Πρόκειται για την είδηση που απασχόλησε όσο καμία άλλη την ελληνική διαδικτυακή κοινότητα τις τελευταίες μέρες. Ο γνωστός συγγραφέας και μεταφραστής Νίκος Σαραντάκος, που ήταν επιστημονικός σύμβουλος της σελίδας Ellinika Hoaxes, η οποία είχε αναλάβει εκ μέρους του Facebook να διενεργεί έλεγχο στις ειδήσεις και να εντοπίζει Fake News, αποχώρησε από την ομάδα καταγγέλοντας «αντιδεοντολογική συμπεριφορά» από τον αρχισυντάκτη του εγχειρήματος, Δημήτρη Αλικάκο.

Ads

Η επίσημη συνεργασία του Νίκου Σαραντάκου με τα Ellinika Hoaxes ξεκίνησε πριν από έναν περίπου χρόνο, όταν ένας συνεργάτης της ομάδας τον προσέγγισε και του πρότεινε να γίνει επιστημονικός σύμβουλος της σελίδας. Ωστόσο, ο γνωστός συγγραφέας και μεταφραστής, που είχε ήδη μακρά εμπειρία στην κατάρριψη γλωσσικών ιδίως μύθων, είχε από πολύ παλιότερα αλληλογραφία με τον ιδρυτή της σελίδας, Θοδωρή Δανιηλίδη, ο οποίος κατά καιρούς ζητούσε τη γνώμη του για γλωσσικά θέματα και είχε αναδημοσιεύσει άρθρα του στον ιστότοπο της ομάδας. Έτσι, όποτε προέκυπτε ένα ζήτημα για το οποίο είχε ειδικές γνώσεις, παρείχε τις συμβουλές του στην ομάδα. Τελευταία φορά, στα μέσα Ιουλίου είχε ζητηθεί η βοήθειά του σε άρθρο σχετικά με την υποτιθέμενη εβραϊκή καταγωγή του Ανδρέα Παπανδρέου.

Με τον Δημήτρη  Αλικάκο δεν είχε άμεση σχέση στο πλαίσιο της ομάδας. Είχαν «συναντηθεί» μόνο τον Δεκέμβριο του 2018, στο τραπέζι συζήτησης του συνεδρίου «Νέα μέσα, νέες τεχνολογίες» που διοργάνωσε το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκαν τα Fake News, αλλά και η αντιμετώπιση του φαινομένου. «Είμαι δύσπιστος απέναντι στις, καλοπροαίρετες έστω, προσπάθειες για ρύθμιση του τοπίου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης» έλεγε τότε ο Νίκος Σαραντάκος, εξηγώντας πως «οι πλατφόρμες των μέσων αυτών δεν είναι κάποιος ουδέτερος φορέας αλλά είναι μεγάλες εταιρείες, που έχουν μονοπωλιακή θέση στον τομέα τους και οι οποίες ήδη εφαρμόζουν μια στυγνή και ταυτόχρονα αναποτελεσματική λογοκρισία».

Όταν λοιπόν, ο κ. Σαραντάκος άκουσε την είδηση ότι το Facebook ανάθεσε στην ομάδα των Ellinika Hoaxes να αναλάβει τον ρόλο του «τροχονόμου» της παραπληροφόρησης στην δημοφιλή πλατφόρμα, δεν ξενίστηκε, παρά τον σάλο που προκάλεσε η απόφαση. Πολλοί αναρωτηθήκαν και συνεχίζουν να αναρωτιούνται πως είναι δυνατόν ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ να έχει ζητήσει τη συνδροµή εθνικών και υπερεθνικών ρυθµιστικών Αρχών για την καταπολέμηση των Fake News και την ίδια στιγμή το Facebook να αναθέτει το έργο του θεµατοφύλακα της αλήθειας των ειδήσεων στο ελληνικό διαδίκτυο, σε µια εταιρεία που δεν έχει την ίδια εξειδίκευση και εµπειρία µε τους αντίστοιχους συνεργάτες της πλατφόρμας σε άλλες χώρες, όπως το AFP και το Associated Press. Όπως εξηγεί ο κ. Σαραντάκος στο tvxs.gr, «Θα ήταν ευχής έργον το ρόλο αυτόν να τον αναλάβει κάποιο πανεπιστημιακό τμήμα, το οποίο όμως θα έπρεπε να έχει ήδη κάνει τη σχετική προεργασία· τα Ellinika Hoaxes είχαν γίνει μέλος του International Fact-Checking Network κι από τη στιγμή που δεν υπήρχε κάποιο θεσμικό όργανο ή ακαδημαϊκός φορέας δεν ήταν παράλογο που κλήθηκαν να καλύψουν το κενό· κάποιος έπρεπε να κάνει την αρχή». Αποφάσισε λοιπόν, να τηρήσει στάση αναμονής και να δει τα πρώτα δείγματα γραφής τους.

