Στην πορεία της πανδημίας, την μετάλλαξη Όμικρον, την εκτόξευση της θνησιμότητας στη χώρα μας, τα κυβερνητικά μέτρα αλλά και τα εμβόλια αναφέρεται μιλώντας στο tvxs.gr ο καθηγητής – ερευνητής στις ΗΠΑ, Γιώργος Παυλάκης.

Ακολουθεί αναλυτικά η συνέντευξη:

►  Η εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον ενέτεινε την ανησυχία αναφορικά με την «ανθεκτικότητα» του ιού. Τι μπορούμε να πούμε με βάση τα νέα δεδομένα για το ενδεχόμενο εμφάνισης και νέων μεταλλάξεων;

Τους προηγούμενους μήνες προειδοποιούσαμε ότι με την έκρηξη της πανδημίας σε όλο τον κόσμο δώσαμε την ευκαιρία στον ιό να πολλαπλασιαστεί και να δημιουργήσει τρισεκατομμύρια κόπιες του γενετικού του υλικού. Αυτό δημιούργησε και ένα ανάλογα τεράστιο αριθμό μεταλλάξεων, με αποτέλεσμα αυτές που ήταν ευεργετικές για τον ιό να επικρατήσουν. Έτσι είδαμε και τη δημιουργία του στελέχους Δ που είναι πιο μολυσματικό και παθογόνο. Αυτό βλέπουμε να ξαναγίνεται με το στέλεχος Όμικρον, ενώ κάτι ανάλογο αναμένεται να δούμε και με επόμενα στελέχη.

Για ένα πράγμα θα ήθελα να προειδοποιήσω ιδιαίτερα, μου φαίνεται γελοίο και ανεύθυνο να διακηρύσσουμε το τέλος της επιδημίας διότι ο ιός έγινε δήθεν λιγότερο παθογόνος. Αυτά είναι ευσεβείς πόθοι και θα πρέπει επιτελούς να μην κάνουμε τις επιθυμίες μας πραγματικότητα, αλλά να προσαρμοζόμαστε στην πραγματικότητα γρήγορα. Μια άλλη απαράδεκτα ανεύθυνη γνώμη που κυκλοφορεί είναι ότι θα πρέπει να πάμε να κολλήσουμε όλοι το Ο ώστε να τελειώσει η επιδημία. Ακόμα και αν το Ο είναι τελείως ακίνδυνο, έχουμε σε εξέλιξη το 4ο κύμα του ιού από το στέλεχος Δ και αυτό κινδυνεύει να επιβαρύνει φοβερά το σύστημα υγείας τους επόμενους μήνες. Και αν περάσει και το Δ και το Ο δεν είναι σίγουρο ότι δεν θα έχουμε ένα επόμενο στέλεχος πολύ γρήγορα, το οποίο θα κάνει καινούριο επιδημικό κύμα γιατί θα αντιμετωπίζεται ακόμα λιγότερο από τα προϋπάρχοντα αντισώματα και εμβολια.

Ένα στοιχείο που με ανησυχεί ιδιαίτερα είναι η επέκταση του ιού στα παιδιά. Το Δ και το Ο κάνουν μεγάλα ιικα φορτία και μολύνουν παιδιά. Αν τα παιδιά μολυνθούν σε μεγάλα ποσοστά θα έχουμε και πολλά παιδιατρικά περιστατικά στα νοσοκομεία. Οι έγκυες, τα βρέφη και οι ανεμβολίαστες νέες μητέρες και τα μωρά τους βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο και θα πρέπει αυτό να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά με έντονη ενημέρωση, ακόμα και με κυρώσεις στους γιατρούς που δεν συμβουλεύουν σωστά τους ασθενείς τους. Η ανάγκη των εμβολιασμών πρέπει να γίνει συνείδηση και οι παραπληροφορίες να τιμωρούνται. Δεν ξέρουμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του ιού στα παιδιά αλλά δεν θα πρεπει να εφησυχάζουμε γιατί πυκνώνουν οι ανησυχητικές ανακοινώσεις.

