Την αντίθεσή του με τις σαρωτικές αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που προωθεί το υπουργείο Δικαιοσύνης και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εκφράζει σύσσωμος ο νομικός κόσμος της χώρας, προειδοποιώντας ότι καταργούν όλο το διεθνώς αναγνωρισμένο φιλελεύθερο ποινικό οικοδόμημα που ίσχυε από το 1950.
Κοινό αίτημα των νομικών αλλά και των σωφρονιστικών υπαλλήλων είναι η απόσυρση του νομοσχεδίου. Η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου δηλώνει πως ο νέος ποινικός κώδικας θα μετατρέψει τη χώρα σε σωφρονιστική αποικία.
Η Ένωση Δικαστών και εισαγγελέων υπογραμμίζει πως είναι χαρακτηριστικό δείγμα αντιεπιστημονικού κειμένου και επισημαίνει πως προχωράει η διαδικασία χωρίς νομοπαρασκευαστική επιτροπή.
Η Έλλη Συμεωνίδου Καστανίδου (Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΕΣΠΑ), ο Θεόδωρος Μαντάς (Ποινικολόγος) και ο Σπύρος Καρακίτσος (Μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος) εξηγούν στο tvxs ποιες θα είναι οι συνέπειες αν ψηφιστεί ο νόμος, για την κοινωνία, τον νομικό κόσμο και την κατάσταση στις φυλακές.
Ανάμεσα στις συνέπειες υπογραμμίζουν την καταπάτηση του δικαιώματος κάθε πολίτη για δίκαιη δίκη, την αυτολογοκρισία των δημοσιογράφων, την παραβίαση θεμελιωδών για το ποινικό δίκαιο αρχών, τη «βόμβα» στα 36 σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας που θα κληθούν να υποδεχτούν πολλαπλάσιους κατάδικους τη στιγμή που έχουν πληρότητα πάνω από 110% και τις νέες καταδίκες από τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια με ποσά που θα επωμιστεί ο Έλληνας πολίτης.
«Το κράτος αυξάνει τις ποινές, όταν δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα για να δείξει έναν “άλλον ένοχο”»
Η Έλλη Συμεωνίδου- Καστανίδου, Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ, διευκρινίζει μιλώντας στο tvxs, γιατί το νομοσχέδιο που συζητιέται αυτές τις μέρες είναι στο σύνολό του προβληματικό, επισημαίνοντας πως «Όσο το κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα, τόσο αυξάνει τις ποινές για να δείξει έναν «άλλον ένοχο».
«Αυτό που χαρακτηρίζει το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, δεν είναι ότι έχει «κάποια» προβληματικά σημεία. Είναι στο σύνολό του προβληματικό» τονίζει και συμπληρώνει:.
«Οι προβλεπόμενες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα καταστρέφουν στο σύνολό του το σύστημα των ποινών, με το οποίο επιχειρήθηκε η προσέγγιση της νομοθεσίας μας προς τα πρότυπα των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ταυτόχρονα, παραβιάζονται θεμελιώδεις για το ποινικό δίκαιο αρχές, όπως κυρίως την αρχή της αναλογικότητας. Γιατί λ.χ., για να αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα, στο οποίο έχει αναφερθεί πολλές φορές και ο υπουργός, να απειλείται αυξημένη ποινή σε εκείνον που από αμέλεια προκαλεί πυρκαγιά σε δάσος, όχι όμως και σε εκείνον που, από αμέλειά του – επειδή δεν φρόντισε να κάνει τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα – προκαλεί πλημμύρα, με αποτέλεσμα τον θάνατο ανθρώπων; Έχει πράγματι μικρότερη απαξία η δεύτερη αυτή συμπεριφορά;».
Κατά την κυρία Συμεωνίδου Καστανίδου, «η μόνη ίσως ρύθμιση που κινείται σε ορθή κατεύθυνση είναι η κατάργηση της διάταξης του προηγούμενου Υπουργού Δικαιοσύνης, του κ. Τσιάρα, με την οποία είχε προβλεφθεί ότι η κακουργηματική απιστία σε βάρος των τραπεζών διώκεται κατ’ έγκληση».
Επισημαίνει ότι «η συγκεκριμένη διάταξη έχει οδηγήσει στο μεταξύ σε εξάλειψη του αξιοποίνου σημαντικού αριθμού εγκλημάτων, όχι μόνο απιστίας, αλλά και νομιμοποίησης παράνομων εσόδων, εκατομμυρίων ευρώ».
