Το νέο βιβλίο της Αγγελικής Σπανού, «Η καλύτερή μου φίλη» (εκδ. Τόπος), είναι σκληρό όσο η πραγματικότητα της έμφυλης βίας που βρίσκεται σε έξαρση, «με θύματα όχι μόνο όσες γεννήθηκαν γυναίκες αλλά και όσες επέλεξαν να είναι  γυναίκες», όπως σημειώνει η ίδια.

► Είναι ένα φεμινιστικό διάβημα αυτό;

Δεν είχα ποτέ καμία σχέση με τον φεμινισμό, με την έννοια ότι δεν ήρθα σε επαφή με γυναικείες οργανώσεις ούτε συμμετέχω σε κινήσεις και κινητοποιήσεις για την ισότητα των φύλων. Γενικά με τρομάζουν οι “-ισμοί” γιατί δεν μπορώ εύκολα να προσαρμοστώ στους κανόνες της συλλογικότητας, είμαι πιο πολύ των μοναχικών διαδρομών. Ως αδυναμία μου το αναφέρω, όχι ως πλεονέκτημα.

► Τότε πώς προέκυψε αυτή η ιστορία σεξουαλικής βίας που καθορίζει τη ζωή της ηρωίδας σου;

Με απασχολεί έντονα η κρυμμένη καταστροφικότητα που δεν εκδηλώνεται μόνο και μόνο γιατί υπάρχει το όριο του νόμου και το πλαίσιο του πολιτισμού που λειτουργεί σαν καταναγκασμός και όχι σαν ελεύθερη επιλογή. Αναρωτιέμαι τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχε ο φόβος των κυρώσεων με όλους τους εγωκεντρικούς νάρκισσους που κινούνται γύρω μας χωρίς καμία ενσυναίσθηση, χωρίς ενδιαφέρον για τις ανάγκες του άλλου, χωρίς ενοχές, χωρίς ηθικό κώδικα, με μοναδικό κίνητρο την ικανοποίηση του υλικού και ψυχικού συμφέροντός τους.

Κάποιος που νοιάζεται μόνο για την κάλυψη των αναγκών του και δεν έχει εσωτερικεύσει ένα σύστημα αξιών που περιλαμβάνει το σεβασμό στην προσωπικότητα του άλλου, ναι, μπορεί να βιάσει, αν δεν εξασφαλίζεται συναινετικά η ικανοποίησή του. Αυτοί που καταλήγουν στο δικαστήριο δεν είναι εξωγήινοι. Δίπλα μας είναι. Τους ξέρουμε. Και τους βλέπουμε στα δελτίο ειδήσεων, πέφτοντας (πάντα!) από τα σύννεφα, επειδή κάποια στιγμή “χάλασε η φάση”, όπως είχε πει ο δολοφόνος της Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου στη Φολέγανδρο.

► Επειδή η πρωταγωνίστρια του βιβλίου σου κατάγεται από επαρχιακή πόλη και σπουδάζει σε νησί, ο νους μου πήγε στην Τοπαλούδη…

Προφανώς είναι μια ιστορία που με επηρέασε αλλά δεν είναι η μόνη. Η ηρωίδα μου δεν έχει όνομα ακριβώς γιατί δεν είναι πραγματικό πρόσωπο. Μέσα στη μυθοπλασία μπερδεύονται στοιχεία από εγκλήματα που έχουν συμβεί και από άλλα που θα συμβούν στο μέλλον γιατί ο κύκλος της βίας δεν κλείνει ποτέ. Ο σκύλος μου, ο Φιλίπ, έχει εκπαιδευτεί σκληρά αλλά άμα δει γάτα στην περιοχή που θεωρεί βασίλειό του, θα κινηθεί εναντίον της αν τον αφήσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν εξελιχθεί ψυχονοητικά περισσότερο από τον Φιλίπ. Το λουρί τους είναι οι περιορισμοί του κράτους δικαίου. Το “έξω” τους συγκρατεί, όχι το “μέσα”.

► Στο βιβλίο σου δίνεις μεγάλη έμφαση στα οικογενειακά μυστικά. Γιατί;

Γιατί ξέρω πια πως θέλει μεγάλη προσπάθεια για να ξεφύγει κανείς από τις καταβολές του.  Δεν φταις για την καταγωγή σου αλλά σε καθορίζει. Η ανθρώπινη τραγικότητα είναι και αυτό, ότι κατοικούν μέσα σου πρόσωπα με τα οποία σε συνδέουν δεσμοί αίματος. Δεν τους διάλεξες και παρόλα αυτά σε σημαδεύουν. Δεν ξέρω οικογένειες που να μην κρύβουν μυστικά. Αυτά που δεν λέγονται είναι συνήθως περισσότερα και σημαντικότερα από αυτά που δηλώνονται. Δύσκολο να βγάλεις άκρη με τα κλειστά συρτάρια του πατρικού σπιτιού και με τις προγονικές σιωπές. Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου μου παλεύει γενναία για να ξεφύγει από τον οικογενειακό λαβύρινθο αλλά γδέρνεται άσχημα.

