φυλακή.

Άλλο παράδειγμα: θα βλέπουμε να οδηγούνται νεότεροι άνθρωποι, εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας στη φυλακή για στρακαστρούκες στο γήπεδο!

Δεν μιλάω μόνο για αδικήματα που απειλούν τη σωματική ακεραιότητα.

Σε οποιαδήποτε εμπλοκή σε τροχαίο που έχει απώλεια ζωής, ακόμα κι αν είναι περιορισμένη η ευθύνη του οδηγού ακόμα κι αν φταίει ο εκλιπών,  η εμπλοκή θα τον οδηγεί σχεδόν με βεβαιότητα στη φυλακή γιατί δεν γίνεται διάκριση στο ποσοστό της συνυπαιτιότητας.

Δεν μιλάμε για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή ινδικής κάνναβης, αυτά έγιναν κακουργήματα. Μιλάω για μια στιγμή αμέλειας, μία παραβίαση της προτεραιότητας, όχι του στοπ ή του ερυθρού σηματοδότη.

Αν επιφέρει τον θάνατο κατά κανόνα ο οδηγός του υπαίτιου οχήματος ακόμα κι αν το δικαστήριο κρίνει ότι έφταιγαν και οι δύο, θα οδηγείται στη φυλακή.

Μαθητές ή φοιτητές που έσπασαν ένα χερούλι ένα τζάμι στην κατάληψη, θα οδηγούνται φυλακή.

Σε σχέση με την ήπια σωματική βλάβη, στη φυλακή θα οδηγούνται ακόμα και μετά από  πετροπόλεμο στο γήπεδο ή σε πορεία, επειδή πέταξαν πέτρα κι ένας αστυνομικός έπαθε μώλωπα στο πόδι.

Σε άλλη κατηγορία αδικημάτων τώρα, το  πιο συνηθισμένο είναι η οφειλή στο δημόσιο. Από ένα ποσό και πάνω (50.000 ευρώ) οι οφειλέτες θα οδηγούνται πλέον με βεβαιότητα στη φυλακή αν και πρόκειται για πλημμέλημα.  Το ίδιο και αυτοί που έχουν χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία.

Αυτό δεν έχει συνειδητοποιήσει ο κόσμος. Ότι ο διευθυντής της εφορίας πρέπει να κάνει μηνυτήρια αναφορά, πλέον. Το κράτος λειτουργεί τιμωρητικά.

Και δε μιλάμε για τους μεγαλοκαρχαρίες, αυτοί παραπέμπονται σε βαθμό κακουργήματος».

Ευθεία προσβολή του τεκμηρίου αθωότητας

Αυτό θα γίνεται επειδή δεν υπάρχει πλέον η δυνατότητα αναστολής. Θέλετε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό; 

Δεν θα υπάρχει αναστολή. Δεν μπορεί  δηλαδή η ποινή να ανασταλεί ή να μετατραπεί.

Το διακύβευμα είναι ότι καταλύεται βάναυσα το τεκμήριο αθωότητας και το κράτος Δικαίου. Εφόσον καταργείται η αναστολή θα οδηγούνται στη φυλακή άνθρωποι που στο εφετείο θα αθωωθούν απλά από κάθε κατηγορία.  Έχουμε δηλαδή, ευθεία προσβολή του τεκμηρίου αθωότητας.

Ο νομικός κόσμος λέει πως ο δικαστής θα έχει πλέον δεμένα χέρια. Τι σημαίνει αυτό;

Δημιουργεί έντονο προβληματισμό η διάχυτη δυσπιστία που υπάρχει στις αλλαγές, ως προς τον ρόλο και τη διακριτική ευχέρεια που πρέπει να έχει κάθε δικαστής.

Αυτή την αποστολή αναθέτει το Σύνταγμά μας στον φυσικό δικαστή. Γι’ αυτό έχει ανεξαρτησία για να μπορεί να κρίνει με βάση το προφίλ του κατηγορουμένου, τα στοιχεία δικογραφίας.

Με τις οριζόντιες λύσεις καταλήγουμε σε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Αφαιρείται από τον δικαστή να κρίνει ανάλογα με την περίπτωση.