Ads

Ωστόσο, στην πορεία προς τις ευρωεκλογές παρατήρησε κάποια σημάδια που του προκάλεσαν ανησυχία. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση ενός δημοσιεύματος της Αυγής σχετικά με τα ποσοστά τηλεθέασης μιας τηλεοπτικής συνέντευξης του Κυριάκου Μητσοτάκη, για το οποίο, όπως λέει ο Νίκος Σαραντάκος, «τα Ellinika Hoaxes βιάστηκαν να βγάλουν κίτρινη κάρτα».  Υπήρχαν και άλλα τέτοια περιστατικά, αλλά, όπως λέει ο Νίκος Σαραντάκος, «καλοπροαίρετα περίμενα να συγκεντρωθούν περισσότερα. Δεν καταδικάζεις τον διαιτητή από το πρώτο ή το δεύτερο αμφισβητούμενο σφύριγμα».

Ωστόσο, αμέσως μετά τις εθνικές εκλογές, έπεσαν στην αντίληψή του κάποιες «απανωτές έντονα φιλοκυβερνητικές (και αντισύριζα) δημοσιεύσεις» του κ. Αλικάκου– αρχισυντάκτη του εγχειρήματος – στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook. Στη δήλωση αποχώρησής του, ο Νίκος Σαραντάκος, αναφέρεται συγκεκριμένα σε μία ανάρτηση που χαρακτήριζε «λύτρωση» την αλλαγή κυβέρνησης και μια άλλη όπου ο κ. Αλικάκος μιλάει για επίπεδο «σουρωμένου κομπλεξικού κομματόσκυλου» αναφερόμενος σε βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ. «Αισθάνθηκα εξαπατημένος», ανέφερε ο κ. Σαραντάκος.

Όπως ξεκαθάρισε: «Δεν εννοώ ότι διαφωνώ με το περιεχόμενο των δημοσιεύσεων. Ο καθένας μας δικαιούται να έχει απόψεις πολιτικές αλλά κάποιος που είναι αρχισυντάκτης σε οργανισμό πιστοποίησης της ακρίβειας των ειδήσεων πρέπει κατά την ταπεινή μου γνώμη να απέχει από τον σχολιασμό της τρέχουσας πολιτικής ή σε κάθε περίπτωση να μην εκδηλώνεται με τόση ένταση. Εξίσου απαράδεκτο θα έβρισκα σχόλιό του στο οποίο θα χαρακτήριζε καταδίκη το εκλογικό αποτέλεσμα ή θα επιφύλασσε τον χαρακτηρισμό του σουρωμένου κομματόσκυλου σε στέλεχος της ΝΔ». Ο ίδιος ο Νίκος Σαραντάκος έχει άλλωστε έντονη συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο που διεξάγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θεωρεί όμως πως «όταν είσαι επικεφαλής μιας προσπάθειας που στόχο έχει τη διασφάλιση της αντικειμενικότητας, δεν μπορείς να εκφράζεσαι εναντίον πολιτικών δυνάμεων, και μάλιστα με μεγάλη οξύτητα». Για να γίνει αντιληπτό τι ακριβώς εννοεί, φέρνει ένα παράδειγμα βγαλμένο μέσα από τα γήπεδα. «Φανταστείτε τον επικεφαλής του πενταμελούς οργάνου αξιολόγησης και εποπτείας των διαιτητών ποδοσφαίρου. Τι θα σκεφτούμε αν τον δούμε στην κερκίδα των φανατικών μιας μεγάλης ομάδας, να βρίζει τους αντιπάλους οπαδούς ή να πετάει μπουκάλια; Θα έχει μετά το ηθικό δικαίωμα να τιμωρήσει έναν διαιτητή που αδίκησε την ομάδα του;».

