«Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, είναι σαν να σας το έδωσε ο Παύλος για να δείτε ποιος ήταν και ποιοι τον δολοφόνησαν. Ο Παύλος απάντησε στην εισαγγελέα μέσω της Χρύσας» γράφει η Μάγδα Φύσσα προλογίζοντας το βιβλίο της δικηγόρου της οικογένειας Χρύσας Παπαδοπούλου «Όρθιος σε δημόσια θέα», που περιλαμβάνει την αγόρευση της στη δίκη της Χρυσής Αυγής.  Με αφορμή το βιβλίο η Χρ. Παπαδοπούλου, μίλησε στο tvxs.gr για το πως άλλαξε οριστικά τη ζωή της η δίκη, για τους Λαγό και Παππά που παραμένουν ασύλληπτοι, για τον πολύχρονο αγώνα έως την καταδίκη της ναζιστικής οργάνωσης, τον φόβο αλλά και το θάρρος που χρειάστηκε από όλη την πολιτική αγωγή από την αρχή έως το τέλος. 
 
Η Μάγδα Φύσσα γράφει στον πρόλογο της για εσάς:  «Η Χρύσα όπως και ο Παύλος σκότωσαν τον φόβο. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να αντιμετωπίσεις τον ναζισμό». Νιώσατε ότι φοβηθήκατε καθ’ολη τη διάρκεια αυτή και πότε;
 
Κοιτάξτε, δεν θεωρώ ότι είμαι περισσότερο ή λιγότερο θαρραλέα από τον κάθε άνθρωπο. Αγαπώ και εκτιμώ και τη ζωή και τη σωματική μου ακεραιότητα. Οι επιθέσεις των χρυσαυγιτών σε βάρος των δύο συναδελφισσών μου, της Ευγενίας Κουνιάκη την 1-11-2017 έξω από την αίθουσα του εφετείου και η επίθεση στη ΦΑΒΕΛΑ, στον Πειραιά, την 25-2-2018, όπου ανάμεσα σε άλλους τραυματίες, χτυπήθηκε σοβαρά και η συνάδελφός μου στην πολιτική αγωγή-υποστήριξη της κατηγορίας της οικογένειας του Παύλου, Ελευθερία Τομπατζόγλου ήταν δυο στιγμές που ένιωσα ανάμεσα σε άλλα και φόβο. Ένιωσα φόβο, θυμό, οργή και πείσμωσα. Το ζήτημα δεν είναι να “καταστείλεις” οποιοδήποτε αίσθημα φόβου είναι λογικό να δημιουργηθεί, όταν αντιμετωπίζεις εγκληματίες ναζιστές. Το ζήτημα είναι να μην επιτρέψεις στον φόβο να κυριαρχήσει  επί της ύπαρξής σου. Να μην του επιτρέψεις να καθορίσει τον τρόπο που έχεις επιλέξει να ζεις και να δρας. Και να τραβάς μπροστά. Αυτό έκανα.
 
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αν και συνοπτικό χρονικό της δίκης εκτός από την αγόρευση σας. Το συμπεριλάβατε γιατί ήταν απαραίτητο για να γίνει περισσότερο κατανοητή η αγόρευση;
 
Όχι, δεν ήταν αυτός ο λόγος. Η πρώτη συνεδρίαση του δικαστηρίου ήταν στις 20-4-2015, η τελευταία στις 22-10-2020. 465 συνεδριάσεις και 5,5 χρόνια δικαστικής μάχης. Αν εξαιρέσουμε κάποιους λίγους δημοσιογράφους που έκαναν καθημερινή καταγραφή των τεκταινόμενων εντός δικαστηρίου, η μακρά διάρκεια της δίκης-ανάμεσα σε άλλα-συνετέλεσε στη μείωση του ενδιαφέροντος των ΜΜΕ. Κατ’ επέκταση οδήγησε στην άγνοια μεγάλης μερίδας πολιτών περί του τι συμβαίνει. «Η δίκη καθυστερεί, η δίκη καρκινοβατεί» και συναφή αφηγήματα από δημοσιογράφους, που δεν είχαν ποτέ παρευρεθεί στο δικαστήριο ή είχαν παρευρεθεί μόνο στις πρώτες συνεδριάσεις. Αυτό κυριαρχούσε στο ευρύ κοινό και υπονόμευε το κύρος της διαδικασίας, είτε σκοπίμως, είτε λόγω επαγγελματικής ανεπάρκειας.
 
