Επικίνδυνες διαστάσεις παίρνει τα τελευταία χρόνια το θέμα της κακοποίησης ανηλίκων, καθώς γίνονται γνωστά ολοένα και περισσότερα περιστατικά. Η 19η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών, προκειμένου μέσα από διάφορες δράσεις να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι όλο και περισσότερα παιδιά σήμερα είναι θύματα βίας και είναι υπόθεση και ευθύνη όλων μας να κάνουμε τον κόσμο πιο ασφαλή για τα παιδιά.

Η παιδική κακοποίηση μπορεί να συμβεί στο σπίτι του παιδιού ή σε χώρους (σχολεία ή κοινότητες) όπου το παιδί αλληλεπιδρά. «Υπάρχουν τέσσερις κύριες κατηγορίες παιδικής κακοποίησης: παραμέληση, σωματική κακοποίηση, ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση και σεξουαλική κακοποίηση», όπως αναφέρει η κύριά Αγγελική Καρκαμπούνη, ψυχολόγος στο ορφανοτροφείο θηλέων Μέλισσα.

Το φαινόμενο της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από όσο γνωρίζουμε, καθώς καλύπτεται από ένα πέπλο σιωπής και μυστικότητας. Σύμφωνα με οργανισμούς για την πρόληψη της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, τα 3/4 των παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά δεν θα μιλήσουν σε κανένα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας για αυτήν. Τα περισσότερα παιδιά θύματα κακοποίησης και παραμέλησης δεν ανιχνεύονται από τις κοινωνικές υπηρεσίες. Στη σεξουαλική κακοποίηση ειδικά, όπου δεν υπάρχουν απαραίτητα σωματικές ενδείξεις, ο φόβος και η ντροπή εμποδίζει τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες που γνωρίζουν να ζητήσουν βοήθεια.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα κορίτσια κακοποιούνται τρεις φορές πιο συχνά από τα αγόρια, ενώ τα αγόρια είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες για συναισθηματική παραμέληση και σοβαρή σωματική βλάβη. Άλλες επιστημονικές μελέτες δείχνουν επίσης, πως στις 9 από τις 10 περιπτώσεις, ο θύτης είναι κάποιος που το παιδί γνωρίζει και εμπιστεύεται από τον οικογενειακό ή φιλικό κύκλο, ενώ το 45% των θυμάτων δεν μιλά για τουλάχιστον 5 χρόνια.

Oι αριθμοί της τελευταίας τριετίας, φανερώνουν πως τα θύματα είναι περισσότερα από τους θύτες κάθε χρόνο, καθώς υπάρχουν δράστες με περισσότερα του ενός – ανήλικα και μη – θύματα. Σύμφωνα με τις υποθέσεις που ερευνά η ΕΛΑΣ. κάθε δεύτερη μέρα κακοποιείται ένα παιδί, ενώ όπως προκύπτει από τα στοιχεία των δράσεων από το Χαμόγελο του Παιδιού, η «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» το περασμένο έτος είχε 848 καταγγελίες που αφορούσαν σοβαρά περιστατικά κακοποίησης για 1.656 παιδιά.

«Έχουμε περίπου 150 υποθέσεις τον χρόνο. Αν πηγαίναμε ακόμη πιο πίσω θα βλέπαμε ότι τα περιστατικά αυτά έχουν αυξηθεί. Καταγγέλλονται περισσότερο και υπάρχουν πιο ενημερωμένα παιδιά», είχε αναφέρει σε συνέντευξη της στο Ελεύθερο Τύπο η Κωνσταντίνα Κωστάκου, ψυχολόγος του τμήματος Ανηλίκων της ΕΛ.ΑΣ.

Συνέπειες και ψυχολογική υποστήριξη

Η παιδική κακοποίηση αποτελεί ένα σοβαρότατο ζήτημα, οι συνέπειες του οποίου έχουν διάρκεια και μπορούν να επηρεάσουν τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, μετατρέποντάς το σε έναν ενήλικα που αντιμετωπίζει δυσκολίες σε διάφορες σημαντικές πτυχές της ζωής του. Πολλά από αυτά τα παιδιά μπορούν να έχουν έντονα προβλήματα στις προσωπικές τους σχέσεις, να μην μπορούν να εμπιστευτούν εύκολα τους άλλους, να έχουν τάση προς καταχρήσεις και να εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές, όπως μετατραυματικό στρες, προβλήματα προσαρμοστικότητας και κατάθλιψη.

Ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης της κακοποίησης είναι η πρόληψη. Η συμμετοχή ευάλωτων οικογενειών σε προγράμματα παρέμβασης έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου κακοποίησης και παραμέλησης για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, αλλά και τη μεγαλύτερη συμμόρφωση στην τακτική ιατρική φροντίδα και τους εμβολιασμούς. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει τη ζωή ενός παιδιού, ιδιαίτερα των παιδιών κάτω των 4 ετών που διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου ή αναπηρίας από σωματική κακοποίηση.

