Άρθρο στο Tvxs.gr των Κώστα Αρβανίτη, Ευρωβουλευτή ΣΥΡΙΖΑ, Νίκου Παρασκευόπουλου, ομότιμου καθηγητή Ποινικού Δικαίου ΑΠΘ και Μυρτώς Καββαδία, νομικού…

Η προσπάθεια ανάσχεσης  της διάδοσης και των βλαβερών συνεπειών   του κορονοϊού αποτελεί σχεδόν σε όλη τη γη θέμα  υγείας και επιβίωσης. Η  συστράτευση της οργανωμένης κοινωνίας και του πολίτη  στον αγώνα αυτόν αποτελεί μια άμεση ανάγκη. Από τώρα ωστόσο γίνεται ορατός και ένας παράλληλος κίνδυνος για την κοινωνική συνοχή, αν κράτη, κοινωνικές τάξεις και άτομα αντί να διαλέξουν το δρόμο της αλληλεγγύης θα προτιμήσουν  την ανταγωνιστική συνταγή  «ο σώζων εαυτόν σωθείτω».

Όπως είναι ευνόητο το ζωτικό αυτό αίτημα της συνοχής κατ’ εξοχήν αφορά και τις εργασιακές σχέσεις. Όχι, τα ταξικά προβλήματα δεν πρόκειται ως δια μαγείας ή λόγω φόβου να ξεπεραστούν. Ωστόσο τα όρια, οι ισορροπίες που κατακτήθηκαν με αγώνες και οι προνοιακές στηρίξεις ,έστω με μεταλλαγμένες μορφές,  πρέπει να διαφυλαχθούν. Μαζί με τον αγώνα για υγεία θα γίνει κρίσιμη η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Φυσικά όχι μόνο ως προσωπική ή συλλογική τους κατάκτηση, αλλά επειδή στη δουλειά τους στηρίζεται η κοινωνική ζωή.

Αυτονόητα και επείγοντα τα περισσότερα από τα εργασιακά δικαιώματα σήμερα: Καταβολή αποδοχών στο σύνολό τους, ασφάλιση, απαγόρευση απολύσεων, παροχή υλικών προφύλαξης. Είναι καιρός όμως να εισαγάγουμε στη συζήτηση ένα  ζήτημα που τώρα εμφανίζεται για πρώτη φορά με έκταση και σημασία καθοριστική. Εννοώ τη χειρωνακτική εργασία όσων καλύπτουν τις ανάγκες της παραγωγής και διανομής των εφοδίων της καθημερινότητας, ακόμη και της σπιτικής.

Προφανώς ο λόγος αφορά τους οδηγούς των δημόσιων μεταφορικών μέσων που απέμειναν να κυκλοφορούν, τους εργαζόμενους σε συνεργεία συντήρησης ή επισκευής απαραίτητων οχημάτων,  τους «ντελιβεράδες» της γειτονιάς, τους σκουπιδιάρηδες όπως περιφρονητικά αποκαλούμε τους περισυλλέκτες των απορριμμάτων της πόλης, τους αρτοποιούς του τετραγώνου. Πολλοί που  τώρα εργάζονται σε αποθήκες ή σε κέντρα διαλογής, εξασκούν επαγγέλματα τόσο χρήσιμα και τέτοιας ζωτικής σημασίας, ώστε από κανενός το μυαλό να μην περνάει να ζητήσει τη διακοπή τους.

Αυτοί οι αχθοφόροι αντικειμένων ανάγκης και εξυπηρέτησης έρχονται σε επαφή με εκατοντάδες ανθρώπους την ημέρα -ίσως και φορείς του ιού-  στις πόρτες των σπιτιών τους, καθώς και με  συναδέλφους τους. Συχνά αντιμετωπίζουν  την αδιαλλαξία της τακτοποιημένης ζωής. Αν η ζωή των ανθρώπων υπό περιορισμό μπορεί να συνεχιστεί (σχεδόν) κανονικά, είναι χάρη σε όλους αυτούς τους εργαζόμενους που διατηρούν τη δραστηριότητά τους παρά τον φόβο και τον κίνδυνο να μολυνθούν – και με τον φόβο μην απολυθούν.

Στην πρώτη γραμμή, λοιπόν, κάποιοι βρίσκονται εξυπηρετώντας αδήριτες ανάγκες. Αλλά αυτό δεν αποτελεί γενικευμένο κανόνα, υπάρχουν και τα χειρότερα:  Τα ριζοσπαστικά μέτρα που αποφασίζουν οι κυβερνήσεις  όπως η δική μας κυβέρνηση  σαν «σε καιρό πολέμου», ωστόσο, δεν φαίνονται να αφορούν επίσης  και εργαζόμενους σε δραστηριότητες ελάχιστα ή καθόλου χρήσιμες σε περίοδο πανδημίας. Εκείνους πχ που κατασκευάζουν σκάφη αναψυχής ή παιχνίδια, καθώς και  χιλιάδες εργαζόμενους που διανέμουν  περιττά αυτή τη στιγμή  αντικείμενα σε πολίτες που μένουν στο σπίτι τους. Ο συγκεκριμένος κύκλος ανθρώπων, αν θελήσει να  μείνει σπίτι για να αυτοπροστατευθεί και να προστατεύσει και άλλους από τη διάδοση, θα κριθεί ότι απουσιάζει αδικαιολόγητα και θα χάσει τη θέση του χωρίς οικονομική στήριξη.

Με δυο λόγια, το εργασιακό πρόβλημα εντείνεται εκεί ακριβώς  όπου η εξ αποστάσεως εργασία είναι αδύνατη αλλά απαραίτητη. Πώς καταρχάς προσδιορίζεται αυτός  ο κύκλος εργασιών; Παρέχονται στους εργαζόμενους σε επάρκεια τα υλικά προστασία τους; Στηρίζονται ψυχολογικά εν μέσω των πιεστικών συνθηκών;  Κατοχυρώνονται αυτοί από κυρώσεις και άλλες δυσμενείς συνέπειες για την περίπτωση που θα εγείρουν σχετικές αξιώσεις; Ο ευσυνείδητος εργοδότης υπάρχει ευτυχώς ως πραγματικότητα και μοντέλο ατομικής ευθύνης. Είναι όμως ο κανόνας ή η εξαίρεση; Ας μην ξεχνούμε  ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει μάθει στις επιχειρήσεις να μην χαλαρώνουν υπέρ του κοινού οφέλους στις έκτακτες περιστάσεις, αλλά να εντείνουν τον ανταγωνισμό.

Πριν ένα αιώνα περίπου η διάκριση εργατών (που εργάζονται κυρίως χειρωνακτικά) και υπαλλήλων (που εργάζονται κυρίως διανοητικά) φαινόταν να συνοψίζει την κοινωνική πόλωση στο πεδίο της εργασίας. Τώρα η διάκριση όσων δουλεύουν εξ αποστάσεως σε σχέση με τους χειρώνακτες του δρόμου αρχίζει να δηλώνει περισσότερα. Φωτίζει το μεσοαστό από τη μια, και τον παρία του συστήματος από την άλλη.