«Όσο υπάρχουν παιδιά που πεινούν, Θεός δεν υπάρχει!» Νίκος Καζαντζάκης

«Πως θα πάμε στην Ειδομένη;» ρωτούσαν οι περισσότεροι ξένοι με το που έφθαναν στη Θεσσαλονίκη για το Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ. Και οι Έλληνες το ίδιο έκαναν. Και τα βράδια, μετά τις προβολές, η συζήτηση άρχιζε από την πιο δραματική ταινία που έχουν δει τα μάτια μας, που έχει γραφτεί και σκηνοθετηθεί ερήμην των πρωταγωνιστών.

Cry baby

Mε τους ήχους από το τραγούδι της Τζάνις Τζόπλιν, από το ντοκιμαντέρ «Janis: Little girl blue» που έχει προβληθεί την παραμονή στο κατάμεστο Ολύμπιον, ξεκίνησα το επόμενο πρωί, σχεδόν χαράματα, για εκεί που τα δάκρυα περισσεύουν.

Περίπου 80 χιλιόμετρα η απόσταση για την Ειδομένη, το μικρό χωριό κτισμένο σε υψόμετρο 65 μέτρων, κοντά στα σύνορα με την ΠΓΔΜ.

Ταξιδεύουμε με ήλιο, μετά από μέρες συνεχούς βροχής, που εναλλάσσεται με αγγελοπουλική ομίχλη. Η ταινία αρχίζει να ξετυλίγεται. Δεν το καταλαβαίνεις πως απομακρύνεσαι από την πόλη και ξαφνικά μπροστά σου το πρώτο βενζινάδικο, ο πρώτος καταυλισμός, η στροφή αριστερά, ο Αξιός ποταμός και έχεις φθάσει.

Σκηνικό ρεαλιστικά απόκοσμο, το παγκόσμιο, πλέον, χωριό, με τους χιλιάδες πρόσφυγες – Σύριοι οι πιο πολλοί, λιγότεροι οι Ιρακινοί, Αφγανοί, Πακιστανοί – το γεμάτο σκηνές, λακκούβες, λασπόνερα… παντού παιδιά, μωρά και κάποια νεογέννητα – αφού η ζωή όχι μόνο δεν τελειώνει, αλλά αρχίζει στην Ειδομένη.

Αυτοκίνητα, βαν, ανταποκριτές από όλο τον κόσμο, φωτογράφοι, γιατροί, ανθρωπιστικές οργανώσεις, κάτοικοι από τα γύρω μέρη που συχνά κάνουν το δρομολόγιο δυο και τρεις φορές τη μέρα για να φέρουν φαγητό, είδη πρώτης ανάγκης. Σιωπή, υπομονή, αποφασιστικότητα. Κάθε τόσο μια φωνή – πολλές φωνές – open borders. Κάθε τόσο ένα ευχαριστώ, πολλά ευχαριστώ. Με λόγια ή χειρονομίες. Ή ένα χαμόγελο. Ένα παιδί ζητάει μια μπάλα. Ένα άλλο παγωτό. Και το βλέμμα των μεγάλων πάντα στα συρματοπλέγματα καρφωμένο.

Επιστρέφοντας, μετά από ένα πέρασμα από το σιδηροδρομικό σταθμό της Ειδομένης, έξω από το χωριό, λίγο πριν τη δύση, την ώρα της μελαγχολίας, θυμάμαι τη φράση του Νίκου Καζαντζάκη: «Όσο υπάρχουν παιδιά που πεινούν, Θεός δεν υπάρχει!», του Οδυσσέα Ελύτη: «Ώσπου σε μεγάλο βαθμό μου έγινε συνείδηση πια πως όλες οι θρησκείες λέγανε ψέματα. Ναι ο παράδεισος δεν ήταν νοσταλγία. Ούτε πολύ περισσότερο μια ανταμοιβή. Ήταν δικαίωμα», του Σαίξπηρ: «Όσοι υποφέρουν δεν έχουν άλλη παρηγοριά από την ελπίδα».

Θυμάμαι και τη φράση του Αριστείδη Μπαλτά: «Η εικόνα της Ειδομένης είναι τιμητική για την Ελλάδα», είχε πει ο υπουργός Πολιτισμού και επικρίθηκε. Ολόκληρη η δήλωση του έλεγε: «Η Ελλάδα δεν έχει τίποτα να ντραπεί σε σχέση με την Ειδομένη. Η ντροπή της Ειδομένης είναι ντροπή για την ανθρωπότητα και τις χώρες που κλείνουν τα σύνορά τους».

Οι ερμηνείες πολλές, οι αναγνώσεις το ίδιο, οι προεκτάσεις, αλλά όπως και να ‘χει η Ειδομένη φέρνει πάντα δάκρυα στα μάτια. 

«Αν η καρδιά μπορούσε να σκεφθεί θα σταματούσε» Φερνάντο Πεσσόα