Το χρονικό της δίκης προστέθηκε για να καταδείξει ότι η δίκη δεν «καθυστερούσε» γενικά και αόριστα, αλλά ότι η δίκη αυτή ήταν μία χρονοβόρα διαδικασία, που έπρεπε να εξετάσει ένα τεράστιο όγκο μαρτύρων και αποδεικτικού υλικού. Αυτό βέβαια οφειλόταν στη θεσμική ανοχή που είχε επιδείξει η οργανωμένη Πολιτεία απέναντι στην μακρόχρονη εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής. Όποτε, υπήρξαν ανησυχητικές ενδείξεις για επιβράδυνση του ρυθμού της διαδικασίας, η πολιτική αγωγή-υποστήριξη της κατηγορίας  ήταν η πρώτη που δημόσια το κατήγγειλε, όπως έγινε τον Ιούνιο του 2016. 
Συνεπώς, προστέθηκε για να καταρρίψει το αφήγημα περί «καθυστέρησης» προς αποκατάσταση της αλήθειας και να καταδείξει τον σημαντικό όγκο της δικογραφίας που κλήθηκε να διαχειριστεί το δικαστήριο.
 
Τι σήμαινε προσωπικά για εσάς το ότι είσαστε μέρος αυτής της ιστορικής δίκης; Σας άλλαξε; Σας καθόρισε; και με ποιον τρόπο;
 
Η συμμετοχή μου σε αυτή τη δίκη μου έδωσε τη δυνατότητα να αποδείξω μέσα σε μία δικαστική αίθουσα την αλήθεια που ήδη ήξερα από πριν. Γιατί την Χρυσή Αυγή την ήξερα πολύ πριν τη δολοφονία του Παύλου, όπως και όλοι οι συνάδελφοί μου. Είμαι περήφανη, για τον τρόπο που λειτουργήσαμε συλλογικά ως πολιτική αγωγή-υποστήριξη της κατηγορίας χωρίς εγωισμούς και ανιδιοτέλειες. Ξέρετε, ήμασταν τόσοι δικηγόροι, με διαφορετικές πολιτικές τοποθετήσεις, διαφορετικές προσωπικότητες, διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά αυτά που μας ένωναν ήταν περισσότερα από αυτά που μας διαφοροποιούσαν. Και έτσι πορευτήκαμε όλα αυτά τα χρόνια. 
 
Σε αυτή τη δίκη άλλοι άνθρωποι μπήκαμε και άλλοι βγήκαμε. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Αρκεί να δει κανείς φωτογραφίες από την πρώτη μέρα του δικαστηρίου ! Συχνά αστειευόμαστε για αυτό με τους συναδέλφους. Σοβαρά, όμως, δεν είναι εύκολο να προσδιορίσω ακριβώς τον τρόπο που με άλλαξε, γιατί πλέον η δίκη αυτή είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Και όταν λέω δίκη, δεν εννοώ μόνο τη διαδικασία, κυρίως είναι οι άνθρωποι που γνώρισα μέσα από αυτή την υπόθεση, πολλοί άνθρωποι, αξιόλογοι άνθρωποι,  με διάφορες ιδιότητες που αγωνιζόταν όλοι για ένα κοινό σκοπό, από διαφορετικά μετερίζια. Η διαδικασία της σύνθεσης, της συν-δημιουργίας, της συνύπαρξης έναντι της περιχαράκωσης.  Σίγουρα είναι μία τομή, υπάρχει η ζωή μου πριν τη δίκη και η ζωή μου αφού αποφάσισα να συμμετέχω σε αυτήν.
 
