Τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής στα τέλη Νοεμβρίου, o 16χρονoς Jeancy Kimbenga προσπάθησε να φτάσει στην Ευρώπη για τρίτη φορά. Ήταν σε μία από τις τρεις λέμβους που έφτασε στο ελληνικό νησί της Λέσβου εκείνη την ημέρα από την Τουρκία.

Και αυτήν τη φορά ο Jeancy ισχυρίζεται στο ρεπορτάζ του BBC, ότι επέστρεψε βίαια στα τουρκικά νερά. Τα λεγόμενα pushbacks, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ατομικές συνθήκες ενός μετανάστη/πρόσφυγα και χωρίς δυνατότητα υποβολής αίτησης ασύλου, είναι παράνομα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Ελλάδα αρνείται ότι χρησιμοποιεί τέτοιες μεθόδους, επιμένοντας ότι συμμορφώνεται με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και προστατεύει τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κατά τη διάρκεια αυτής της τρίτης προσπάθειας για να έρθει στην Ευρώπη ο Jeancy, ο οποίος κατάγεται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τεκμηρίωσε με ντοκουμέντα μέρος του ταξιδιού του με την ελπίδα ότι η απόδειξη ότι βρίσκεται στο ελληνικό έδαφος θα τον εμπόδιζε να επιστραφεί στην Τουρκία.

Ήταν ακόμα σκοτεινά όταν τα τρία σκάφη έφτασαν στο νοτιοανατολικό άκρο της Λέσβου, γνωστό ως Kratigos, στις 29 Νοεμβρίου.

Οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν σε ένα κοντινό δάσος και περίμεναν την αυγή, στέλνοντας φωτογραφίες και τη θέση τους στο GPS στην Aegean Boat Report, τη νορβηγική ΜΚΟ που παρακολουθεί τις ροές μεταναστών στην περιοχή.

Ώρες αργότερα, ο ακαδημαϊκός Κώστας Θεοδώρου που ζει στο νησί ποδηλατούσε με τη σύζυγό του στην περιοχή όταν συνάντησαν δύο γυναίκες που όπως δήλωσαν ήταν μετανάστριες που λίγες ώρες νωρίτερα είχαν φτάσει στο νησί.Οι γυναίκες είπαν ότι ήταν και οι δύο χριστιανές, έγκυες και δεν είχαν φάει για τρεις ημέρες.

«Είπαν ότι ήθελαν να πάνε στο νοσοκομείο ή στο στρατόπεδο μεταναστών. Η σύζυγός μου έφυγε για να πάρει κάποια χρήματα για να τις βάλουμε σε ένα ταξί», δήλωσε ο κ. Θεοδώρου, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Αλλά όταν πρότεινε να καλέσουν την αστυνομία, οι γυναίκες φοβόντουσαν ότι η μετάβασή τους στην Ευρώπη θα έπαυε απότομα.

Οι πρόσφυγες έφυγαν έπειτα από το δάσος και κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια, τραβώντας περισσότερες φωτογραφίες από τα μέρη που περνούσαν. Η Aegean Boat Report δημοσίευσε το πού βρίσκονται στο Facebook και επικοινωνούσε με τις ελληνικές αρχές.

Το BBC από την πλευρά του επαλήθευσε ανεξάρτητα το υλικό των μεταναστών και τις διάφορες τοποθεσίες όπου περπατούσαν στη Λέσβο.

Ο Jeancy Kimbenga και οι άλλοι συναντήθηκαν με μια ομάδα ανδρών της Ελληνικής Ακτοφυλακής, οι οποίοι τους έβαλαν σε ένα λεωφορείο και τους είπαν ότι θα μεταφερθούν σε ειδικό στρατόπεδο καραντίνας λόγω της πανδημίας Covid-19. Τουλάχιστον δύο πινακίδες ακτοφυλακής και ένας αξιωματικός είναι ορατοί στα πλάνα που έχει αποκτήσει το BBC από τη σκηνή.

Αυτό που ακολούθησε τον τραυμάτισε βαθιά, λέει ο Jeancy. Το λεωφορείο μετά από κάποια ώρα σταμάτησε σε ένα μικρό λιμάνι όπου περίμεναν άνδρες με κουκούλες. Ο έφηβος ηχογράφησε ένα βίντεο στο κινητό του. «Ντύθηκαν σαν νίντζα, θέλουν να μας βάλουν σε μια βάρκα και να μας στείλουν πίσω στην Τουρκία», ακούγεται να λέει.

Το αγόρι ισχυρίζεται ότι οι Έλληνες αξιωματικοί στη συνέχεια πήραν τα τηλέφωνα όλων, τους χτύπησαν και τους ανάγκασαν να μπουν σε «ένα σκάφος με κάτι σαν ένα πυροβόλο στην μπροστινή πλευρά» που τους πήρε στη θάλασσα.

Εκεί μεταβιβάστηκαν σε σωσίβιες σχεδίες και αφέθηκαν να παρασυρθούν προς τα τουρκικά χωρικά ύδατα, είπε. Δεν είναι σαφές γιατί, αλλά μόνο δύο από τις τρεις ομάδες που έφτασαν στη Λέσβο εκείνη την Κυριακή το πρωί στάλθηκαν πίσω.

