Το κύριο ζήτημα στην αντιμετώπιση της επιδημίας του κοροναϊού είναι αυτό της πολιτικής προστασίας που είναι ευθύνη της πολιτείας και των εντεταλμένων αρχών, εξηγεί στο Τvxs.gr, ο Σπύρος Γεωργάτος, καθηγητής γενικής βιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Όπως σημειώνει, οι εικασίες και οι προβλέψεις με βάση τα πιθανοκρατικά μοντέλα που ενδεχομένως δημιουργούν πανικό δεν υποκαθιστούν την ανάγκη πρακτικής και έγκαιρης αντιμετώπισης που είναι και το ζητούμενο. 

«Θεωρώ πιο σημαντικό να ασχολούμαστε με το τι γίνεται αυτή τη στιγμή στα μέσα συγκοινωνίας που ο συγχρωτισμός είναι μεγάλος», τονίζει, εξηγώντας ότι δεν φτάνει η απολύμανση, ενώ σημειώνει πως ειδική μέριμνα πρέπει να υπάρξει για τις φυλακές, τα γηροκομεία, τις δομές των προσφύγων. «Δεν αρκούν οι γενικότητες», υπογραμμίζει. «Το μέτρο της αναστολής της λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ σωστό», λέει μεταξύ άλλων ο κ. Γεωργάτος, εκτιμώντας πάντως ότι «το υπουργείο Παιδείας άργησε να καταλάβει». Αναφορικά με τη στάση της πολιτείας απέναντι στην εκκλησία που αρνείται να «συνεργαστεί», κάνει λόγο για «προσπάθεια ελαχιστοποίησης του πιθανού πολιτικού κόστους». 

Τέλος όσον αφορά την εκτίναξη των κρουσμάτων και την διαχείριση στην αρχή  της κρίσης αναφέρει: «Ακόμη κι αν λειτουργούσαν με 100% αποτελεσματικότητα όλοι οι μηχανισμοί θα διέφευγαν περιστατικά γιατί οι ίδιοι οι πάσχοντες αξιολογούν διαφορετικά την κατάστασή τους. Αυτό όμως που έγινε με το λεωφορείο από τους Άγιους Τόπους ήταν ένα μεθοδολογικό λάθος που ως επιστήμονας δεν δικαιολογώ». 

• Στις 26 Φεβρουαρίου έχουμε το πρώτο κρούσμα κοροναϊού στη χώρα. Στις 5 Μαρτίου από τα 10 κρούσματα φτάνουμε στα 31, με το ταξιδιωτικό γκρουπ που επιστρέφει από τους Αγίους Τόπους. Πλέον είμαστε στα 89. Καθυστερήσεις στη λήψη μέτρων πρόληψης; Λάθος στον σχεδιασμό; Έλλειψη σχεδιασμού; 

Όχι, δεν πρόκειται για έλλειψη σχεδιασμού, πρόκειται για έλλειψη οξυδέρκειας. Ο ΕΟΔΥ έκανε την αβάσιμη υπόθεση ότι ο πραγματικός αριθμός των κρουσμάτων σε κάθε χώρα είναι αυτός που ανακοινώνεται επισήμως. Κι έτσι, δεν ασχολήθηκαν με μια ομάδα εκδρομέων που είχαν ταξιδέψει στη Μέση Ανατολή και μετά στην Αίγυπτο. Το ίδιο θα μπορούσε να έχει συμβεί με άλλη ομάδα. Για παράδειγμα, πολύς κόσμος στην Ήπειρο πηγαινοέρχεται στην Αλβανία, η οποία έχει δηλώσει μέχρι τώρα μόνο δύο κρούσματα. Πιστεύει κανείς ότι δεν υπάρχουν περισσότερα ή ότι η Βουλγαρία έχει μονοψήφιο αριθμό; Κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε λέει ο λαός. Οι πιο posh (σ.σ. καθωσπρέπει) το λένε proactive (προορατικό).

• Πως κρίνετε την διαχείριση τόσο από άποψη πολιτικού σχεδιασμού, όσο και από πλευράς ΕΟΔΥ;