Ποια ήταν κατά τη γνώμη σας τα πιο καθοριστικά γεγονότα, κινήσεις, για την καταδίκη της ΧΑ;
 
Είναι πολλά τα γεγονότα που καθόρισαν το αποτέλεσμα. Μετά τη δολοφονία του Παύλου,  η Πολιτεία βρέθηκε αντιμέτωπη με την έκρηξη οργής του αντιφασιστικού κινήματος και όλων των δημοκρατικών πολιτών. Αναγκάστηκε, λοιπόν,  να διερευνήσει για πρώτη φορά το ενδεχόμενο ποινικών ευθυνών της ηγεσίας και αυτό ήταν κρίσιμο. Η συνένωση, δηλαδή, όλων των εκκρεμών δικογραφιών για βίαιες επιθέσεις των μελών της Χρυσής Αυγής, μαζί με την κατηγορία της διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης για την ηγεσία της Χρυσής Αυγής ήταν καθοριστικό γεγονός για την μετέπειτα εξέλιξη. Το δικαστήριο είχε συνολική εικόνα τόσο για τις επιθέσεις των μελών όσο και για τη σχέση τους με την ηγεσία. Τα στοιχεία σε βάρος της ηγεσίας ήταν συντριπτικά.
 
Όσον αφορά την υπόθεση του Παύλου, έγινε εξαιρετική δουλειά από την 6η Τακτική Ανακρίτρια του Πειραιά, την κα Στεφανία Χανιώτη, στην οποία είχε χρεωθεί αρχικά η υπόθεση. Χάρη στις ανακριτικές της ενέργειες είχαμε τα αποδεικτικά στοιχεία για να αποδομήσουμε κάθε πιθανό και απίθανο ισχυρισμό των χρυσαυγιτών. Ένα ακόμα γεγονός, είναι η ενιαία στάση που τήρησε η πολιτική αγωγή-υποστήριξη της κατηγορίας και η άψογη συνεργασία που υπήρχε μεταξύ των δικηγόρων των τριών υποθέσεων (Π.Φύσσας, Αιγύπτιοι αλιεργάτες, ΠΑΜΕ).
 
Παράλληλα όμως με το δικαστήριο, όλα αυτά τα χρόνια, το αντιφασιστικό κίνημα αγωνιζόταν μετωπικά και ενωτικά για τον αποκλεισμό των χρυσαυγιτών από το δημόσιο χώρο και το πέτυχε. Δε γίνεται να μην αναφερθώ και στην προσωπικότητα της Μάγδας Φύσσα, που άθελα της και με τρομακτικό προσωπικό κόστος, έγινε σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα και θεωρώ ότι με τη στάση της συνέβαλλε σημαντικά στην δημιουργία αυτού του μετώπου της κοινωνίας απέναντι στους χρυσαυγίτες.
 
Διαβάζοντας την αγόρευση σας, αναρωτιέται κανείς γιατί δεν θεωρήθηκε δεδομένη η καταδίκη της ΧΑ. Εκτός από την εισήγηση της εισαγγελέας, ποια άλλα στοιχεία έκαναν αρκετούς από την πολιτική αγωγή να μην θεωρούν δεδομένη την καταδίκη;
 
