Η «έγγραφη συμφωνία» (written understanding) Ελλάδας-Τουρκίας που αποκάλυψε ο πρωθυπουργός στο άρθρο του σε τρεις ευρωπαϊκές εφημερίδες θα μπορούσε να είναι η αφετηρία εκτόνωσης της κρίσης στην Μεσόγειο – ενδεχομένως κι ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου με τελικό ορίζοντα την Χάγη. Επί του παρόντος όμως, το έγγραφο του Βερολίνου γίνεται νέο γεωπολιτικό ναρκοπέδιο – είτε λόγω ανεπαρκών διπλωματικών χειρισμών, είτε διότι η κυβέρνηση επέλεξε την διγλωσσία και την απόκρυψή του για λόγους εσωτερικής επικοινωνιακής διαχείρισης.

Το βέβαιο, και παρά τις θολές διατυπώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα, είναι πως το γραπτό κείμενο συμφωνίας (ή «κατανόησης») υφίσταται. Είναι ένα έγγραφο που είχε δομηθεί εξ ολοκλήρου από την γερμανική πλευρά και τέθηκε στο τραπέζι της μυστικής συνάντησης του Βερολίνου στις 13 Ιουλίου. Πρόκειται για την περίφημη συνάντηση που είχε αποκαλύψει εκ των υστέρων ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου και στην οποία μετείχαν η διπλωματική σύμβουλος του Πρωθυπουργού Ελένη Σουρανή, ο γραμματέας εκπρόσωπος της τουρκικής Προεδρίας Ιμπραχίμ Καλίν και ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής της Άνγκελα Μέρκελ, Γιαν Χέκερ.

Το γραπτό κείμενο όριζε όχι μόνον το πλαίσιο αποκλιμάκωσης της έντασης αλλά και τον οδικό χάρτη της ελληνοτουρκικής προσέγγισης αμέσως μετά. Σύμφωνα με απολύτως ασφαλείς πληροφορίες, προέβλεπε αποχώρηση των τουρκικών πλοίων από την ελληνική υφαλοκρηπίδα, σύντομο μορατόριουμ στις έρευνες στην ανατολική Μεσόγειο και έναρξη διερευνητικών επαφών μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Παραμένει ασαφές ακόμη εάν περιλάμβανε και κλειστό χρονοδιάγραμμα διαλόγου για προσφυγή στην Χάγη, όπως ζητά παγίως από την Ανγκελα Μέρκελ ο Ταγίπ Ερντογάν.

Κυβερνητικές πηγές επέμεναν και χθες ότι δεν επρόκειτο για συμφωνία, αλλά για μια μορφή «πρακτικών» των συνομιλιών, η επίσημη μετάφραση όμως του άρθρου του ίδιου του πρωθυπουργού αναφέρεται σε «έγγραφη συμφωνία» την οποία τορπίλισε ο Ερντογάν. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, παίζοντας το δικό του διπλωματικό και επικοινωνιακό παιχνίδι, υπέδειξε χθες ως αιτία του ναυαγίου τη συμφωνία Ελλάδας- Αιγύπτου για την ΑΟΖ που, όπως υποστήριξε, εξόργισε τον γερμανό υπουργό Εξωτερικών Χάικο Μαας. Εδώ, ενδιαφέρον ίσως έχει και το πρόσφατο δημοσίευμα – περίπου πριν από 10 ημέρες – της γερμανικής Süddeutsche Zeitung , που αποκάλυπτε ότι μετά την τριμερή οι δύο πλευρές είχαν καταλήξει σε συμφωνία για αποκλιμάκωση και σε κοινή δήλωση για τη δημοσιοποίησή της στις 7 Αυγούστου. Κατά το ίδιο δημοσίευμα, η συμφωνία ναυάγησε 24 ώρες πριν από την κοινή δήλωση, «με την αιφνιδιαστική επίσκεψη του έλληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο Κάιρο, όπου υπέγραψε -ακόμη πιο αιφνιδιαστικά- την ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία για τα θαλάσσια δικαιώματα μεταξύ των δυο χωρών».

Σ’ αυτό το σκηνικό, το πρώτο ερώτημα ίσως είναι γιατί ο πρωθυπουργός επέλεξε να δημοσιοποιήσει τώρα την ύπαρξη της συμφωνίας του Βερολίνου. Το δεύτερο, και βασικό, ερώτημα είναι εάν για ένα κορυφαίο εθνικό ζήτημα, όπως η ύπαρξη γραπτής συμφωνίας με την Τουρκία, είχαν ενημερωθεί οι πολιτικοί αρχηγοί.

Ως προς το πρώτο σκέλος, διπλωματικές πηγές επισημαίνουν πως το άρθρο Μητσοτάκη απευθυνόταν σε διεθνές ακροατήριο και ήθελε να περάσει το μήνυμα ότι η Ελλάδα έκανε τα πάντα για να πετύχει τον διάλογο με την Τουρκία. Εάν ισχύει αυτό, τίθεται ζήτημα διπλωματικών διατυπώσεων στο άρθρο και υποτίμησης του πολιτικού αντίκτυπου. Κατά μια άλλη εκδοχή, που δεν αποκλείει και την πρώτη, ο πρωθυπουργός επέλεξε να «κάψει» το κείμενο του Βερολίνου πριν το βγάλει – για μια ακόμη φορά – στο φως, σε χρόνο που θα τη βόλευε, η Αγκυρα.

Ως προς την ενημέρωση της αντιπολίτευσης, οι πληροφορίες αναφέρουν πως υπήρξε επικοινωνία μεταξύ Μαξίμου και Κουμουνδούρου για το θέμα μόνον αφότου ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλυψε ότι έγινε η τριμερής του Βερολίνου. Κατά ορισμένες πηγές, δε, ταυτόχρονα είχε φθάσει από αμερικανικούς κύκλους στην Αθήνα η πληροφορία πως στο Βερολίνο «υπήρξαν υπογραφές». Κατόπιν αυτού στην εν λόγω επικοινωνία τέθηκε το ερώτημα εάν στην τριμερή αναλήφθηκαν συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Η απάντηση που δόθηκε όμως από κυβερνητικής πλευράς ήταν πως δεν υπήρξε καμία γραπτή συμφωνία…