Το θέτετε πάρα πολύ σωστά. Το κύριο θέμα εδώ είναι το ζήτημα της πολιτικής προστασίας, που είναι ευθύνη της Πολιτείας και των εντεταλμένων Αρχών. Βιώνουμε όμως μια περίεργη κατάσταση, όπου οι υπερ-ειδικοί (όπως ο κ. Τσιόδρας) και οι εντελώς άσχετοι (όπως η Ιερά Σύνοδος) τείνουν να υποκαταστήσουν τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Ας πούμε, γιατί θεωρεί ο κ. Τσιόδρας σημαντικό να αναφερθεί στα πιθανοκρατικά μοντέλα που προβλέπουν ότι μπορεί να νοσήσει ως το 15% του πληθυσμού (άλλοι λένε και περισσότερο); Προσφέρει αυτή η πληροφορία στην ετοιμότητα και την εγρήγορση του κόσμου ή δημιουργεί ένα κλίμα πανικού; Όποιος έχει τελειώσει το Δημοτικό μπορεί να κάνει τον πολλαπλασιασμό: με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων και θνησιμότητα 2% (λέω κάτι πολύ μικρότερο γιατί όταν ισορροπήσουν τα δεδομένα κάπου εκεί θα καταλήξουμε), ο αριθμός των θανάτων θα μπορούσε να φτάσει τις 30 χιλιάδες ή παραπάνω. Τριάντα χιλιάδες θύματα από μια μόνο αιτία (και μάλιστα λοιμώδη νόσο) είναι ένα σενάριο που δημιουργεί τρόμο. 

Θεωρώ πιο σημαντικό να ασχολούμαστε με το τί γίνεται αυτή τη στιγμή στα μέσα συγκοινωνίας, όπου ο συγχρωτισμός είναι μεγάλος. Η απολύμανση δεν αρκεί. Επίσης, κρίσιμο είναι το θέμα των ροών από και προς άλλες χώρες των Βαλκανίων. Τέλος, μεγάλο ερώτημα είναι αν επαρκεί ο αριθμός των πιστοποιημένων εργαστηρίων που μπορούν να κάνουν τον διαγνωστικό έλεγχο. Ευτυχώς, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων όπου υπηρετώ, σχηματίσαμε μια επιτροπή παρακολούθησης της επιδημίας και πήραμε ως διοίκηση αρκετά προοληπτικά μέτρα (π.χ.,  για τους φοιτητές του ERASMUS και τους συναδέλφους που επιστρέφουν από το εξωτερικό) πριν μας ειδοποιήσει ο ΕΟΔΥ. Το Πανεπιστήμιο Πατρών πήρε επίσης μια αξιέπαινη πρωτοβουλία και δημιούργησε έναν ιστότοπο ενημέρωσης από πολλαπλές διεθνείς πηγές. 

• Τελικά ανακοινώθηκε το κλείσιμο των σχολείων – τα φροντιστήρια προστέθηκαν αργότερα στις αποφάσεις μετά από αντιδράσεις προκαλώντας και πάλι εύλογα ερωτήματα για τον σχεδιασμό, ενώ σύγχυση υπάρχει και με τις άδειες των γονέων. Πως κρίνετε τα μέτρα; Και θεωρείτε ότι πάρθηκαν με καθυστέρηση;

Το υπουργείο Παιδείας άργησε να καταλάβει. Τώρα επείγονται, αλλά, εν τω μεταξύ, έχουν επιστρέψει ένα σωρό παιδιά από εκδρομές στην Ιταλία. Θεώρησαν στην αρχή ότι οι μη συμπτωματικοί δεν μεταδίδουν τον ιό, πράγμα που είναι γενικά σωστό, αλλά όχι απόλυτα. Έπειτα, τα παιδιά δεν ακολουθούν κατ’ ανάγκην τους κανόνες υγεινής και έρχονται σε πολύ στενή επαφή. Το μέτρο της αναστολής της λειτουργίας των εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ σωστό. Παρ’ όλα αυτά, το βασικό είναι να κατανοηθεί από τα παιδιά και τους γονείς τους ότι δεν πρόκειται για διακοπές. Πρέπει να περιοριστεί ο συγχρωτισμός. Το να μην πηγαίνουν στο σχολείο τα παιδιά και να μαζεύονται όλα μαζί σε κλειστούς χώρους δεν έχει νόημα. Εξυπακούεται ότι πρέπει να υπάρξει μέριμνα για τις άδειες των γονέων.

• Από τα πρώτα κιόλας κρούσματα – πριν δηλαδή εκτιναχθούν τα νούμερα με το γκρουπ που επέστρεψε από τους Αγίους Τόπους – οι νοσοκομειακοί γιατροί προειδοποιούσαν ότι δεν είμαστε «θωρακισμένοι» αλλά αντίθετα ευάλωτοι εξαιτίας της κατάστασης στην οποία βρίσκεται το σύστημα υγείας. Εσείς εκτιμάτε ότι μπορεί να ανταπεξέλθει; 

