Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια «κερδίζει» μια πρωτιά. Όχι όμως θετική. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η χώρα είναι πρώτη στις καισαρικές τομές σε όλο τον κόσμο, με το ποσοστό να φτάνει πάνω από το 60 % στο σύνολο των γεννήσεων, όταν ο μέσος όρος στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται μεταξύ 25%-30% και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτηρίζει επιτρεπτό ποσοστό καισαρικών το 15%.

Το θέμα έφτασε και στη Βουλή, με επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκου Μανιού. Ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, αναγνώρισε από την πλευρά του το πρόβλημα και διαβεβαίωσε ότι θα υπάρξει δέσμη παρεμβάσεων, δεδομένου ότι η κατάχρηση των καισαρικών επιβαρύνει την υγεία αλλά και τα ασφαλιστικά μας ταμεία, αφού το κόστος τους είναι διπλάσιο από τους φυσιολογικούς τοκετούς.

Έτσι οι υποψίες για μεγάλες μπίζνες με τις καισαρικές δυστυχώς τεκμηριώνονται. «Όντως η εικόνα αυτή με τα πολλαπλάσια αυξημένα ποσοστά σε σχέση με το ανώτατο όριο των 15% που ισχύει, δεν περιποιεί τιμή, ούτε για το σύστημα υγείας ούτε για τους επιστήμονες, και προφανώς θέτουν σε αυξημένο κίνδυνο και τις εγκύους αλλά επιβαρύνουν και οικονομικά τη λειτουργία του ΕΣΥ», τόνισε ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός.

«Προφανώς υπάρχουν και τα οικονομικά κίνητρα, και τα κίνητρα ευκολίας στους γυναικολόγους για την οργάνωση του χρόνου τους, αλλά και η αίσθηση στις γυναίκες ότι είναι πιο φιλική, πιο εύκολη και λιγότερη οδυνηρή η καισαρική τομή», επεσήμανε.

«Δώσαμε ήδη οδηγίες στις διοικήσεις των νοσοκομείων να ελέγχουν αν τηρούν το διεθνές πρωτόκολλο, αλλά και να ζητούν από τους γιατρούς να τεκμηριώνουν την προσφυγή στη καισαρική», ανέφερε ο Α. Ξανθός. Παράλληλα, διαβεβαίωσε ότι θα υπάρξει δέσμη παρεμβάσεων για να αναστραφεί η εικόνα αυτή με τη συμβολή και των μαιών, ο ρόλος των οποίων έχει ενισχυθεί και αναβαθμιστεί, με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση.

Η Κωνσταντίνα Νούσια, εξειδικευμένη μαία στον φυσιολογικό τοκετό, πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Μαιευτικής Βίας, συνεργάτιδα με αρκετά ιδιωτικά μαιευτήρια της Αθήνας, μάς καταθέτει την άποψή της, σύμφωνα και με την εμπειρία της.

«Η βάση του ζητήματος βρίσκεται στο ιατροκεντρικό σύστημα. Η εγκυμοσύνη και η γέννα θεωρούνται στη χώρα μας, τόσο από μέρος της κοινωνίας όσο και από μέρος της επιστημονικής κοινότητας, παθολογικές καταστάσεις. Παρόλο που πράγματι, αρκετές φορές η ιατρική επιστήμη δίνει λύση, στην εγκυμοσύνη και στη γέννα η κατάχρηση των ιατρικών παρεμβάσεων οδηγούν πολλές φορές τις γυναίκες σε αναίτιες καισαρικές. Επίσης, η εικόνα της γυναίκας για τον φυσιολογικό τοκετό έχει διαστρεβλωθεί, θεωρώντας την καισαρική τομή ως την πιο ανώδυνη και ασφαλή επιλογή. Δυστυχώς, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο» επισημαίνει.

Γιατί οι γυναίκες προτιμούν την καισαρική

Ειναι γεγονός ότι η κουλτούρα που συνοδεύει τον τοκετό στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια οδηγεί τις γυναίκες στην επιλογή της καισαρικής. Παρασύρονται από τους γυναικολόγους, έχουν στρεβλή ενημέρωση, πιστεύουν πως είναι πιο ανώδυνη και ασφαλής;

«Ο φόβος και η ελλιπής ενημέρωση των ζευγαριών είναι οι κύριοι λόγοι που έχουν διαμορφώσει την κουλτούρα του τοκετού στην Ελλάδα» λέει η Κωνσταντίνα Νούσια. «Η καισαρική προβλήθηκε ως η εναλλακτική λύση που είναι λιγότερο επώδυνη. Αυτό που δεν προβλήθηκε, όμως, είναι οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειές της τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί (όπως η κατά 11% αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας στα παιδιά που γεννήθηκαν με προγραμματισμένη καισαρική τομή, σύμφωνα με έρευνα που υπογράφει και ο κύριος Χρούσος), ειδικά όταν η καισαρική αυτή είναι αναίτια. Αυτό που λείπει από την κοινωνία μας είναι προετοιμασία για τη γονεϊκότητα πριν ακόμα γίνουν γονείς τα ζευγάρια, αλλά και φυσικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά από αυτή».

Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι μια γυναίκα που υποβάλλεται σε καισαρική έχει διπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσει κάποια ασθένεια ή να πεθάνει σε σχέση με μια γυναίκα που κάνει φυσιολογικό τοκετό. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος υστερεκτομής ή εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας αλλά και ανάγκη για μετάγγιση αίματος.

Επιπροσθέτως ο κίνδυνος ανάγκης χορήγησης αντιβίωσης ήταν 5 φορές μεγαλύτερος συγκριτικά με όσες γέννησαν με φυσιολογικό τοκετό.

Αναφερόμενοι στα νεογνά που γεννήθηκαν με καισαρική οι επιστήμονες είπαν ότι ο κίνδυνος εισαγωγής τους σε Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών ήταν διπλάσιος σε σχέση με τα παιδιά που γεννήθηκαν με φυσιολογικό τοκετό.

Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η καισαρική ήταν πολύ προστατευτική για τη ζωή των παιδιών με ισχιακή προβολή (δηλαδή ήταν μπροστά αντί του κεφαλιού, οι γλουτοί με τη λεκάνη του παιδιού, γεγονός που καθιστά τον φυσιολογικό τοκετό δυσκολότερο). Στις περιπτώσεις αυτές, η γέννηση με καισαρική μείωνε του θανάτους αλλά και τους υπόλοιπους κινδύνους για το παιδί (περιγεννητική υποξία, εγκεφαλικές βλάβες).

Συμπερασματικά οι ερευνητές τόνισαν ότι δεν προσφέρει σημαντικά οφέλη η καισαρική αν δεν υπάρχει κάποιος κίνδυνος όπως η ισχιακή προβολή και κολπικές επιπλοκές, αντίθετα μπορεί να βλάπτει τη μητέρα ή το παιδί.

Τα επιχειρήματα υπέρ του φυσικού τοκετού εξηγεί και η εξειδικευμένη μαία Κ. Νούσια: «Τα πλεονεκτήματα είναι σαφέστατα περισσότερα σε σχέση με την καισαρική τομή. Για το μωρό, είναι πολύ σημαντικό το ότι έρχεται στον κόσμο όταν είναι αυτό έτοιμο και τα συστήματά του έχουν ωριμάσει, λαμβάνει δε το απαραίτητο μικροβίωμα από τον κόλπο της μητέρας του, όταν περνάει από αυτόν κατά τον τοκετό. Αυτό από μόνο του, δίνει το μεγαλύτερο όπλο στον οργανισμό του παιδιού, προστατεύοντάς το από άσθμα, αλλεργία, διαβήτη, κοιλιοκάκη κ.α. Για τις μητέρες, ο φυσιολογικός τοκετός έχει επίσης οφέλη. Το βασικότερο έχει να κάνει με την προσωπική ενδυνάμωση και τη συναισθηματική πληρότητα. Ο θηλασμός εγκαθίσται πιο γρήγορα και πιο εύκολα και η μητέρα επιστρέφει στην καθημερινότητά της την αμέσως επόμενη μέρα, αποφεύγοντας την ανάρρωση από ένα μεγάλο κοιλιακό χειρουργείο».

Τα κίνητρα των ιατρών

Σύμφωνα με την έρευνα και τα επίσημα στοιχεία του ΕΟΠΠΥ και του ΠΟΥ, τα ιδιωτικά νοσοκομεία φαίνεται να προωθούν την καισαρική τομή ως την ενδεδειγμένη μέθοδο τοκετού. Σε ό,τι αφορά τους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ, ο αριθμός των φυσικών γεννήσεων είναι αρκετά χαμηλός σε ιδιωτικά νοσοκομεία (4,7%) σε σύγκριση με τα δημόσια (79,6%) και συνεπώς τίθενται ζητήματα υπερτιμολόγησης. Αν λάβουμε δε υπ’ όψιν και τους τοκετούς από ανασφάλιστους ή ασφαλισμένους εκτός ΕΟΠΥΥ, ο μέσος όρος των φυσικών τοκετών ανέρχεται στο μόλις 15,3% επί του συνόλου, δηλαδή 36,8% στα δημόσια νοσοκομεία και 1,9% στα ιδιωτικά.

Ιδιαίτερη μνεία κάνουν οι ερευνητές του ΠΟΥ και στις «παράτυπες πληρωμές» εντός των δημόσιων νοσοκομείων, δηλαδή φακελάκια προς γιατρούς και μαιευτήρες, προκειμένου οι πολίτες να έχουν καλύτερες υπηρεσίες υγείας. Όπως φανερώνει το πόρισμα του ΠΟΥ, η μέση συνολική ιδιωτική πληρωμή για την προγεννητική περίοδο και τον τοκετό στα δημόσια νοσοκομεία ήταν 1.549 ευρώ, συμπεριλαμβανόμενων και των ανεπίσημων πληρωμών στα 848 ευρώ και των επίσημων σε 700 ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας μελέτης, η καισαρική τομή με τέσσερις μέρες νοσηλείας σε ιδιωτικό νοσοκομείο μπορεί να κοστίσει έως και 12.300 ευρώ.