Σε κάθε περίπτωση, το επόμενο διάστημα μέχρι το καλοκαίρι πρέπει να αποφευχθεί αυτό που συνέβη την προηγούμενη άνοιξη, δηλαδή το επίμονο επιδημικό κύμα που θα φέρει χιλιάδες θανάτους. Λόγω του χαμηλού εμβολιασμού και της καλής πορείας στην αρχή της επιδημίας, υπαρχουν στην Ελλάδα πολλοι που είναι υποψηφιοι για βαρια νοσηση αν μολυνθουν. Πρέπει να λέμε αυτές τις δυσάρεστες αλήθειες, γιατι η επιδημία δεν θα φύγει μόνη της.

► Την ίδια στιγμή έχει ανοίξει η συζήτηση για το ενδεχόμενο ανάγκης δημιουργίας νέων εμβολίων που θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις νέες μεταλλάξεις. Πόσο γρήγορα μπορούν να δημιουργηθούν αυτά;

Η πρόβλεψη από παλιότερα είναι ότι ο ιός ήρθε για να μείνει, όποτε με την ταχύτητα των μεταλλάξεων που έχει πετύχει θα δημιουργήσει σχετικά εύκολα και γρήγορα καινούρια στελέχη με πολλές μεταλλάξεις που θα απενεργοποιήσουν τα εμβόλια σε μεγαλύτερο βαθμό. Άρα θα χρειαστούμε επικαιροποιημένα εμβόλια. Με την καινούρια RNA τεχνολογία που επιτελούς τελειοποιήθηκε και αξιοποιήθηκε μπορούμε πράγματι να φτιάξουμε εμβόλια μέσα σε 3 μήνες. Για τη γρίπη φτιάχνουμε καινούρια εμβόλια κάθε χρόνο, γιατί και η γρίπη αλλάζει γρήγορα. Τώρα μπορούμε να επιταχύνουμε τη διαδικασία παράγωγης και δοκιμής των εμβολίων ακόμα περισσότερο με τη νέα τεχνολογία. Τα εμβόλια που βασίζονται στο DNA ή στο RNA είναι καλύτερα, γρηγορότερα και φθηνότερα από άλλες τεχνολογίες και θα επικρατούν ολοένα και περισσότερο στο μέλλον.

► Το ζήτημα των μεταλλάξεων έχει απασχολήσει από την αρχή της πανδημίας με πολλούς να επικρίνουν τη Δύση για την ανισότητα των εμβολίων αλλά και τη μη άρση των πατεντών. Όσο αυτή η κατάσταση συνεχίζεται, υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, το πρόβλημα θα διαιωνίζεται. Ποια είναι η γνώμη σας;

Είναι προφανές σε όλους πια ότι ζούμε σε ένα παγκόσμιο χωρίο και ότι κανείς δεν είναι ασφαλής από τον κορονοϊό μέχρις ότου όλη η ανθρωπότητα είναι ασφαλής. Οι πλούσιες χώρες πρέπει να βοηθήσουν τις φτωχότερες να ξεπεράσουν τις ανισότητες. Αλλά είναι δύσκολο για τις κυβερνήσεις να κάνουν τέτοια βήματα, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν ανάγκες και προβλήματα στο εσωτερικό τους. Πάντως, βλέποντας τι έχει επιτευχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, είμαι επιφυλακτικά αισιόδοξος ότι τα παγκόσμια προβλήματα θα αντιμετωπιστούν ολοένα και με μεγαλύτερη προσοχή και σοβαρότητα.

Οι πατέντες και γενικότερα η πνευματική ιδιοκτησία είναι μια πλουτοπαραγωγική πηγή που θα πρέπει να σεβόμαστε. Αν δεν αμείβουμε τους δημιουργούς τέχνης π χ, η καταπατούμε τα προϊόντα της εργασίας τους, πως θα επιβιώσουν; Όπως δεν μπορούμε μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα να απαλλοτριώσουμε χωρίς λόγο ένα εργοστάσιο, έτσι δεν μπορούμε να αγνοησουμε νόμιμα και αναγνωρισμένα προνομία σχετικά με πνευματική ιδιοκτησία. Σε κατάσταση παγκόσμιας ανάγκης φυσικά όλοι αναγνωρίζουν ότι θα πρέπει να ισχύουν άλλοι κανόνες, και θα πρέπει να τους βρούμε και να τους εφαρμόσουμε. Ολες οι χωρες εχουν νομους που επιτρεπουν σπασιμο πατεντων αν υπαρχει αναγκη.