Πιστέψτε με, τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο σε καμία δικαστική αίθουσα. Αυτό θεωρώ ότι ισχύει για κάθε υπόθεση, κανείς δεν μπορεί να είναι απολύτως σίγουρος για την έκβαση της, ανεξαρτήτως στοιχείων. Πολύ περισσότερο, αυτό ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου ήταν μία οργάνωση, η οποία όλα τα προηγούμενα χρόνια δρούσε υπό καθεστώς θεσμικής ανοχής, αν όχι ασυλίας και είχε διασυνδέσεις και προσβάσεις σε κέντρα εξουσίας. Πρέπει να σημειωθεί, ότι μετά την άσκηση της ποινικής δίωξης σε βάρος της Χρυσής Αυγής, τουλάχιστον δύο φορές είχαν δημοσιοποιηθεί πληροφορίες ότι υπήρχαν σκέψεις για νομοθετική αλλαγή του άρθρου 187 ΠΚ, περί εγκληματικής οργάνωσης. Αν γινόταν δεκτή η νομοθετική αλλαγή της υποχρεωτικής συνδρομής του οικονομικού κινήτρου, θα σήμαινε αυτομάτως την απαλλαγή όλων των κατηγορουμένων από το αδίκημα της διεύθυνσης και ένταξης σε εγκληματική οργάνωση. Αυτός είναι ένας κίνδυνος που είναι ορατός και ενόψει του Εφετείου και πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση για οποιονδήποτε διανοηθεί να επιχειρήσει να «απαλλάξει» την ηγεσία της Χρυσής Αυγής, με νομοθετική αλλαγή του Νόμου.
 
Όπως γράφουν για εσάς στο επίμετρο, η Γ. Τέσση κα ο Δ. Ψαρράς, θα μπορούσατε να επιλέξετε τον εύκολο δρόμο, να περιοριστείτε δηλαδή στην υπόθεση δολοφονίας του Π. Φύσσα. Επιλέξατε τον δύσκολο δρόμο και δικαιωθήκατε. Αυτή η απόφαση πάρθηκε από την πολιτική αγωγή ή ήταν και αίτημα της Μ. Φύσσα;
 
Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια της Μάγδας Φύσσα όταν κατέθεσε στο ακροατήριο του δικαστηρίου : «Υπάρχει μια εγκληματική οργάνωση που λέγεται Χρυσή Αυγή και είναι στο κοινοβούλιο. Αυτοί οι άνθρωποι ήρθαν σπίτι μας και σκότωσαν το παιδί μας. Αυτό μπορούν να το καταλάβουν όλοι;»
 
Η οικογένεια του Παύλου Φύσσα, η Μάγδα, ο Τάκης και η Ειρήνη από την πρώτη μέρα, μέσα στην τραγικότητα των στιγμών, συνειδητοποίησαν ότι το ζήτημα δεν ήταν η καταδίκη του καθ’ ομολογία δολοφόνου Ρουπακιά. Αντιλήφθηκαν, ότι το κρίσιμο θέμα ήταν η ποινική καταδίκη αυτών που οργάνωσαν, κατήχησαν και εκπαίδευσαν τον Ρουπακιά και όλα τα άλλα μέλη των ταγμάτων εφόδου. Αυτών που εκμεταλλεύτηκαν τα προνόμια της Δημοκρατίας για να την καταλύσουν. Αυτή ήταν και η άποψη όλων των συνηγόρων της πολιτικής αγωγής-υποστήριξης της κατηγορίας που συμμετείχαν σε αυτή τη δίκη και υπήρχε απόλυτη σύμπνοια από την αρχή με τη θέση της οικογένειας του Παύλου. 
 
Όρθιος σε δημόσια θέα, ο τίτλος. Πέραν των όσων έχουν γραφτεί για τον Π. Φύσσα, που αφορούν το ότι κυρίως αυτή η δολοφονία ήταν που οδήγησε την ΧΑ στην καταδίκη, τι άλλο έχετε να προσθέσετε;
 
