Δεν υπάρχει κανένα αδιάσειστο τεκμήριο ικανό να αποδείξει πως μετά το τεράστιο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, η ελληνική κυβέρνηση δεν χρησιμοποιεί το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator.

Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα από την συζήτηση που είχαμε με τον Μπιλ Μάρζακ, ανώτερο ερευνητή στο Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο, το εργαστήριο δηλαδή που πριν ενάμιση περίπου χρόνο πιστοποίησε ότι το κινητό του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη είχε μολυνθεί από το συγκεκριμένο λογισμικό, χωρίς ακόμα η ελληνική κυβέρνηση να έχει απαντήσει σχετικά με τον δράστη.

Επικοινωνήσαμε με τον Μπιλ Μάρζακ με αφορμή την παρουσία του στο Διεθνές Φόρουμ Δημοσιογραφίας 2023 που διοργανώνει το iMEdD, όπου μίλησε για τα προληπτικά μέτρα ασφάλειας απέναντι σε κακόβουλα λογισμικά.

Στη σύντομη συνέντευξη που ακολουθεί, δίνει ορισμένες σχετικές συμβουλές, ανάλογα με τον τύπο του λειτουργικού συστήματος που «τρέχει» το κινητό του ενδεχόμενου στόχου.

Πάει καιρός εδώ στην Ελλάδα χωρίς να έχουμε ακούσει κάποιο νέο σχετικά με το Predator, μετά το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων. Υπάρχει κάτι νεότερο;

Τεχνικά μιλώντας, δεν υπάρχει κάτι πραγματικά καινούργιο. Δεν είναι κρυφό ότι η εταιρία πίσω από το σκάνδαλο, Intellexa και Cytrox, συνεχίζει να λειτουργεί και να πουλά το λογισμικό Predator σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Ωστόσο, δεν είμαι σίγουρος εάν το Ελληνικό κράτος είναι ακόμα πελάτης τους ή όχι.

Η Ελληνική Δικαιοσύνη θεωρητικά ερευνά την υπόθεση αλλά μέχρι τώρα δεν έχουν αποδοθεί κατηγορίες. Εάν ήσασταν Έλληνας δικαστής, ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα κάνατε;

Μπορεί να μην είναι καθόλου απλό να ερευνάς μια υπόθεση στην οποία εμπλέκεται η υπηρεσία πληροφοριών και μία πολυεθνική εταιρία. Πώς υποχρεώνεις αυτούς τους οργανισμούς να συνεργαστούν για τους σκοπούς της έρευνας; Δεν γνωρίζω καλά το νομικό σύστημα της Ελλάδας για να απαντήσω.

Το Ελληνικό Κράτος έχει πάρει το μάθημά του μετά το σκάνδαλο; Έχει λάβει η ελληνική κυβέρνηση μέτρα προκειμένου οι πολίτες να προστατεύονται καλύτερα;

Ίσως. Κάποιες κυβερνήσεις δεν τους αρέσει να πιάνονται ενώ κατασκοπεύουν την αντιπολίτευση και δημοσιογράφους, άλλες πάλι δεν το θεωρούν τόσο μεγάλο πρόβλημα. Όπως προκύπτει από το σκάνδαλο, στο Ελληνικό κράτος δεν αρέσει. Σε αυτή την περίπτωση, πώς ένα κράτος αποφεύγει να «πιαστεί»; Ο προφανής δρόμος για να αποφύγει κάτι τέτοιο είναι να μην κατασκοπεύει δημοσιογράφους και την αντιπολίτευση. Ωστόσο κάποιες φορές, κυβερνήσεις «το παίζουν έξυπνες» και συνεχίζουν να κατασκοπεύουν με δυσκολότερα ανιχνεύσιμους τρόπους. Ποια από τις δύο επιλογές έχει κάνει το Ελληνικό κράτος; Δεν μπορώ να πω με σιγουριά.

Μετά από όλες αυτές τις αποκαλύψεις, υπάρχει ένα κράτος που έχει απαντήσει με επιτυχία στο πρόβλημα; Ή μήπως τα κράτη τείνουν να είναι πάντα μέρος του προβλήματος;

Πρώτον, θα πρότεινα να σκεφτούμε το πρόβλημα ως την παράνομη χρήση κάθε τύπου παρακολούθησης των εγχώριων πολιτικών αντιπάλων ή δημοσιογράφων, κι όχι αποκλειστικά και μόνο τα κατασκοπευτικά λογισμικά. Υπό αυτή την σκοπιά, υπάρχουν αναμφίβολα χώρες όπου αυτός ο τύπος της παρακολούθησης ήταν κάποτε ρουτίνα, αλλά πλέον δεν γίνεται ανεκτός. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, το FBI με επικεφαλής τον Τζέι Έντγκαρ Χούβερ παρακολουθούσε σε μεγάλη κλίμακα εγχώριους πολιτικούς αντιπάλους, δημοσιογράφους και ακτιβιστές, μεταξύ των οποίων τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Κάτι τέτοιο φαντάζει αδιανόητο σήμερα. Ωστόσο αυτή η αλλαγή πήρε κάμποσα χρόνια για να συντελεστεί!

Υπάρχουν κάποιες συμβουλές προς ένα δημοσιογράφο ή απλό πολίτη ώστε να μπορούν να προστατευτούν από κατασκοπευτικά λογισμικά; 

Εάν πιστεύεις ότι διατρέχεις τέτοιο κίνδυνο εξαιτίας του ποιός είσαι ή τί κάνεις, και χρησιμοποιείς iPhone, τότε μπορείς να ενεργοποιήσεις το ‘Lockdown Mode’. Αυτό μπλοκάρει τυχόν επιθέσεις. Πέρυσι επιβεβαιώσαμε ότι το Lockdown Mode εμπόδισε μία επίθεση «μηδενικού κλικ» που σχετιζόταν με το κατασκοπευτικό λογισμικό Pegasus του ομίλου NSO. Φέτος, λίγες εβδομάδες πριν, επιβεβαιώσαμε ότι το Lockdown Mode εμπόδισε μία επίθεση που σχετιζόταν με το Predator στην Αίγυπτο. Το λειτουργικό σύστημα Android δεν έχει ένα ακριβές ισοδύναμο του Lockdown Mode αλλά μπορείς να επιλέξεις το ‘Advanced Protection Program’ της Google το οποίο θα βοηθήσει στην προστασία απέναντι σε ορισμένους τύπους επιθέσεων προς τηλέφωνα Android.