► Να υποθέσω ότι έχεις και εσύ απογοητευτεί από την αποφυλάκιση του Δ. Λιγνάδη…

Πιο πολύ έχω απογοητευτεί από τον προπηλακισμό που υπέστησαν τα θύματα στην αίθουσα του δικαστηρίου και από τη διαπίστωση ότι πριν από τη σύλληψή του όλοι ήξεραν και κανείς δεν μίλησε. Συνάδελφοι, συνεργάτες, γείτονες, φίλοι και γνωστοί είχαν εικόνα για την κρυφή ζωή του, που ήταν κρυφή μόνο απέναντι στο νόμο. Και αυτό είναι πραγματικά ανυπόφορο.

Τα θύματα σεξουαλικής βίας στην εποχή μας, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα μπορούσαν να έχουν σωθεί αν οι γύρω δεν αδιαφορούσαν. Γιατί συνήθως γνωρίζουν τον βιαστή τους, τον συναναστρέφονται, τον εμπιστεύονται, μπορεί και να τους έχει γοητεύσει ή να τον χρειάζονται. Και αυτό γίνεται άλλοθι για την αδιαφορία των παρατηρητών που μπορεί να καταλάβουν ότι κάτι πολύ κακό συμβαίνει ή θα συμβεί αλλά το αφήνουν, αποενοχοποιημένοι με το κλισέ ότι αν πας κοντά στη φωτιά μπορεί να καείς.

► Σκέφτεσαι ήδη το επόμενο βιβλίο σου;

Ούτε καν. Δεν είμαι επαγγελματίας συγγραφέας. Εκεί που έτρεχα με χίλια, αναγκάστηκα κάποια στιγμή να σταματήσω και έτσι εγκατέλειψα τη μάχιμη δημοσιογραφία βρίσκοντας χρόνο να σκεφτώ και να γράψω για άλλα και αλλιώς. Αυτό είναι όλο. Σίγουρα δεν θα απομακρυνθώ από το θέατρο “Επί Κολωνώ”, όπου συνεργάζομαι με τη σκηνοθέτρια Ελένη Σκότη στο εργαστήριό της. Είναι μια πολύ σπουδαία δημιουργός και η επικοινωνία μας είναι μαγική. Κατά τα άλλα, αυτό που ξέρω να κάνω είναι πολιτική ανάλυση και σχολιασμός. Και θα συνεχίσω να το κάνω.

► Μια και μιλάμε για δημοσιογραφία. Τι πιστεύεις; Υπάρχει πρόβλημα ελευθερίας των ΜΜΕ στη χώρα μας;

Τεράστιο, παλιό και συστημικό. Δεν θυμάμαι καμία κυβέρνηση που να μην προσπάθησε να χειραγωγήσει τα ΜΜΕ μέσα από συναλλαγές με τους ιδιοκτήτες τους και με μεθόδους εκμαυλισμού των δημοσιογράφων. Σήμερα η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου γιατί υπάρχουν φαινόμενα υπερσυγκέντρωσης ΜΜΕ, γιατί το φιλοκυβερνητικό σύστημα στα ΜΜΕ είναι πολύ μεγάλο και εντελώς αποενοχοποιημένο, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγέλλει έλλειψη πλουραλισμού και προπαγάνδα την ώρα που τα ΜΜΕ της επιρροής του είναι απροκάλυπτα στρατευμένα. Το πρόβλημα βαθαίνει λόγω της φοβερής έκπτωσης στην ποιότητα της δημοσιογραφίας.

Προτιμώνται οι φθηνότεροι επαγγελματίες και εκ των πραγμάτων παράγεται το φθηνότερο προϊόν. Ανήκω στους τυχερούς που δεν έχουν υποστεί λογοκρισία στα σχεδόν τριάντα χρόνια δουλειάς. Αυτολογοκρισία πολλή. Όχι για να μην δυσαρεστήσω την εργοδοσία αλλά για να μην λιθοβολιθώ στα social media ή για να μη βρεθώ στο στόχαστρο μεγαλοπαραγόντων, ακόμη και για να μη στενοχωρήσω φίλους. Ομως, μπορεί να μην έχω γράψει ή να μην έχω πει κάτι που ήξερα ή πίστευα, αλλά δεν έχω γράψει ή πει κάτι που δεν είχα διασταυρώσει ή δεν πίστευα. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν δεν κάνουμε κάτι πραγματικά σπουδαίο στη δημοσιογραφία, ας είμαστε τουλάχιστον έντιμοι.