Η καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου τονίζει επίσης ότι «εξίσου προβληματικές είναι οι επεμβάσεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Οι προτεινόμενες αλλαγές θίγουν βασικούς πυλώνες της δίκαιης δίκης, της αρχής του κράτους δικαίου και της αναζήτησης της αλήθειας, καθιστώντας προβληματική την φιλελεύθερη και εγγυητική φυσιογνωμία της ποινικής δίκης. Δεν είναι όμως μόνο τα δικαιώματα του κατηγορουμένου τα οποία θίγονται. Με τις νέες διατάξεις παρεμποδίζεται ουσιωδώς και η απρόσκοπτη πρόσβαση των θυμάτων στη Δικαιοσύνη, καθώς και η ελεγξιμότητα των διαδικαστικών ενεργειών και των κανόνων διεξαγωγής της δευτεροβάθμιας δίκης».
Σε σχέση με τον πρωταγωνιστικό ρόλο που θα έχουν πλέον τα Μονομελή Πλημμελειοδικεία σχολιάζει πως:
«Θα πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ απλοποίησης διαδικασιών και ανασφάλειας δικαίου. Οι πολυμελείς συνθέσεις παρέχουν προφανώς μεγαλύτερη σιγουριά ότι όλα τα αποδεικτικά μέσα θα έχουν σωστά αξιολογηθεί και η τελική απόφαση – καταδικαστική ή αθωωτική – θα είναι «δίκαιη».
Σε σχέση με την αυστηροποίηση των ποινών η οποία δεν καταπολεμά το έγκλημα η κ. Καστανίδου λέει ότι «πράγματι, μεγάλης κλίµακας εµπειρικές µελέτες, σε πολλές χώρες, έχουν δείξει ότι εκφοβιστική επιρροή στον πιθανό δράστη δεν έχει τόσο η απειλή στον νόµο υπέρµετρα βαριάς ποινής, όσο το κατά πόσο, κατά την εκτίµησή του, θα συλληφθεί και ότι θα εκτελεσθεί, όπως προβλέπεται στον νόµο, η ποινή που θα του επιβληθεί. Αυτό έχει τονιστεί κατ’ επανάληψη από την επιστημονική κοινότητα».
Συμπληρώνει πως «στον τομέα όμως αυτό – στην εξιχνίαση δηλαδή των εγκλημάτων που απασχολούν την μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών – το κράτος δεν έχει να επιδείξει μεγάλες επιτυχίες. Εντελώς ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί ότι κατά το 2022, από τα 12.113 βεβαιωμένα εγκλήματα κατά της περιουσίας, έμειναν ανεξιχνίαστα έως το τέλος του έτους τα 9.388, ποσοστό 77,5%. Από τα 104.472 βεβαιωμένα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (συμπεριλαμβανομένων των ληστειών), έμειναν ανεξιχνίαστα τα 83.061, ποσοστό 79,5%.»
«Όσο το κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα, τόσο αυξάνει τις ποινές για να δείξει έναν “άλλον ένοχο”: φταίει το δίκαιο που δεν είναι αρκετά αυστηρό. Θεωρώ λοιπόν ότι σκοπίμως επικεντρώνεται το ενδιαφέρον στο ύψος των ποινών ή στον χρόνο παραμονής στις φυλακές. Σκοπίμως στοχοποιούνται θεσμοί, όπως η υπό όρους απόλυση ή η αναστολή εκτέλεσης της ποινής, που ισχύουν σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, χωρίς ποτέ να έχει αμφισβητηθεί η σημασία τους. Είναι μια εύκολη και βολική λύση για να μην αφήνουμε να αναδειχθούν τα πραγματικά αίτια της ατιμωρησίας. Δείχνουμε τις ποινές και έτσι ο κόσμος δε βλέπει την έλλειψη αστυνόμευσης, την παντελή έλλειψη ενός οργανωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας ή της βίας μεταξύ των ανηλίκων, τη μη εφαρμογή των μέτρων για την αντιμετώπιση της «οπαδικής» βίας.»
Η κ. Καστανίδου έχει κι η ίδια ενστάσεις ως προς τη διαδικασία που ακολουθήθηκε και υπενθυμίζει τον νόμο που διασφαλίζει την καλή νομοθέτηση.
