Η Αμερική γυρνά στην εσωστρέφεια, η Ευρώπη φοβάται μαζική εξαγωγή του «τραμπισμού» και του ακροδεξιού λαϊκισμού, και η Ελλάδα αγωνιά για την πιθανή απώλεια του – απροσδόκητου για αριστερή κυβέρνηση – βορειοατλαντικού συμμάχου.

Σ’ αυτές τις αγωνίες επιχειρεί να δώσει τη δική του, πειστική και καθησυχαστική, απάντηση ο Μπαράκ Ομπάμα που βρίσκεται από σήμερα στην Αθήνα – μια απάντηση, την οποία ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ χτίζει πολύ περισσότερο πάνω στο δικό του, προσωπικό πολιτικό κεφάλαιο και εμβέλεια παρά στην οποιαδήποτε, πιθανή ή απίθανη, εγγύηση συνέχειας της πολιτικής του ατζέντας από τον διάδοχό του.

«Εννοείται ότι ανησυχώ» για την προεδρία Τραμπ

«Εάν ανησυχώ; Απολύτως. Εννοείται ότι ανησυχώ», δήλωσε για την προεδρία Τραμπ ο ίδιος ο Ομπάμα χθες, στην πρώτη του συνέντευξη Τύπου μετά τις αμερικανικές εκλογές. Για να σπεύσει, ωστόσο, να καταθέσει το αντίβαρο του κατευνασμού: «Δεν πιστεύω», είπε, «ότι ο Τραμπ είναι ιδεολόγος, είναι όμως πραγματιστής».

Πάνω σ’ αυτόν τον πραγματισμό, δε, – ή τουλάχιστον την προσδοκία του πραγματισμού – ο Ομπάμα βασίζει το αφήγημα σύμφωνα με το οποίο η αλλαγή προέδρου στην Αμερική δεν θα αλλάξει και την αμερικανική πολιτική στην Ευρώπη. Είναι ένα αφήγημα το οποίο οφείλει στους συμμάχους των ΗΠΑ που ανέλαβαν το κόστος και τον ακολούθησαν σε μακρόπνοες μεν, αμφιλεγόμενες δε επιλογές – όπως οι διατλαντικές εμπορικές συμφωνίες -, ταυτόχρονα όμως το οφείλει και σε εαυτόν: Εν είδει παρακαταθήκης και κύκνειου άσματος μιας οκταετούς προεδρικής θητείας που, παρά τα μελανά σημεία της και τα διαχειριστικά οικονομικά αδιέξοδα στις ΗΠΑ, άμβλυνε τις παγκόσμιες γωνίες του αντιαμερικανισμού.

Ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό αφήγημα

Ο Ομπάμα «είναι υποχρεωμένος, στο όνομα της ειρηνικής μετάβασης, να βάλει τα δυνατά του για να καθησυχάσει τους ευρωπαίους ομολόγους του σε σχέση με το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας υπό τον Tραμπ», γράφει χαρακτηριστικά η Euractiv.

Πρόκειται όμως για μια προσπάθεια και για ένα αφήγημα που παραμένει αμφίβολο εάν θα πείσει κι εάν θα παράξει αποτελέσματα, αρχής γενομένης από την Ελλάδα. Όταν, φερ’ειπείν, ο Τραμπ έχει διακηρύξει πως «το ευρώ δημιουργήθηκε για να πλήξει τις ΗΠΑ», η ευρωζώνη δικαιούται να αναρωτιέται πόσον πραγματικό… πραγματισμό μπορεί να προσδοκά από την προεδρία του. Κι όταν η μόνη του αναφορά στο ελληνικό ζήτημα ήταν για να πει ότι «η Αμερική δεν έχει καμιά δουλειά με την Ελλάδα» και ότι «πρέπει να το χειριστεί μόνη η Γερμανία», οι New York Times δικαιούνται να γράφουν ότι οι ελπίδες του Ομπάμα να πείσει τη Μέρκελ για άμεση λύση στο ελληνικό χρέος έχουν μειωθεί κατακόρυφα.

ΝΥΤ: Ο «ευάλωτος» Τσίπρας

«Η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα», γράφει η αμερικανική εφημερίδα, «μετατρέπεται σε μία ακόμη υπενθύμιση του πώς η επικράτηση του Τραμπ αλλάζει τους υπολογισμούς των Ευρωπαίων ηγετών. Ο κ. Τσίπρας είναι ανάμεσα στους πιο ευάλωτους από αυτούς». Και παραθέτει την εκτίμηση του Γιενς Μπάστιαν, πρώην μέλους της task force της Κομισιόν στην Ελλάδα: «Η προσδοκία», λέει ο Μπάστιαν, «ήταν ότι ο Ομπάμα θα έστελνε ένα μήνυμα για το πόσο εντυπωσιασμένος είναι με την ελληνική πρόοδο. Αλλά με δεδομένο ότι θα τον διαδεχθεί ο Τραμπ, όλα τα στοιχήματα είναι πλέον ανοιχτά».

Και εδώ, ωστόσο, η ανάγνωση είναι διπλή. Διότι η νίκη Τραμπ δεν ανησυχεί μόνον την Αθήνα, τον Τσίπρα και τον Ομπάμα. Ανησυχεί εξίσου – και ίσως πολύ περισσότερο – τη Μέρκελ, τον Γιούνκερ και τους λοιπούς, πέραν του Ορμπαν, ευρωπαίους ηγέτες που βλέπουν να αμφισβητείται ακόμη και η ακρογωνιαία δέσμευση στη βορειοατλαντική συμμαχία, το ΝΑΤΟ.
Οι αγωνίες της Μέρκελ

«Με τέτοια αβεβαιότητα στην Ευρώπη, η Μέρκελ μπορεί να προτιμήσει να πιέσει για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διατήρηση της σταθερότητας» λέει επίσης στους New York Times ο Μουιτάμπα Ράχμαν, αναλυτής του Eurasia Group, επισημαίνοντας: «Μπορεί να θελήσει να διασφαλίσει ότι είναι εγγυημένη η σταθερότητα, σε μία εποχή που τόσα πολλά έχουν γίνει απρόβλεπτα. Κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει μία συμφωνία για την Ελλάδα».

Ανάλογη είναι η εκτίμηση και του Αλεκ Μάλι, πρώην διπλωμάτη των ΗΠΑ στην Αθήνα, στον Guardian: «Η ελάφρυνση χρέους για τον Τσίπρα θα είναι μία τεράστια νίκη στην ελληνική πολιτική εξίσωση», λέει προσθέτοντας: «Ξεκάθαρα, αυτό προσπαθεί να κάνει ο Ομπάμα».

Η απάντηση στο εάν θα το πετύχει, όπως και στο ποια εκ των δύο αναγνώσεων θα δικαιωθεί, δεν θα δοθεί ούτε σήμερα, ούτε αύριο, παρά μόνον όταν θα ανοίξει τα – μετεκλογικά πλέον – χαρτιά του και ο Τραμπ. Εως τότε, το μόνον βέβαιο είναι πως ο 44ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Μπαράκ Ομπάμα, θέλησε να σφραγίσει το γεωπολιτικό υστερόγραφο της θητείας του και επί ελληνικού εδάφους…