Αλλά να επισημάνω ότι οι πατέντες δεν είναι πολλές φόρες ο λόγος για τον οποίο η πρόοδος είναι αργή. Η μεταφορά τεχνογνωσίας από τις πλούσιες χώρες στις υπόλοιπες χρειάζεται και τη δημιουργία μιας κοινότητας γνώσης που να μπορεί να χρησιμοποιήσει τη νέα γνώση και τεχνολογία κατάλληλα. Ένα παράδειγμα είναι η Νοτιά Αφρική, που επί Μαντέλα δήλωσε ότι θα σπάσει τις πατέντες φαρμακευτικών εταιρειών για τα φάρμακα του AIDS. Πάνω από 20 χρόνια αργότερα η Νοτιά Αφρική ακόμα δεν έχει ντόπια βιομηχανία για φάρμακα AIDS, τα προμηθεύεται από την Ινδία. Στην εξίσωση λοιπόν πρέπει να θεωρήσουμε και την οικονομική κατάσταση κάθε χώρας και την παγκόσμια κατανομή εργασίας που δεν είναι δυνατόν να αλλάξει από τη μια μέρα στην άλλη.

► Σχετικά με την τρίτη ή την τέταρτη δόση… Τι δείχνουν οι τελευταίες έρευνες; Πόσο αναγκαίες είναι και σε πόσο χρόνο θα πρέπει να γίνεται; Θα πρέπει να κάνουμε εμβόλιο κάθε χρόνο; Και αν «ναι» πόσες δόσεις;

Η τρίτη δόση είναι αναγκαία για να αντιμετωπίσει με περισσότερη σιγουριά το στέλεχος Δ και το στέλεχος Ο. Για τους ηλικιωμένους και τους ανοσοκατασταλμενους είναι σωτηρία. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να γίνει πράγματι γενικός ο εμβολιασμός σε όλους, και στα παιδιά. Το τι θα γίνει στο μέλλον και πόσο συχνός θα είναι ο εμβολιασμός θα εξαρτηθεί και από την συνολική αντιμετώπιση της επιδημίας. Αν περιοριστούν τα κρούσματα και οι μεταδόσεις, η δουλειά των εμβολίων θα γίνει πολύ πιο εύκολη και δεν θα χρειαστούμε πολλά επικαιροποιημένα εμβόλια. Αν συνεχίσουμε να μην αντιμετωπίζουμε τον ίο αποφασιστικά, τότε η διάρκεια της πανδημίας θα επιμηκυνθεί.

► Στην Ελλάδα βρισκόμαστε εν μέσω ενός ακόμη κύματος, που συνοδεύεται από υπερβολικά μεγάλο αριθμό θανάτων. Πως εξηγείται την τρέχουσα επιδημιολογική κατάσταση και την τόσο υψηλή θνησιμότητα και ποια η εκτίμησή σας για το επόμενο διάστημα;

Είχαμε πει ότι αυτό το κύμα θα είναι το ισχυρότερο και φονικοτερο αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, ενώ θα μπορούσε να μετριαστεί κατά πολύ. Δυστυχώς αυτό έγινε, και τώρα τα λάθη πληρώνονται. Ο κόσμος έχει κουραστεί από τους περιορισμούς και θέλει να επιστρέψει στην κανονικότητα. Αλλά αυτό επιτείνει την επιδημία Δ και Ο, με αποτέλεσμα πολλά κρούσματα και παρά πολλοί θάνατοι. Είναι αδύνατον να μπλοκαρεις ένα τόσο εύκολα αερομεταδιδομενο ίο. Αποφασίστηκε να πληρώσουμε ένα αρκετά βαρύ κόστος για να κρατηθεί η οικονομία σε ανεκτά επίπεδα. Αλλά αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται και από μετρά που θα εμποδίσουν κατά το δυνατόν τις απώλειες σε νεκρούς και βαριά νοσούντες ασθενείς. Τα δύσκολα δεν είναι πίσω μας, καθώς κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να «αναζωπυρωθούν» η μετάλλαξη Δέλτα και η Όμικρον. Η και ένα καινουριο στελεχος του ιου που θα αποφευγει τα εμβολια. Φοβάμαι δε πως υπάρχει μεγαλη πιθανοτητα για κορύφωση των θανάτων τον Απρίλιο. Δηλαδη, για να το τονισω παλι, κινδυνευει να γινει στην Ελλαδα ότι εγινε παλι περυσι την ανοιξη. Αυτό το σεναριο πρεπει να αποσοβηθει.