Ολόκληρη η ανάρτηση του Νίκου Σαραντάκου

Ο Δημήρης Αλικάκος, από την άλλη, δηλώνοντας «προσβεβλημένος» απάντησε στον Νίκο Σαραντάκο μέσω Facebook, ότι «στη δημοσιογραφία, ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κανείς είναι η διαφορά των λέξεων άποψη και γεγονός (είδηση)». «Άποψη είναι πιστεύεις ό,τι θέλεις για την πολιτική διαδρομή του Πολάκη και να την εκφράζεις ελεύθερα, και γεγονός (έλεγχος γεγονότων επί του προκειμένου) είναι να αποκαλύπτεις τα fake news και την παραπληροφόρηση με θύμα τον ίδιο. Και το έκανα. Εδώ η απόδειξη. Κι εδώ.  Άποψη είναι να πιστεύεις ό,τι θέλεις για τον Τσίπρα, αλλά να έχεις καταρρίψει μια ντουζίνα fake news για τον ίδιο», συνέχισε. «Η απαίτηση του οποιοδήποτε να μην εκφράζουμε τις απόψεις μας ελεύθερα, αντίκειται σε κάθε έννοια ελευθερίας του λόγου και ελεύθερης διακίνησης των ιδεών. Κατά συνέπεια, η απαίτηση του κ. Σαραντάκου προς τα ΕΗ “Αν αποδοκιμάσετε τον Αλικάκο και βγάλετε ανακοίνωση συγγνώμης, μετά θα κάνω ό,τι νομίζω πως πρέπει” κρίνεται ως απαράδεκτη. Αναγκαία η απομάκρυνσή του, με απόφαση του ιδρυτή των ΕΗ και δική μου, ήταν μονόδρομος. Του την ανακοίνωσα γραπτώς ο ίδιος. Του εύχομαι για άλλη μια φορά καλή συνέχεια και υγεία!», σημείωσε μεταξύ άλλων.

Ολόκληρη η ανάρτηση του Δημητρη Αλικάκου:

Ο όρος Fake News μπορεί να μπήκε πάντως πρόσφατα στη γλώσσα μας, αλλά η αλήθεια είναι ότι προϋπήρχε στη ζωή μας. «Δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο» λέει στο Tvxs.gr ο Νίκος Σαραντάκος, κι εξηγεί: Fake News και προπαγάνδα υπήρχαν από τους προηγούμενους αιώνες. Ούτε είναι αποκλειστικότητα των νέων μέσων. Για να πάμε σε ένα θέμα που βρίσκεται σήμερα στην επικαιρότητα, η διασπορά Φέικ Νιουζ στη Μεγάλη Βρετανία σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση (εξωφρενικές ιστορίες όπως ότι τα χαρτονομίσματα του ευρώ προκαλούν σεξουαλική ανικανότητα) είδαν το φως όχι στα Νέα Μέσα αλλά στα παραδοσιακότατα βρετανικά ταμπλόιντ.

Πώς αντιμετωπίζεται το φαινόμενο όμως; «Οι ψευδείς ισχυρισμοί, οι κατασκευασμένες ιστορίες και η διαστρέβλωση των ειδήσεων πρέπει φυσικά να επισημαίνονται και να ανασκευάζονται. Και επειδή έχουν επαναληπτικό χαρακτήρα, είναι χρήσιμο να συγκροτηθεί μια βάση δεδομένων ψευδών ειδήσεων όπως αυτή που έχει ο ιστότοπος snopes.com.», λέει ο Νίκςο Σαραντάκος. «Από την άλλη, όμως, είναι πολύ επικίνδυνο να χρησιμοποιηθεί η αντιμετώπιση των Fake News ως πρόσχημα για τη φίμωση αντίθετων φωνών στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ενώ επίσης θα έπρεπε να υπάρχει μητρώο των γνωμοδοτήσεων των “οργανισμών εξακρίβωσης στοιχείων” ώστε και οι κρίνοντες να κρίνονται, καθώς και να προβλεφθεί ένας μηχανισμός έφεσης και επανάκρισης», συμπληρώνει με νόημα.

«Πάντως από την αντιπολίτευση καταγγέλθηκε πρόσφατα ότι το ΑΠΕ στο ρεπορτάζ του για τη συνάντηση Μητσοτάκη-Μέι παρέλειψε κάθε αναφορά στη Συμφωνία των Πρεσπών. Ασχολήθηκαν άραγε τα Ellinika Hoaxes με αυτή την παραποίηση της πραγματικότητας;», καταλήγει.