Η αγωγή εκ μέρους του στελέχους της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός», Χρήστου Λιάλιου, εναντίον της ιστοσελίδας alterthess.gr και της δημοσιογράφου, Σταυρούλας Πουλημένης, για δημοσιοποίηση καταδικαστικής απόφασης εις βάρος του για σειρά παραβιάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, φαίνεται να ανοίγει τον δρόμο σε μια άκρως επικίνδυνη πρακτική.

Πρόκειται για μια πρακτική, η οποία στο εξωτερικό είναι γνωστή υπό τoν όρο SLAPP (Strategic lawsuits against public participation) και αφορά την “βιομηχανία αγωγών” εκ μέρους ομάδων ισχυρών συμφερόντων ή προσώπων εναντίον δημοσιογράφων ή ομάδων πολιτών, προκειμένου να επιτύχουν τη φίμωσή τους σχετικά με σημαντικές καταγγελίες ή και αποκαλύψεις. Δεν είναι λίγοι μάλιστα εκείνοι που επισημαίνουν πως στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο νέος ποινικός κώδικας, με τις προβλέψεις για διώξεις για “ψευδείς ειδήσεις”.

Κάτι ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει και με την υπόθεση των αγωγών του Ομίλου Onex κατά του προεδρου και του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου αναφορικά με καταγγελίες για μη τήρηση των περιβαλλοντικών όρων στα ναυπηγεία του νησιού, τα οποία ανήκουν στον Όμιλο.

Και στις δυο περιπτώσεις οι απαιτήσεις των εναγόντων σε ότι αφορά τις αποζημιώσεις είναι υπέρογκες, καθώς στη μεν περίπτωση του στελέχους της Ελληνικός Χρυσός το ποσό ανέρχεται στις 100.000 ευρώ, ενώ στην περίπτωση της Σύρου το άθροισμα των απαιτήσεων μέσω αγωγών ξεπερνάει τα 3.000.000.

Στόχος η ηθική και οικονομική εξόντωση

Στην πραγματικότητα όμως -σύμφωνα με όσους παρακολουθούν από κοντα τέτοιου είδους υποθέσεις- δεν αφορά την καταβολή των συγκεκριμένων ποσών.

“Στην πραγματικότητα στόχος δεν είναι να κερδηθεί η απόφαση αλλά να εξοντώσουν ηθικά και οικονομικά τον εναγόμενο δημοσιογράφο ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο μέχρι να φτάσει να εκδικαστεί η υπόθεση. Επιπλέον στόχος είναι να εξοντωθεί και επαγγελματικά όπως συνέβη με την περίπτωση του Athens Review of Books” επισημαίνει μιλώντας στο tvxs η δικηγόρος και μέλος του Expert Group against SLAPP, Χριστίνα Βρεττού, και προσθέτει:

“Γίνεται προσπάθεια να εξοντωθούν ηθικά και οικονομικά κυρίως οι δημοσιογράφοι. Επίσης μπορεί για ένα άρθρο στο διαδίκτυο μέσω διεθνούς δικαιοδοσίας η υπόθεση να οδηγηθεί σε αλλοδαπό δικαστήριο, οδηγώντας πάλι εμμέσως σε εξόντωση τον εναγόμενο”.

Διευκρινίζει πως “αν μπορούσαμε να ορίσουμε το SLAPP στην Ελλάδα, θα το ονομάζαμε καταχρηστική-προσχηματική αγωγή με στόχο το πάγωμα του λόγου”.

Η κυρία Βρεττού σημειώνει πως “η Κομισιόν εξετάζει -πραγματοποιώντας επαφές τόσο με expert groups όσο και με κράτη-μέλη της ΕΕ- τρόπους για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο”.
Συνεχίζει λέγοντας ότι “γίνεται προσπάθεια να φτιαχτεί μια ευρωπαϊκή οδηγία, ούτως ώστε αυτές οι αγωγές να απορρίπτονται σε πρώιμο στάδιο, δηλαδή στο πλαίσιο του παραδεκτού κατά το ελληνικό δίκαιο. Με άλλα λόγια, εφόσον διαπιστώνεται πως κάποια αγωγή εναντίον κάποιου δημοσιογράφου είναι καταχρηστική ή προσχηματική με στόχο το πάγωμα του λόγου, να απορρίπτεται σε πρώιμο στάδιο. Επίσης εξετάζεται ποια άλλα μη νομοθετικά μέτρα είναι δυνατο να ληφθούν, με την ενδεχόμενη δημιουργία μιας ανεξάρτητης αρχής για το ζήτημα ή ενός οργανισμού σε κάθε κράτος-μέλος”.

“Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που -απ’ ότι φαίνεται- θα έχει ολοκληρωθεί την άνοιξη του 2022, τουλάχιστον στο να αποκρυσταλλωθεί ως φαινόμενο” αναφέρει.

“Πρέπει να επισημάνουμε πως ο Έλληνας νομοθέτης έχει κάνει κάποια βήματα με τις πρόσφατες παρεμβάσεις στη νομοθεσία περί τύπου, βάζοντας το προηγούμενο εξώδικο ως απαραίτητη προϋπόθεση για το παραδεκτό μιας αγωγής για αποζημίωση κατά του ιδιοκτήτη ενός εντύπου. Επιπλέον, προβλέπεται ότι εφόσον υπάρχουν πολλές αγωγές κατά ενός δημοσιογράφου για συγκεκριμένο άρθρο, αυτές θα πρέπει να συνεκδικάζονται. Γιατί σε διαφορετική περίπτωση βρισκόταν στα πρόθυρα εξόντωσης εάν είχε να αντιμετωπίσει 10 αγωγές για το ίδιο δημοσίευμα” καταλήγει η κυρία Βρεττού.

“Μήνυμα σε όσους ασχολούνται ακόμη με την υπόθεση της Ελληνικός Χρυσός η αγωγή”

Από τη δική της μεριά, η δημοσιογράφος του alterthess, Σταυρούλα Πουλημένη, εναντίον της οποίας κατέθεσε αγωγή ο Χρήστος Λιάλιος μιλώντας στο tvxs κάνει αρχικά μια αναδρομή στο χρονικό της καταδικαστική απόφαση εις βάρος του στελέχους της Ελληνικός Χρυσός, επισημαίνοντας την σημασία της υπόθεσης.

“Πρόκειται για μια υπόθεση ρύπανσης, η οποία ήρθε στην επιφάνεια το 2014 μετά από το καταγγελίες κατοίκων της περιοχής αλλά και της τότε δημοτικής αρχής Αριστοτέλη για ρύπανση των υδροφόρων υδάτων αλλά και γενικότερα περιβαλλοντική υποβάθμιση στο Στρατώνι και την Ολυμπιάδα.  Έχει να κάνει δηλαδή με τη διαχείριση εκ μέρους της εταιρείας των υγρών αποβλήτων. Υπήρξαν και πορίσματα από την περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας αλλά την Επιθεώρηση Μεταλλείων για συγκέντρωση βαρέων μετάλλων πάνω από το επιτρεπτό όριο. Είχαμε να κάνουμε λοιπόν μια μια αρκετά σοβαρή υπόθεση ρύπανσης” αναφέρει και προσθέτει:

“Τα πορίσματα εστάλησαν από τον τότε δήμαρχο στην Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Χαλκιδικής, η οποία άσκησε αυτεπάγγελτα δίωξη κατά των υπευθύνων. Αυτοί καταδικάστηκαν και στους δυο βαθμούς. Βέβαια η αγωγή εναντίον μας αφορά το δημοσίευμα για την πρωτόδικη καταδίκη το 2020”.

Αναφορικά με τους πραγματικούς λόγους που κρύβονται πίσω από την αγωγή εις βάρος της, επισημαίνει: “Η εκτίμησή μου είναι πως έχει να κάνει με το γεγονός ότι πρόκειται αν όχι για την πρώτη, αλλά μια από τις ελάχιστες καταδίκες της εταιρείας, έστω για πλημμέλημα. Ωστόσο εκκρεμεί άλλη μια δίκη δύο ακόμη στελεχών της εταιρείας σε κακουργηματικό βαθμό. Εκείνο που ενδιαφέρει λοιπόν την εταιρεία -μέσω και πληρωμένων δημοσιεύσεων στον τύπο και διαφημίσεων- είναι να δίνει την εικόνα ότι τηρεί την περιβαλλοντική νομοθεσία, έχει κοινωνική ευθύνη, ότι όλα βαίνουν καλώς. Δεν θέλουν τίποτα που να χαλάει την εικόνα τους”.