Ο Παύλος Φύσσας ήταν ένας άνθρωπος ελεύθερος και αυτόνομος. Δεν ήταν κομματικοποιημένος. Ήταν πολιτικοποιημένος, ήταν κοινωνικά ευαίσθητος απέναντι σε αυτά που συνέβαιναν γύρω του, είχε άποψη και την εξέφραζε ανοιχτά. Είχε κοινωνική δράση και βοηθούσε συνανθρώπους του. Αγαπούσε τη ζωή, την οικογένειά του, τους φίλους του, τον Πειραιά και φυσικά τη μουσική. Η ζωή του περιστρεφόταν με άξονα τη μουσική: προσωπικοί δίσκοι, συναυλίες, διοργανώσεις συναυλιών, ραδιοφωνικές εκπομπές. Είχε πολλά όνειρα και σχέδια για το μέλλον. Και είχε πολύ χιούμορ και ήταν σαρκαστικός και η «ψυχή» της παρέας. Λείπει και θα λείπει για πάντα από πολλούς ανθρώπους που ήταν κομμάτι της ζωή τους. Για εμάς που τον μάθαμε μετά τη δολοφονία του είναι ένα σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα, ένας ήρωας, σημείο αναφοράς. Για τους δικούς του ανθρώπους όμως, το κενό της απουσίας του δεν καλύπτεται με τίποτα.
 
Τι σημαίνει το γεγονός ότι ο Παππάς και ο Λαγός δεν έχουν συλληφθεί ακόμα; Ποιες είναι οι ευθύνες της πολιτείας;
 
Όταν εκδόθηκε η απόφαση για την απόρριψη του αιτήματος περί αναστολής εκτέλεσης της ποινής των καταδικασθέντων, ο Ιωάννη Λαγός βρισκόταν ήδη στις Βρυξέλλες. Συνεπώς, θα πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία της άρσης της βουλευτικής του ασυλίας από το Ευρωκοινοβούλιο. Έχει παραπεμφθεί το θέμα στην αρμόδια επιτροπή και αναμένουμε την επικύρωση της άρσης ασυλίας από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου.
 
Όσον αφορά όμως το θέμα του φυγόποινου Χρήστου Παππά, η κατάσταση είναι διαφορετική. Παρά τους δημόσιους καγχασμούς συγκεκριμένων συνδικαλιστών-αστυνομικών ότι  «δεν υπάρχει ούτε μία περίπτωση στο τρισεκατομμύριο» να διαφύγουν οι κατηγορούμενοι χρυσαυγίτες, ο μοναδικός καταδικασθείς για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης, που δεν παραδόθηκε αυτοβούλως σε αστυνομικό τμήμα, δηλαδή ο Χρήστος Παππάς, διαφεύγει ακόμα της σύλληψης. 
 
Το ίδιο είχε συμβεί και το 1998, με τον τότε υπαρχηγό της οργάνωσης, Αντώνη Ανδρουτσόπουλο ή Περίανδρο. Ο Περίανδρος διέφευγε της σύλληψης για επτά ολόκληρα χρόνια και ουδέποτε συνελήφθη από τις αρχές, αλλά παρουσιάστηκε αυτοβούλως στο Εφετείο Αθηνών το 2005. Είναι χαρακτηριστικό το άρθρο της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ», στις 18-9-2005 με τίτλο «Αστυνομικοί έκαναν τα «στραβά μάτια» για τον Περίανδρο (https://www.tovima.gr/2008/11/24/archive/astynomikoi-ekanan-straba-matia-gia-ton-periandro/) . Εκεί περιγράφονται ως «θολές» οι κινήσεις στις οποίες προέβη ή ορθότερα δεν προέβη η ελληνική αστυνομία το 1998. Μάλιστα προκαλεί εντύπωση ότι και τότε Υπουργός Δημόσιας Τάξης ήταν ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης. Συνεπώς, ο Υπουργός είχε και προηγούμενη προσωπική εμπειρία επί του θέματος φυγοδικίας χρυσαυγιτών. Οι ευθύνες της πολιτικής ηγεσίας σήμερα είναι δεδομένες, όχι μόνο διότι διέφυγε ο Χ. Παππάς, αλλά κυρίως διότι το Υπουργείο παρουσιάζει και σήμερα μια εικόνα επιχειρησιακής αδράνειας όπως και το 1998.  Όσο και αν ψάξει κανείς, δε θα βρει καμία επικήρυξη ούτε για τον καταζητούμενο Περίανδρο, ούτε για τον καταδικασθέντα για το κακούργημα της διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης, Χρήστο Παππά. Δεν υπάρχει καμία ενημέρωση, καμία σχετική δήλωση του Υπουργού ή εκπροσώπου της αστυνομίας, που να υποδηλώνει ότι το θέμα της σύλληψης του Χ. Παππά είναι ψηλά στις προτεραιότητες της ηγεσίας του Υπουργείου και της ελληνικής αστυνομίας. Δεν γνωρίζουμε καν αν έχει συσταθεί ειδική ομάδα αστυνομικών που ασχολείται με τον εντοπισμό του Χρήστου Παππά ή όχι. Αν δε αναλογιστεί κανείς την περίπτωση του Περίανδρου, τότε δυστυχώς η μία και μοναδική δήλωση του Υπουργού ότι «Για τον φυγόποινο Χ. Παππά η Αστυνομία ενεργεί τα δέοντα. Το έχει κάνει πολλές φορές και με επιτυχία», ηχεί παράταιρα στα αυτιά ενός υποψιασμένου πολίτη. 
 
