Ο ασφυκτικός έλεγχος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης από τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας ’Ορμπαν απασχολεί όλο και περισσότερο τις οργανώσεις για την ελευθερία του τύπου αλλά και την ΕΕ: είναι μία από τις αιτίες που στις Βρυξέλλες εξετάζουν την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Ουγγαρίας. Καλεσμένος στη Βουδαπέστη, σε ένα Συνέδριο για την δημόσια τηλεόραση, ανακάλυψα ότι η κατάσταση των ΜΜΕ στην Ουγγαρία δεν διαφέρει και πολύ από αυτήν στην Ελλάδα. Και δεν απέφυγα τον πειρασμό να δώσω μια ιδέα στον κύριο Όρμπαν.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το ουγγρικό καθεστώς ελέγχει πλήρως τη δημόσια ραδιοτηλεόραση αλλά και τα ιδιωτικά ΜΜΕ. «Από το 2010, η ουγγρική κυβέρνηση καταργεί συστηματικά την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, την ελευθερία και την πολυφωνία, στρεβλώνοντας την αγορά των μέσων ενημέρωσης και επιτυγχάνοντας έναν έλεγχο των ΜΜΕ, πρωτοφανή για κράτος μέλος της ΕΕ », είναι το συμπέρασμα μιας αποστολής που πραγματοποίησαν στα τέλη Νοεμβρίου 7 διεθνείς οργανώσεις (1) για την Ελευθερία του Τύπου. 

Η κατάσταση έχει ως εξής:

• Η ιδιοκτησία των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει συγκεντρωθεί στα χέρια της κυβέρνησης, είτε άμεσα, μέσω του ελέγχου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, είτε μέσω φιλοκυβερνητικών ολιγαρχών.
• Μετά το κλείσιμο των 2 πιο σημαντικών καθημερινών εφημερίδων, στην Ουγγαρία κυκλοφορεί μόνο μία ανεξάρτητη καθημερινή με κυκλοφορία μόλις 20.000. Αντίθετα, το κυβερνητικό δίκτυο ημερήσιων εφημερίδων έχει συνολική κυκλοφορία πάνω από 200.000 φύλλα.
• Υπάρχει ένας τοπικός ανεξάρτητος ραδιοφωνικός σταθμός στη Βουδαπέστη και ένας ανεξάρτητος τηλεοπτικός σταθμός που μεταδίδεται καλωδιακά, με μικρή θεαματικότητα. Όλα τα υπόλοιπα ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα, δημόσια και ιδιωτικά, ελέγχονται από την κυβέρνηση.
• Ο πλήρης έλεγχος κορυφώθηκε πέρυσι, όταν φιλοκυβερνητικοί «επενδυτές» έκαναν «δωρεά» 467 μέσα ενημέρωσης σε ένα Κέντρο Τύπου υπό κυβερνητικό έλεγχο.  Τα χρήματα για την εξαγορά ενός τόσου μεγάλου αριθμού μέσων ενημέρωσης προήλθαν από δάνεια που έλαβαν  οι «επενδυτές» από κρατικές τράπεζες (αυτό δεν το είχε σκεφθεί ούτε η ΝΔ).
• Υπάρχουν τέλος 2 σημαντικά ανεξάρτητα ενημερωτικά sites.

Ο Pal Daniel Rényi, δημοσιογράφος ενός εκ των δύο (www.444.hu) παρουσίασε τις ειδήσεις του βασικού φιλοκυβερνητικού ιδιωτικού σταθμού τις ημέρες του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου. Τους αγώνες μετέδιδε το παραπάνω κανάλι με 2  εκατομμύρια τηλεθεατές την ημέρα (η Ουγγαρία έχει περίπου τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα).