«Κάθε σοβαρό κράτος αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη προσοχή τις αλλαγές στους ποινικούς του κώδικες. Στην Ελλάδα δυστυχώς οι παρεμβάσεις στους Κώδικες είναι πολύ συχνές, πρόχειρες, αποσπασματικές και κατά κανόνα συνδέονται μόνο με αύξηση των ποινών. Θυμίζω τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα αμέσως μετά την αποκάλυψη των παρακολουθήσεων της ΕΥΠ και το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Ωστόσο, και στη χώρα μας υπάρχει, όπως θα θυμάστε, ο νόμος 4622/2019, για την καλή νομοθέτηση, ο οποίος προβλέπει μεταξύ άλλων, ότι μετά την αρχική πρωτοβουλία του κάθε υπουργού, η Προεδρία της Κυβέρνησης οφείλει να συστήνει νομοπαρασκευαστική επιτροπή για κάθε νομοσχέδιο. Πολύ περισσότερο, υποθέτω, αν πρόκειται να υιοθετηθούν τέτοιας έκτασης αλλαγές στους βασικούς ποινικούς κώδικες.Πιστεύω λοιπόν ότι θα συσταθεί νομοπαρασκευαστική επιτροπή και θα γίνει ένας σοβαρός διάλογος για την αναγκαιότητα των αλλαγών.»
Τη ρωτήσαμε για τη γνώμη της σχετικά με την κατάργηση της υποχρέωσης να εμφανίζεται ο μάρτυρας-αστυνομικός στο δικαστήριο.
«Δεν θεωρώ σωστή τη διάταξη. Συχνά στις ποινικές δίκες ο αστυνομικός είναι ο πιο βασικός μάρτυρας. Άρα πρέπει να είναι παρών στη διαδικασία, ώστε να μπορεί να εξεταστεί από τo δικαστήριο, τον κατηγορούμενο, αλλά και από τον παριστάμενο προς υποστήριξη της κατηγορίας» τονίζει.
«Το ποινικό Δίκαιο μετατρέπεται από ανθρωποκεντρικό Δίκαιο σε εκδικητικό δίκαιο»
Η διαρκής και αποσπασματική νομοθέτηση με στόχο την a la cart ικανοποίηση της κοινής γνώμης, αποτελεί επιτομή του καιροσκοπισμού και σίγουρα δεν είναι τρόπος να παταχθεί η εγκληματικότητασύμφωνα με όσα λέει ο ποινικολόγος Θόδωρος Μαντάς.
«Η αυστηροποίηση των επαπειλούμενων ποινών στατιστικά έχει αποδειχθεί ότι δεν μειώνει στο ελάχιστο την εγκληματικότητα. Η όποια προσπάθεια γίνεται είναι προφανώς αναποτελεσματική, αλλιώς δεν θα υπήρχε η ανάγκη διαρκούς παρέμβασης στον Ποινικό Κώδικα, χωρίς μάλιστα να υπάρχει νομοπαρασκευαστική επιτροπή και να έχει προηγηθεί ενδελεχής συζήτηση σε επιστημονικό επίπεδο».
«Σε κάθε περίπτωση» συμπληρώνει, «η ρύθμιση για μια μόνο αναβολή στα ποινικά δικαστήρια είναι εμφανώς λανθασμένη παραγνωρίζοντας ότι το ουσιαστικό πρόβλημα συνίσταται στο ότι, στη συντριπτική πλειοψηφία ειδικά των πλημμελημάτων, φτάνουμε στην εκπνοή της 5ετίας για να εισαχθούν οι υποθέσεις πρώτον στο ποινικό ακροατήριο».
Σύμφωνα με τον κ. Μαντά ο πρωταγωνιστικός ρόλος των μονομελών συνθέσεων απειλεί τις αρχές της δίκαιης δίκης.
«Στην επιδίωξη αυτή, πέραν της προφανούς αναντιστοιχίας της με την αναγκαιότητα διασφάλισης αμερόληπτης κρίσης, διαπιστώνουμε εύκολα την περαιτέρω συρρίκνωση των θεμελιωδών αρχών για τη διεξαγωγή μίας δίκαιης Δίκης. Άλλωστε μόνο έτσι διασφαλίζονται στο μέγιστο βαθμό η αντικειμενικότητα και η αμεροληψία των Δικαστών.»
Επισημαίνει ωστόσο και το «χτύπημα» στην ελευθεροτυπία, καθώς το νέο νομοσχέδιο θα επιβάλει αυτολογοκρισία σε δημοσιογράφους.