Προσπάθησα να σας απαντήσω παραπάνω. Να πω και κάτι πιο προκλητικό; Η συλλογική οξυδέρκεια μιας επιτροπής ειδικών δεν είναι κατ’ ανάγκην μεγαλύτερη από την οξυδέρκεια ενός νεαρού γιατρού που εργάζεται σε ένα περιφερειακό νοσοκομείο. Το λέω αυτό, παρότι δεν κολακεύει τους πανεπιστημιακούς στους οποίους ανήκω. Αλλά είμαι υποχρεωμένος να το πω γιατί έχω επίγνωση του χώρου μου. Είδατε τις δηλώσεις που έκανε ολόκληρος αντιπρύτανης στη Θεσσαλονίκη. Η εμπειρία είναι πολύτιμη, αλλά το επιστημονικώς σκέπτεσθαι προϋποθέτει κάτι παραπάνω. Έπειτα, βλέπετε ότι η βιοθεωρία του καθενός επηρεάζει σημαντικά την κρίση του. Η κα Γιαμαρέλλου είναι μια πολύ έμπειρη κλινική γιατρός. Αλλά…

Αν θα ανταπεξέλθει το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Δεν έχει δοκιμαστεί ξανά. Από όσο γνωρίζω, οι προετοιμασίες είναι πράγματι άρτιες. Αλλά, εάν προκύψει μεγάλος αριθμός σοβαρά πασχόντων, θα δοκιμαστούν οι αντοχές μας. Δεν έχω καταλάβει ακόμα αν έχουν ληφθεί κατάλληλες πρόνοιες και αν υπάρχουν επαρκείς υποδομές, ώστε η εντατική νοσηλεία των πασχόντων από κορονοϊό να γίνεται σε ειδικούς χώρους, αρκετά μακριά από τους άλλους αρρώστους στις Μονάδες. Φαντάζομαι ότι το θέμα έχει αντιμετωπιστεί, αλλά θέτω από εδώ ένα ερώτημα. Μετά, είναι το θέμα των νοσοκομείων εκείνων, ιδιαίτερα των περιφερειακών, που δεν είναι κέντρα αναφοράς. Έχουν εκπονηθεί τα κατάλληλα σχέδια εάν εμφανιστούν πολλαπλά περιστατικά σε ήδη νοσηλευόμενους; Είναι επαρκές και επαρκώς πληροφορημένο το νοσηλευτικό προσωπικό;  

• Πώς είδατε τις προτάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης – δίνει ιδιαίτερο βάρος στην ενίσχυση της στελέχωσης και των προμηθειών στα νοσοκομεία – για την αντιμετώπιση της επιδημίας;    

Οι προτάσεις που έκανε ο Ανδρέας Ξανθός είναι εύστοχες και προς τη σωστή κατεύθυνση σε ό,τι αφορά τη θωράκιση του  συστήματος υγείας. Οι θέσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε ό,τι αφορά την προστασία των πιο αδύναμων κοινωνικά ομάδων είναι επίσης πολύ σωστές. Όμως, πέρα από τα «ποσοτικά» (χρηματοδότηση, νέες θέσεις, εξοπλισμός) υπάρχει και το ζήτημα των διαδικασιών, ή, για να το πω πιο «ευρωπαϊκά», των καλών πρακτικών. Εκεί θα περίμενα λίγο περισσότερα. Ανησυχώ σοβαρά για τον συνωστισμό στις φυλακές, τα γηροκομεία, τις δομές ψυχικής υγείας, τις δομές των προσφύγων. Εκεί δεν αρκούν οι γενικότητες. Ο καθένας από αυτούς τους χώρους έχει ιδιαίτερους «τρόπους» και τροπισμούς. 

Επίσης, ίσως να είμαι πολύ απαιτητικός, αλλά θα περίμενα από τους πολιτικούς φορείς να αναλάβουν έναν πιο ενεργό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση και την πειθάρχηση της κοινωνίας. Είδατε ότι ορισμένοι αγνόησαν τα μέτρα για τις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Εκεί λοιπόν χρειάζεται η συμβολή των πιο συνειδητοποιημένων. Υπογραμμίζω κάτι που αφορά ιδιαίτερα την Αριστερά: θα πρέπει να «διδάσκει» εμπράκτως την έγνοια και τον σεβασμό για τον άλλον. Ο καθένας μπορεί να είναι cool ή λιγότερο cool στην προσωπική του ζωή. Αλλά εδώ η συμπεριφορά του ενός επηρεάζει όχι μόνο τον εαυτό του, αλλά και τους άλλους. Παρεμπιπτόντως, αυτό πάλι με τον συμπαθέστατο και πολυαγαπημένο μας τον Κραουνάκη τί ήτανε; 