O πίνακας παρακάτω είναι οι ειδήσεις ενός λεπτού που μετέδιδε ο σταθμός ανάμεσα στους αγώνες μιας συγκεκριμένης μέρας.  Οι ειδήσεις ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με πλοίο Aquarius με τους πρόσφυγες και το προσφυγικό καθώς και τον ουγγρικής καταγωγής  πολυεκατομμυριούχο Σόρος που αποτελεί βασικό στόχο του καθεστώτος. (το Fidesz είναι το κυβερνών κόμμα και ο ’Ορμπαν κέρδισε τις εκλογές επικεντρώνοντας την εκστρατεία του σχεδόν αποκλειστικά στον «κίνδυνο των προσφύγων» παρότι δεν υπάρχει ούτε ένας πρόσφυγας στην Ουγγαρία!).

ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΜΕΡΑΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΕΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

«Οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς βρίσκονται υπό πίεση σχεδόν παντού», τόνισα στη δική μου εισήγηση. «Είναι υπό πίεση από την άνοδο της άκρας δεξιάς και των συντηρητικών δυνάμεων,  από τους ολιγάρχες που επιδιώκουν τον πλήρη έλεγχο των μέσων ενημέρωσης για να προωθήσουν τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα, από  την πολιτική ατμόσφαιρα στην Ευρώπη και στον κόσμο.

Χρειαζόμαστε τη δημόσια ραδιοτηλεόραση πρώτα απ’ όλα για να προωθήσουμε τον πολιτισμό. Επειδή τα ιδιωτικά κανάλια έχουν την τάση να μεταδίδουν ό, τι πουλάει, ανεξάρτητα από την ποιότητα των προγραμμάτων, μόνο η δημόσια τηλεόραση μπορεί να εξισορροπήσει αυτή την κατάσταση.

Δεύτερον, είναι σημαντική για την προώθηση της δημοκρατίας, γιατί οι πολίτες δικαιούνται μια δίκαιη πληροφόρηση κόντρα στα fake news και την προπαγάνδα, ώστε να λαμβάνουν τις κατάλληλες αποφάσεις τους για τη ζωή τους. Για να μαθαίνουν πληροφορίες για τα θέματα που δεν αναδεικνύονται ή αποσιωπώνται,   όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς, που αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς λόγους κοινωνικής αδικίας στις χώρες μας. Σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Γερμανία,  το BBC και το γερμανικό σύστημα δημόσιας ραδιοτηλεόρασης εξακολουθούν να προσφέρουν καλή πληροφόρηση, γιατί στηρίζονται στην ιστορία τους και σε ισχυρούς θεσμούς που εξασφαλίζουν την ανεξαρτησία τους από την εκάστοτε πολιτική εξουσία. 

Δυστυχώς στην Ελλάδα, η κατάσταση μοιάζει πολύ με  της Ουγγαρίας.  Το Διοικητικό Συμβούλιο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης εγκρίνεται από το Κοινοβούλιο αλλά κάθε κυβέρνηση  τοποθετούσε τους δικούς της διευθυντές. Η κατάσταση δεν ήταν ποτέ ιδανική, αλλά εξακολουθούσε να υπάρχει ένα είδος πλουραλισμού στην αναμετάδοση των ειδήσεων καθώς και μια κάποια ποιότητα στα ψυχαγωγικά και πολιτιστικά προγράμματα. Τώρα αυτό δεν συμβαίνει πια. Μετά τις εκλογές, πολλοί αξιόλογοι δημοσιογράφοι έχουν απολυθεί, δημοφιλή προγράμματα έχουν καταργηθεί  και σας δίνω ένα τελευταίο παράδειγμα το οποίο είναι πολύ συμβολικό. Ο  εκπρόσωπος τύπου του πρωθυπουργού διορίστηκε πρόεδρος της δημόσιας τηλεόρασης! Ούτε στην Ουγγαρία δεν συνέβη αυτό. Ελπίζω να μην δίνω ιδέες στον κ. Όρμπαν».

(1) Οι οργανώσεις που επισκπεφτηκαν την Ουγγαρία:  International Press Institute (IPI), Article 19, the Committee to Protect Journalists (CPJ), the European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF), the European Federation of Journalists (EFJ), Free Press Unlimited (FPU) and Reporters Without Borders (RSF)