«Η προτεινόμενη τροποποίηση του αδικήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης όπου παρατηρείται αυστηροποίηση του πλαισίου ποινής απειλώντας πλέον φυλάκιση από 6 μήνες έως 5 έτη εάν η πράξη τελείται δημόσια ή μέσω διαδικτύου σε σχέση μάλιστα με την έκτιση των επιβαλλόμενων ποινών συνιστά ευθεία απειλή για τον τρόπο διεξαγωγής του δημοσίου διαλόγου! Ποιος δημοσιογράφος θα γράφει και θα λέει ελεύθερα την άποψή του υπό το φόβο να βρεθεί πίσω από τα σίδερα της φυλακής; Είναι γεγονός ότι με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις το ποινικό Δίκαιο μετατρέπεται από ανθρωποκεντρικό Δίκαιο σε εκδικητικό δίκαιο! Εκδηλώνει κατά τρόπο εκκωφαντικό δυσπιστία στον ρόλο του δικαστή χαϊδεύοντας τα αυτιά ενός συντηρητικού ακροατηρίου και περιορίζοντας ασφυκτικά τα εχέγγυα της ορθής απονομής της Δικαιοσύνης στη χώρα μας» υπογραμμίζει.
«Δεν χωράνε άλλοι κρατούμενοι στις φυλακές»
Ο Σπύρος Καρακίτσος (πρώην πρόεδρος και νυν μέλος του ΔΣ της ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων) υπογραμμίζει μιλώντας στο tvxs πως οι αλλαγές αυτές θα επηρεάσουν όλη την κοινωνία προς το δυσμενέστερο και εκπέμπει SOS για τα 34 σωφρονιστικά καταστήματα της χώρας που είναι σε ασφυξία ήδη με πληρότητα πάνω από 100%.
«Ο ποινικός κώδικας δεν είναι αυτοτελές μοναδικό κείμενο που αφορά τα δικαστήρια αφορά τους πάντες. Άρα αφελώς ρωτάω: Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις στον ποινικό κώδικα έχουν λάβει υπόψην τους τη χωρητικότητα και τις συνθήκες στις 34 φυλακές; Είναι πάνω από 100% και σε κάποια καταστήματα μεγαλύτερη. Στο Ειδικό Σωφρονιστικό Κατάστημα Νέων Αυλώνα με υπερπλήρωση 142%, το ΕΣΚΝ Βόλου με υπερπλήρωση 198%, το Σωφρονιστικό Κατάστημα Κομοτηνής με υπερπλήρωση 205%!»
«Διάβασα την ανάλυση των συνεπειών ρυθμίσεων κείμενο του σχεδίου νόμου. Πουθενά δεν αναφέρεται τίποτα για τις συνέπειες στις φυλακές. Πόσο θα αυξηθούν οι κρατούμενοι; Ποια είναι η εκτίμηση για αριθμό καταδίκων και υποδίκων; Αυτά δεν έχουν ληφθεί υπόψη. Ακόμα κι αν πουν ότι θα χτίσουν κι άλλες, τι θα κάνουμε μέχρι να τις φτιάξουν, σε αυτά τα 5-6 χρόνια;» διερωτάται ο κ. Καρακίτσος.
«Ο ποινικός κώδικας είναι πολύ σοβαρό νομοθέτημα. Αφορά υπέρτατο αγαθό, την ελευθερία και ορίζει τις συνθήκες της στέρησης ελευθερίας. Αν το υπουργείο Δικαιοσύνης ήταν σοβαρό, θα έπρεπε να είχε προβλέψει τα παραπάνω» λέει χαρακτηριστικά.
«Σε όλες τις φυλακές του κόσμου η υπερπληθώρα έχει συνέπειες και στις συνθήκες των κρατουμένων και στις ζωές μας. Μία από τις συνέπειες που είναι επίσημα καταγεγραμμένη και από το συμβούλιο της Ευρώπης, είναι ότι φέρνει βία στις φυλακές. Αυτά τα λέει και η εμπειρία μας. Και αυτό αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Δεν μπορεί να λέει μια πολιτεία: θα δημιουργήσω θέσεις κράτησης. Δεν είναι απάντηση αυτή στην εγκληματικότητα. Ουδείς, ενδιαφέρεται να αξιολογήσει και να αναλύσει τις περαιτέρω δυσλειτουργίες που θα δημιουργηθούν στις Φυλακές μας από τον επιπρόσθετο υπερπληθυσμό και τον συνωστισμό. Ουδείς ενδιαφέρεται να αναλύσει τις πιθανές νέες ευρωκαταδίκες που θα εισπράξει ξανά και ξανά η Χώρα μας στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια, τις νέες αποζημιώσεις που θα πληρώσει ξανά ο Έλληνας φορολογούμενος από την τσέπη του ή τον πιθανό διασυρμό μας από τις ετήσιες εκθέσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και της αρμόδιας Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης και Ταπεινωτικής Μεταχείρισης κρατουμένων από τις επιτόπιες επισκέψεις που κάνουν και στη χώρα μας» κατάλήγει ο κ. Καρακίτσος.