• Επιδημιολογικά μιλώντας, ποιες εκτιμάτε ότι είναι οι πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος και τι μέτρα χρειάζονται με δεδομένη και τη διασπορά που υπάρχει μέχρι στιγμής; 

Παρότι έχω ιατρική παιδεία και εμπειρία στις βιολογικές επιστήμες, δεν θα κάνω το λάθος να απαντήσω σαν να ήμουν ειδικός (γιατί δεν είμαι). Ως νοήμων άνθρωπος, μέλος της διοίκησης ενός μεγάλου εκπαιδευτικού Ιδρύματος, πατέρας και ενεργός πολίτης, ενημερώνομαι από τον διεθνή τύπο και τα έγκυρα ιατρικά περιοδικά. Σε αυτό το σημείο, η έκταση της επιδημίας είναι μεγάλη. Προχτές διάβασα μάλιστα για την αντίδραση δυο πολύ πεπειραμένων ειδικών, των Michael Osterholm (από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα) και του Devi Sridhar (από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου), ο οποίοι εγκαλούν τον ΠΟΥ γιατί δεν έχει χαρακτηρίσει ακόμη ως πανδημία την εξάπλωση του κορονοϊού. 

Νάτες πάλι οι «άλλες επιρροές». Μήν έχετε καμία αμφιβολία: και ο ΠΟΥ και η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πάντες προφανώς λαμβάνουν υπ’ όψιν τις συνέπειες της επιδημίας στην οικονομία. Πάρα πολλά άρθρα που δημοσιεύονται αυτή την εποχή στον ξένο και τον ελληνικό τύπο συζητούν μόνο ή κυρίως αυτό. Πώς θα εξελιχθεί το φαινόμενο κανείς δεν γνωρίζει. Ελπίζουμε να υπάρξει εμβόλιο ή αντι-ιικό φάρμακο σύντομα. Επανέρχομαι όμως σ’ αυτό που είπα στην αρχή: οι εικασίες και οι προβλέψεις με βάση πιθανοκρατικά μοντέλα δεν υποκαθιστούν την ανάγκη πρακτικής και έγκαιρης αντιμετώπισης. Είναι θέμα πολιτικής προστασίας.

• Εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν ορισμένα κρούσματα ή ασθενείς που ενδεχομένως νοσούσαν – υπάρχουν σχετικές καταγγελίες – εκφράζονται ανησυχίες ότι τα κρούσματα που έχουν ανακοινωθεί είναι λιγότερα από τα πραγματικά. Μπορεί να εκτιμηθεί κάτι τέτοιο; 

Τα κρούσματα είναι περισσότερα. Αυτό είναι βέβαιο. Ακόμη και αν λειτουργούσαν με 100% αποτελεσματικότητα όλοι οι μηχανισμοί, θα διέφευγαν περιστατικά γιατί οι ίδιοι οι πάσχοντες αξιολογούν διαφορετικά την κατάστασή τους. Αυτό όμως που έγινε με το λεωφορείο από τους Άγιους Τόπους ήταν ένα μεθοδολογικό λάθος που ως επιστήμονας δεν δικαιολογώ.  

• Πως κρίνετε την στάση της πολιτείας απέναντι στην εκκλησία η οποία δεν «συνεργάζεται», για ένα σημαντικότατο θέμα δημόσιας υγείας, όπως αντίστοιχα συμβαίνει στις άλλες χώρες που έχει «χτυπήσει» η επιδημία;

Η κα Κεραμέως και οι αρμόδιοι λένε μεν ότι η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει με τα σκεύη, αλλά αποφεύγουν να πουν καθαρά ότι η μετάληψη συνιστά κίνδυνο. Εδώ δεν είναι θέμα βιοθεωρίας, όπως λέγαμε παραπάνω, είναι μια προσπάθεια ελαχιστοποίησης του πιθανού πολιτικού κόστους. Ξέρετε όμως, δεν είναι μόνο η ευθύνη του ΕΟΔΥ, του κ. Τσιόδρα και της Πολιτείας, είναι και η ευθύνη της ίδιας της Εκκλησίας. Η εκκλησιαστική ηγεσία δεν συμπεριφέρεται με ταπεινοφροσύνη συνειδητοποιώντας την απύθμενη άγνοιά της, αλλά γνωμοδοτεί επί θεμάτων δημόσιας υγείας. Πέρα από το αναχρονιστικό του πράγματος, η στάση της Εκκλησίας δείχνει μια δογματική υπεροψία. Δεν αίρονται στο ύψος των περιστάσεων. Και, αργά ή γρήγορα, ο κόσμος θα καταλάβει. Αγαπάνε πραγματικά αυτοί οι άνθρωποι;