► Ποιες θεωρείτε πως είναι οι βασικές πηγές μετάδοσης του ιού στην κοινωνία.

Ο ιος είναι αερομεταφερομενος και μεταδιδεται παντου. Οσο περισσοτεροι ανθρωποι σε συνωστισμους τοσο ευκολοτερο είναι να μεταδοθει. Οσο μικροτεροι είναι οι εσωτερικοι χωροι και οσο πιο ανυπαρκτος ο εξαερισμος, τοσο το χειροτερο. Η μεταδοτικοτητα του Ο αλλα και του Δ είναι τετοια που ολοι εχουν κινδυνο να μολυνθουν ακομα και με προστατευτικα μετρα, καλες μασκες και αποστασεις.

► Τα μέτρα που εφαρμόστηκαν είναι κατά τη γνώμη σας ικανοποιητικά; Μπορούν να αναχαιτίσουν το κύμα; Επίσης τα μέτρα θα πρέπει να περιορίζονται στους ανεμβολίαστους ή να αφορούν στον γενικό πληθυσμό; Ισχύει δηλαδή πραγματικά πως πρόκειται για μια «πανδημία των ανεμβολίαστων»;

Κάθε ανθρωπινή επαφή διακινδυνεύει μετάδοση του ίου. Υπάρχουν πολλοί ασυμπτωματικοί υπερμεταδότες που βοηθούν τη μετάδοση του ίου. Η μεταδοτικότητα του στελέχους Δ και του στελέχους Ο είναι τέτοια που κάνει αδύνατες τις ασφαλείς συγκεντρώσεις σε εσωτερικούς χώρους. Τα σχολειά, οι χώροι εργασίας, οι εκκλησίες τα ΜΜΜ είναι μέρη μετάδοσης του ίου. Χρειάζεται συντονισμένη παρέμβαση με δέσμη μέτρων δημοσιάς υγείας που περιλαμβάνει μάσκες, τεστ, περιορισμό συγκεντρώσεων και καθαρισμό αέρα εσωτερικών χώρων. Μαζί φυσικά με γενικό εμβολιασμό όλης της κοινωνίας, συμπεριλαμβανόμενων των παιδιών. Το τελικό κριτήριο επιτυχίας είναι ο περιορισμός των κρουσμάτων. Αν δεν γίνει αυτό, ο ιός θα μας ταλαιπωρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τα πρόσφατα μετρά που επιβλήθηκαν ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά ηταν ανεπαρκη και ήρθαν αργά. Ήταν δειλά και αντιφατικά. Όσο πιο νωρίς παίρνονται τα μέτρα, τόσο πιο ήπια είναι. Υπό αυτή την έννοια, θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει το «τσουνάμι» κρουσμάτων, εάν είχαμε πάρει μέτρα από το φθινόπωρο. Προσπαθούμε να σβήσουμε τη φωτιά με νεροπίστολο, έχοντας απέναντι τον ιό με πολυβόλο. Τα μέτρα πρέπει να είναι ανάλογα της απειλής.

Επιπλέον, δεν είναι δυνατόν να έχουμε το 1/3 των συνολικών κρουσμάτων στα σχολεία και να πανηγυρίζουμε. Να υπενθυμίσουμε πως όταν έκλεισαν τα σχολεία, τα κρούσματα στα παιδιά σχολικής ηλικίας μειώθηκαν στο μισό σε σχέση με τα κρούσματα που είχαμε από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Το χειρότερο όμως είναι ότι κυβερνητικοί παράγοντες το προηγούμενο διάστημα έκαναν δηλώσεις που έδιναν λάθος σήμα στην κοινωνία ότι τελειώσαμε η ότι τελειώνουμε σύντομα με τον ίο, αυτός ο χειμώνας θα είναι μια χαρά, να πάμε όλοι χειμερινές διακοπές. Λες και δεν ξέρουμε ότι θα γίνει ο χαμός από μεταδόσεις στα χιονοδρομικά κέντρα. Ο όρος «πανδημία ανεμβολίαστων» είναι παραπλανητικός ακριβώς επειδή αγνοεί ότι η αντίσταση στην πανδημία είναι ομαδικό σπορ. Αν η ομάδα δεν συντονίζεται και οι μισοί είναι εναντίον των άλλων μισών δεν είναι δυνατόν να νικήσει.