«Η κακοποίηση είναι ένα θέμα πολύπλευρο που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Δεν μπορεί να κρίνει κάποιος εκ των προτέρων ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της κακοποίησης. Υπάρχουν πάντα δυνατότητες επούλωσης. Φυσικά η διαδικασία δεν είναι εύκολη. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν σε καθορίζει αρνητικά. Ο ρόλος των ειδικών ψυχικής υγείας είναι να βοηθήσουν όσο πιο πολύ μπορούν και να υποστηρίξουν αυτά τα παιδιά. Αρχικά πρέπει να επιβεβαιώσουν αν όντως υπάρχει κακοποίηση και πως έχει επηρεάσει το κάθε άτομο. Από εκεί και πέρα η θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με την περίπτωση», πρόσθεσε η κυρία Καρκαμπούνη.

Μέλισσα: Μια μεγάλη αγκαλιά για παιδιά

Ωστόσο, εκεί που κάποιος βλέπει μόνο προβλήματα, κάποιοι οραματίζονται μια λύση που θα ωφελήσει τα παιδιά.  Η «Μέλισσα» είναι ένα ορφανοτροφείο για κορίτσια, που δίνει καθημερινό αγώνα για να συνεχίσει να στέκεται δίπλα στα παιδιά εκείνα που τον έχουν ανάγκη. «Η Μέλισσα έχει πολύ μακρά ιστορία και είμαστε περήφανοι που συνεχίζουμε αυτό το έργο. Λειτουργεί από το 1916 ανεπίσημα, όταν μια ομάδα γυναικών ένωσε τις δυνάμεις της και βοήθησε του πρόσφυγες από τον Πόντο. Μετά το 1921 αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα σωματείο κι επισημοποίησαν τη δράση τους», αναφέρει η πρόεδρος Μαύρου Βασιλεία.

Σήμερα φιλοξενεί 20 κορίτσια ηλικίας επτά με 18 χρονών. «Πρόκειται για παιδιά που έρχονται εδώ μετά από εισαγγελική παρέμβαση, όταν το περιβάλλον τους είναι επικίνδυνο ή κακοποιητικό και οι γονείς δεν μπορούν να φροντίσουν σωστά τα παιδιά. Έτσι παρεμβαίνει η κοινωνική υπηρεσία κι ο εισαγγελέας αφαιρεί την επιμέλεια από τους γονείς και αναζητά έναν φορέα όπου τα παιδιά θα μπορούν να μεγαλώσουν σωστά».

Στη Μέλισσα είναι πολύ σημαντικό το κομμάτι της εκπαίδευσης. Τα παιδιά παρακολουθούν τα δημόσια σχολεία ανάλογα με την ηλικία τους και τους παρέχεται ενισχυτική διδασκαλία όποτε την χρειάζονται. «Μας ενδιαφέρει όχι απλά να προσφέρουμε στέγη, τροφή και περίθαλψη αλλά να δούμε το κάθε παιδί σαν ξεχωριστή προσωπικότητα και να καλλιεργήσουμε τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους. Υπάρχουν διάφορα πρόγραμμα που μπορούν να συμμετέχουν τα κορίτσια, ενώ στις εξωσχολικές δραστηριότητες περιλαμβάνεται από το πιάνο και τις πολεμικές τέχνες μέχρι την ιππασία και το ποδόσφαιρο. Συνήθως απευθυνόμαστε στους αντίστοιχους φορείς που πάντα μας βοηθάνε χωρίς κάποια οικονομική επιβάρυνση», πρόσθεσε η κυρία Μαύρου.

Σχετικά με το ψυχολογικό κομμάτι που είναι πολύ σημαντικό, υπάρχει ειδική ψυχολόγος στο ίδρυμα που παρακολουθεί τα κορίτσια, ώστε τα προβλήματα που ανακύπτουν να βρίσκουν πιο γρήγορα τη λύση τους. Ωστόσο, όταν υπάρχουν κάποια πιο σοβαρά θέματα απευθύνονται και σε εξωτερικούς συνεργάτες, όπου τα παιδιά ακολουθούν τακτικές συνεδρίες.

Σε μία εποχή που η κρατική πρόνοια συρρικνώνεται διαρκώς και οι φορείς που ασχολούνται με την παιδική προστασία μένουν στην ουσία μόνοι να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που ανακύπτουν, η προώθηση του εθελοντισμού είναι η μόνη λύση, για να συμπληρωθούν τα κενά και να αντιμετωπιστεί η οικονομική ένδεια. «Πέρα από τους καθηγητές που ασχολούνται με την ενισχυτική διδασκαλία, υπάρχουν εθελοντές που συνοδεύουν τα κορίτσια σε εξόδους, κάθε Παρασκευή και Σάββατο. Επίσης οι εθελοντές μας βοηθούν στις  διάφορες εκδηλώσεις που κάνουμε, στα μπαζάρ, ενώ άλλες φορές συνοδεύουν τα παιδιά στα ιατρικά τους ραντεβού», κατέληξε η κυρία Μαύρου.