Εξάλλου, υπάρχει και άλλη περίπτωση χρυσαυγιτών που δεν μπορεί να εντοπίσει η αστυνομία. Στην υπόθεση της απόπειρας ανθρωποκτονίας κατά τη διάρκεια της επίθεσης σε βάρος του κοινωνικού χώρου «ΦΑΒΕΛΑ» στον Πειραιά, αναζητήθηκαν από αστυνομικά όργανα στο πλαίσιο της κλήσης τους σε απολογία ενώπιον του Α’ Ανακριτή Πειραιά, οι χρυσαυγίτες Σωτήρης Δεβελέκος και Θεόδωρος Βασιλείου, μέλη τότε της ΤΟ Πειραιά, της Χρυσής Αυγής, πλην όμως ούτε αυτά τα δύο μέλη εντοπίστηκαν και έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψής τους από τον Ανακριτή. Υπάρχει μια επιχειρησιακή δυστοκία όσον αφορά τον εντοπισμό και τη σύλληψη χρυσαυγιτών, που γεννά ερωτήματα και εκθέτει την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου.
 
Ποιοι είναι οι αναγνώστες που επιθυμείτε περισσότερο να πάρουν στα χέρια τους αυτό το βιβλίο;
 
Το βιβλίο αυτό θα ήθελα να φτάσει στα χέρια όλων όσοι θέλουν να ξέρουν τι ακριβώς συνέβη το βράδυ της δολοφονίας του Παύλου. Το πώς εντάσσεται η δολοφονία στο πλαίσιο δράσης της Χρυσής Αυγής  με αφετηρία την ίδρυση της οργάνωσης με την επωνυμία «ΛΑΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ-ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ», τον μακρινό Φλεβάρη του 1983. Αλλά, αν έπρεπε να διαλέξω,  περισσότερο θα ήθελα να φτάσει στους νέους ανθρώπους.  Σε αυτούς που ήταν μικρά παιδιά όταν έγινε η δολοφονία. Για να μάθουν την ιστορία  του Παύλου Φύσσα, του ράπερ Killah P,  που το βράδυ της 17ης Σεπτεμβρίου 2013 στάθηκε όρθιος, ανέκοψε την άνοδο της ναζιστικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή και άλλαξε την πολιτική ιστορία αυτού του τόπου. Για να κατανοήσουν ποιες ήταν οι συνθήκες εκείνες οι οποίες επέτρεψαν την άνοδο της Χρυσής Αυγής και το που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια η ρατσιστική βία, το μίσος για τον άλλον, τον ξένο, τον διαφορετικό. Για να μην ξαναζήσουμε κάτι παρόμοιο. Για να μην βρεθεί καμία οικογένεια ξανά στη θέση που βρέθηκε η οικογένεια του Παύλου Φύσσα.