Δικαιοσύνη σε ασφυξία

Πώς φτάσαμε με εδώ όμως; Γιατί τόσες αλλαγές στον ποινικό κώδικα σε τόσο λίγα χρόνια;

Έχουμε μια τελείως διαφορετική εκδοχή στο τι σημαίνει παρέμβαση. Από τον ποινικό κώδικα του 1950 χρειάστηκαν 70 χρόνια για να φτάσουμε στον νέο του 2019 και από το φθινόπωρο του ’19 έως σήμερα πέρασαν 4 χρόνια. Έχουμε 7 μείζονες παρεμβάσεις στον κώδικα ποινικής δικονομίας και τον ποινικό κώδικα που αλλοιώνουν πλήρως τη φυσιογνωμία του

Ποιος είναι όμως ο κεντρικός χαρακτήρας των παρεμβάσεων και ποιες ανάγκες εξυπηρετούν κατά τον νομοθέτη;

Οι περισσότερες από τις παρεμβάσεις έγιναν με βάση τις εφήμερες ανάγκες της εκάστοτε επικαιρότητας. Αν και κύριος στόχος παρουσιάστηκε η επιδίωξη επιτάχυνσης και ποιοτικής βελτίωσης στην απονομή της δικαιοσύνης,  στην πραγματικότητα επιφέρουν συρρίκνωση των θεσμικών εγγυήσεων και των διαδικασιών που χαρακτηρίζουν την ποινική δίκη.

Είμαστε σε τοπίο που μοιάζει με κινούμενη άμμο και δεν ξέρω πως θα πάει η επόμενη μέρα. Μια δικαιοσύνη σε ασφυξία.

Σε σχέση με τον χαρακτήρα, κατά κύριο λόγο εξαντλούνται στην οριζόντια αυστηροποίηση του πλαισίου των προβλεπόμενων και επιβαλλόμενων ποινών.

Η αντιμετώπιση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα να μετατοπίζει τον χαρακτήρα του ποινικού δικαίου στην Ελλάδα από βαθύτατα ανθρωποκεντρικό που ήταν μέχρι σήμερα, σε ακραία τιμωρητικό.

Μήπως όμως η ακροδεξιά μετατόπιση μεγάλου μέρους της κοινωνίας, έχει σαν αποτέλεσμα να εκλαμβάνεται ως κάτι καλό αυτό; 

Δεν έχει καταλάβει ο κόσμος, ότι η αυστηροποίηση δεν είναι δικλείδα αποτροπής της εγκληματικότητας. Έχουμε εκτίναξη της εγκληματικότητας μετά την αυστηροποίηση του Νοεμβρίου του 2019. Δεν είναι τυχαίο ότι η αντίδραση του νομικού κόσμου είναι καθολική, ανεξάρτητα από πολιτικές αφετηρίες και διαδρομές. Δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί συνάδελφοι καταδικάζουν με τον ίδιο τρόπο.

Ο νομικός κόσμος δεν μπορεί να συναινέσει σε φαστ τρακ ποινικές δίκες, που δεν παρέχουν εχέγγυα ορθοκρισίας ούτε επιτάχυνσης.

Από 11.500 κρατούμενους θα φτάσουμε τους 25.000

Κύριε Μαντά υπάρχουν στοιχεία που προβλέπουν πόσο θα αυξηθεί ο αριθμός των κρατουμένων και πως θα χωρέσουν κατά τη γνώμη σας στις ελληνικές φυλακές;

Με πρόχειρο υπολογισμό αλλά ακριβή στοιχεία, από τη στιγμή που θα εφαρμοστούν οι διατάξεις , σε ένα βάθος χρόνου 5 ετών, θα απαιτηθεί διπλάσιος αριθμός φυλακών -κατ’ ευφημισμό σωφρονιστικών καταστημάτων- από όσα διαθέτει σήμερα η χώρα. Αυτή τη στιγμή έχουμε 11.500  κρατούμενους θα φτάσουμε σχεδόν στους 25.000 κρατούμενους!

Φοβάμαι ότι, μετά την ιδιωτικοποίηση υγείας, μετά τη σαφή επιδίωξη ιδιωτικοποίησης παιδείας, πλέον καταλαμβάνει η επιδίωξη τον χώρο Δικαιοσύνης και θα δούμε να υπάρχει προσανατολισμός για ιδιωτικές φυλακές κατά το σύστημα της Αμερικής.