Ώρες αργότερα, στις 02:40 στις 30 Νοεμβρίου, η τουρκική ακτοφυλακή παρέλαβε 13 μετανάστες από μια σωσίβια σχεδία, από το ακρωτήριο Kadirga στα βόρεια της Λέσβου.

Η γυναίκα με το κόκκινο πουλόβερ, που συνάντησε τον Κώστα Θεοδώρου και τη σύζυγό του, κατέβηκε μεταξύ των άλλων από τη βάρκα, όπως φαίνεται και σε μια φωτογραφία που κυκλοφόρησε η τουρκική ακτοφυλακή. Ο Jeancy λέει ότι ήταν και αυτός σε αυτό το σκάφος.

Λιγότερο από τρεις ώρες αργότερα, μια δεύτερη σχεδία με 18 μετανάστες έφτασε στην ίδια περιοχή. Ένας άντρας με φθορίζον τύπωμα στο πουλόβερ του, που απεικονίστηκε στο δάσος της Λέσβου το προηγούμενο πρωί, φαίνεται να βγαίνει από τη βάρκα της Τουρκικής Ακτοφυλακής.

Η ελληνική κυβέρνηση, η Frontex και η ΕΕ

Δεκάδες παρόμοια περιστατικά έχουν αναφερθεί τους τελευταίους μήνες και η ΜΚΟ Aegean Boat Report ισχυρίζεται ότι από την αρχή του έτους οι ελληνικές αρχές έχουν πραγματοποιήσει σχεδόν 300 pushbacks.

Όπως αναφέρει το BBC, η Ελλάδα, ωστόσο, επιμένει ότι «δεν συμμετέχει στα λεγόμενα pushbacks» και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει καταδικάσει τους ισχυρισμούς ως «προσβολή της Ελληνικής Ακτοφυλακής». Αντ ‘αυτού, η χώρα κατηγορεί την Τουρκία.

Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης δήλωσε στο BBC ότι είναι ευθύνη της Τουρκίας να εξαλείψει τις λαθραίες διαδρομές και να «προστατεύσει την ανθρώπινη ζωή στη θάλασσα, εμποδίζοντας τα ανεπιθύμητα σκάφη να εγκαταλείψουν το τουρκικό έδαφος». Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την ΕΕ το 2016 για να σταματήσει τη διέλευση μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά φέτος υποστηρίζει ότι δεν μπορεί πλέον να την επιβάλει.

Δεν είναι μόνο η Ελλάδα στο «μάτι του κυκλώνα», αλλά και η Υπηρεσία Συνόρων της ΕΕ, η Frontex, που βοηθά την Ελλάδα στη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων της Ένωσης. Πλέον  κατηγορείται και αυτή ότι βοηθάει, ή κλείνει τα μάτια, στα pushbacks στο Αιγαίο Πέλαγος και οι τελευταίοι ισχυρισμοί προκάλεσαν μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις από τη δημιουργία της.

Μια εσωτερική έκθεση του Frontex, σύμφωνα με το BBC, περιγράφει αρκετές αναφορές σοβαρών περιστατικών, όπου αναφέρονται παρατυπίες ή παραβιάσεις δικαιωμάτων. Ο επικεφαλής της Frontex, Fabrice Leggeri, που κλήθηκε από μέλη της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών του Κοινοβουλίου της ΕΕ στα τέλη Νοεμβρίου, δήλωσε ότι δεν βρέθηκαν στοιχεία για «ενεργή, άμεση ή έμμεση» συμμετοχή της Frontex στα pushbacks. Μόνο το κράτος μέλος υποδοχής (Ελλάδα) θα μπορούσε να αποφασίσει τι πρέπει να γίνει, πρόσθεσε.

Ορισμένοι ευρωβουλευτές υποστήριξαν το έργο της Frontex, αλλά μια ομάδα, οι Σοσιαλιστές και οι Δημοκρατικοί, ζήτησαν την παραίτηση του κ. Leggeri. Ο Ολλανδός Πράσινος Αριστερός ευρωβουλευτής Tineke Strik είπε στο BBC «Ο Leggeri δεν είναι πλέον αξιόπιστος. Χρειάζεται μια εξεταστική επιτροπή να διερευνήσει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα».

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) κατηγόρησε επίσης την Ελλάδα ότι πραγματοποίησε βίαιες επαναπροωθήσεις στα χερσαία σύνορά της με την Τουρκία. Σε μια έκθεση του Οκτωβρίου 2020 ανέφερε περιστατικά στον ποταμό Έβρο το 2018, καθώς και ισχυρισμούς σωματικής κακομεταχείρισης από αστυνομία, συνοριοφύλακες ή παραστρατιωτικές ομάδες.

Ο Jeancy Kimbenga τώρα είναι προς το παρόν στην Κωνσταντινούπολη και προσπαθεί να βρει ένα μέρος για να μείνει για το χειμώνα. «Αλλά θα προσπαθήσω να πάω ξανά στην Ευρώπη, όταν νιώσω καλύτερα και αν το επιτρέπει ο Θεός».