“Το δεύτερο στοιχείο -που συνδέεται με το πρώτο- έχει να κάνει με την δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόσφατα ανακοινώθηκε το κλείσιμο των μεταλλείων στις Μαύρες Πέτρες, καθώς κρίθηκαν ζημιογόνα. Ψάχνει λοιπόν για μειοδοτικούς επενδυτές -funds δηλαδή- στο εξωτερικό, προκειμένου να συνεχίσει την δραστηριότητα στις Σκουριές, με βάση τη σύμβαση που έχει υπογράψει με την κυβέρνηση. Δεν έχει λεφτά κοινώς. Για να βρεθούν λεφτά όμως θα πρέπει να έχει καλή εικόνα για να έρθουν πόροι από τα funds” συνεχίζει η κυρία Πουλημένη.

Σημειώνει ότι “alterthess ασχολείται επισταμένα από το 2011 μέχρι και σήμερα με την υπόθεση. Σε κάθε κινητοποίηση, σε κάθε περιβαλλοντική παραβίαση, σε κάθε δίκη ήταν εκεί. Έχουμε γράψει αναλυτικά ό,τι εχει συμβεί, έχουμε δημοσιεύσει μελέτες γιατρών και άλλων επιστημόνων. Το επίμαχο δημοσίευμα ήταν λοιπόν στο ίδιο πλαίσιο, αφορούσε το δημόσιο συμφέρον. Δεν ασχοληθήκαμε ούτε με την προσωπική ζωή, ούτε γράψαμε κάποιο ψέμα. Η δίκη ήταν δημόσια και ανοιχτή. Εμείς λοιπόν πιστεύουμε πως θέλει να φιμώσει και το alterthess, που κάνει με συνέπεια αυτή τη δουλεία -σε σχέση με τα κυρίαρχα αλλά και με τα τοπικά μέσα- αλλά και όποιον άλλον θέλει να ασχοληθεί ακόμη και σήμερα με το ζήτημα”.

Υπογραμμίζει δε ότι “το κυρίαρχο ζήτημα αφορά την ελευθερία του τύπου. Αν δεν μπορούμε δηλαδή να γράψουμε το όνομα ενός καταδικασθέντα για υπόθεση δημόσιου συμφέροντος, τότε υπάρχει πράγματι πρόβλημα. Δεν θα γράφαμε για κάποιον που έκανε  μικροκλοπές, για να πάμε να τον στοχοποιήσουμε ή να τον εξευτελίσουμε. Γράψαμε για μια υπόθεση που αφορά χιλιάδες ανθρώπους που υποφέρουν εδώ και χρόνια από την δραστηριότητα της Ελληνικός Χρυσός, για μια υπόθεση που αφορά τη δημόσια υγεία”.

“Όπως αντιλαμβάνεστε εάν δεν πάει καλά η υπόθεσή μας, τότε αυτό θα έχει επιπτώσεις σε όλο τον τρόπο άσκησης της δημοσιογραφίας. Τα μισά δικαστικά ρεπορτάζ θα τρώνε αγωγές” προσθέτει με νόημα.

Κλείνοντας διευκρινίζει ότι  “η αγωγή που μας επιδόθηκε αφορά προσωπικά δεδομένα. Με άλλα λόγια, ο ενάγων δεν μας κατηγορεί πως γράψαμε κάτι ψευδές αλλά γιατί δημοσιεύσαμε το όνομά του στην καταδικαστική απόφαση”.

“Υπάρχει μια “γκρίζα ζώνη” στο κομμάτι της ενσωμάτωση του GDPR στην Ελλάδα από το 2019 και μετά, η οποία στο εξωτερικό είναι γνωστό πώς χρησιμοποιείται ενάντια για αγωγές εναντίον δημοσιογράφων. Σε αυτό το σημείο ακριβώς “πατάει” και αυτή η υπόθεση” καταλήγει η κυρία Πουλημένη.