Διερευνώντας τους λόγους για τους οποίους οι γιατροί επιλέγουν σε τόσο μεγάλη συχνότητα την καισαρική τομή έναντι του φυσιολογικού τοκετού, οι ερευνητές του ΠΟΥ τονίζουν αρχικώς ότι έρευνα του 2005 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κίνητρο αποτελούν οι οικονομικοί λόγοι, αλλά και η ευκολία του γιατρού. Που σημαίνει ότι τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγεται η καισαρική τομή δεν είναι επιστημονικά, αλλά η αύξηση του κέρδους και η μείωση του χρόνου, αφού μια καισαρική συνήθως κρατά 3 ώρες, ενώ ένας φυσιολογικός τοκετός συχνά μπορεί να κρατήσει μέχρι και 12-13 ώρες.

Ως εκ τούτου, είναι πολλές οι περιπτώσεις γιατρών που προγραμματίζουν τον τοκετό, ακόμη και με καισαρικές που οδηγούν συχνά σε ιατρογενείς πρόωρες γεννήσεις, γεγονός που μπορεί αφενός να αυξήσει περαιτέρω το κόστος φροντίδας (περισσότερες μέρες στο νοσοκομείο), αφετέρου να έχει κλινικές επιπτώσεις (ακόμα περισσότερες μέρες στο νοσοκομείο). Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2008 μέχρι το 2011 σημειώθηκε αύξηση τέτοιων περιστατικών της τάξεως του 5%.

«Η εικόνα που έχω εγώ είναι ότι γίνεται μεγάλη προσπάθεια από συγκεκριμένους επαγγελματίες υγείας (μαίες και γιατρούς), ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες του τοκετού, στα ιδιωτικά μαιευτήρια. Η σκέψη μου δε, είναι να απευθυνθώ σε μεγάλο μαιευτήριο της Αττικής με το οποίο συνεργάζομαι, ώστε να συζητήσουμε τη δημιουργία Κέντρου Φυσικού Τοκετού (birth center), καθώς και την ανάγκη για τη δημιουργία μαιευτηρίων Φιλικών Προς τη Μητέρα (Mother Friendly Hospital). Όλα αυτά προϋποθέτουν την αναβάθμιση του ρόλου των μαιών» υποστηρίζει η Κ. Νούσια.

«Αμυντική ιατρική» και «επιθετική πολιτική»

Οι ερευνητές επικαλούνται και το φαινόμενο της «αμυντικής ιατρικής», λέγοντας ότι μεγάλο ποσοστό των καισαρικών οφείλεται σε αυτήν. Δηλαδή, «η έλλειψη κατάρτισης για την αντιμετώπιση καταστάσεων που προκύπτουν στον φυσικό τοκετό ήταν καθοριστικός παράγοντας στην επιλογή της καισαρικής τομής».

Όπως υποστηρίζει και ο Δημήτριος Λουτράδης, Πρόεδρος ΕΜΓΕ, Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Α’ Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», εκτιμάται ότι ένας από τους βασικούς λόγους των υψηλών ποσοστών των καισαρικών που παρατηρούνται στην χώρα μας είναι η «αμυντική άσκηση ιατρικής», για την αποφυγή δηλαδή ανεπιθύμητων επιπλοκών κατά τον τοκετό και την αποφυγή αγωγών και μηνύσεων.

Άλλος λόγος είναι η επιθυμία της ίδιας της γυναίκας να γεννήσει με καισαρική, καθώς υπάρχει η πεποίθηση μιας πιο ανώδυνης και ασφαλούς εμπειρίας, αλλά και η «πίεση» από τους συγγενείς ειδικά για τις γυναίκες που γεννούν πρώτη φορά. Μάλιστα ο Δ. Λουτράδης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι όταν περάσει το 4ωρο, ξεκινά από τους συγγενείς η ανησυχία και η «πίεση» προς την ιατρική ομάδα. Από την πλευρά των γιατρών προκρίνεται η λύση της καισαρικής, λόγω του ότι ο τοκετός γίνεται προγραμματισμένα.

Ο υπουργός Υγείας, με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, έδωσε το δικαίωμα της συνταγογράφησης στις μαίες του δημόσιου τομέα, όχι όμως και του ιδιωτικού. Ποιες είναι οι προτάσεις των συλλόγων μαιών/των προς το υπουργείο υγείας; «Πάγιες θέσεις μας αποτελούν η δημιουργία Κέντρων Φυσικού Τοκετού, η δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας στην οποία θα ανακοινώνονται επίσημα τα ποσοστά των καισαρικών και των φυσιολογικών τοκετών ανά κλινική και ανά περιοχή, αλλά και η αναβάθμιση της μαίας ώστε να αποκτήσουν ενεργό ρόλο μέσα στην αίθουσα τοκετού και να έχουν το δικαίωμα να αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τις εγκυμοσύνες και τους τοκετούς χαμηλού κινδύνου» μας λέει και καταλήγει η Κωνσταντίνα Νούσια.