Λογισμικό συλλογής δεδομένων από μέσα κοινωνικής δικτύωσης που θα εντοπίζει ακόμη και τις αναζητήσεις που κάνουν οι χρήστες, ζητά να προμηθευτεί «προς κάλυψη αναγκών του» το Λιμενικό Σώμα και η Ελληνική Ακτοφυλακή, όπως γράφει η σχετική διακήρυξη σύμβασης προμήθειας που αναρτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2022.

Ads

Όπως αναφέρει το αναλυτικό ρεπορτάζ του insidestory.gr, το έγγραφο εντόπισε πρώτος λίγες ημέρες μετά, στις 2 Φεβρουαρίου, ο Φοίβος Συμεωνίδης, ερευνητής δεδομένων ανοιχτού κώδικα και ψηφιακών δικαιωμάτων.

Στις 14 Φεβρουαρίου ο ανεξάρτητος ερευνητής, πλαισιωμένος από δύο οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων και τη διασφάλιση της ιδιωτικότητας, την ελληνική Homo Digitalis και την Privacy International μαζί με την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑΕ) και την HIAS που προσφέρει δωρεάν νομική και ψυχοκοινωνική βοήθεια σε πρόσφυγες, κατέθεσαν ενώπιον του Προέδρου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), Κωνσταντίνου Μενουδάκου, αίτημα για την άσκηση των εξουσιών έρευνας και την έκδοση σχετικής γνωμοδότησης επί της σχεδιαζόμενης προμήθειας του Λιμενικού.

Όπως αναφέρουν στο κοινό δελτίο «με το εν λόγω λογισμικό επιδιώκεται η παρακολούθηση ενός απροσδιόριστα μεγάλου αριθμού χρηστών των συγκεκριμένων κοινωνικών δικτύων, και η συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση των πληροφοριών τους, χωρίς να αναφέρεται ο σκοπός των πράξεων επεξεργασίας».

Ads

Μεταξύ άλλων ανησυχητικών πτυχών που επισημαίνουν, «η προμήθεια του συγκεκριμένου λογισμικού θα αποτελέσει ξεκάθαρη πρόκληση για το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων […] καθώς επίσης και για τα δικαιώματα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής αλλά και της ελευθερίας της έκφρασης».

Το επίμαχο λογισμικό εντάσσεται σε μια ευρύτερη προμήθεια του Λιμενικού και της Ακτοφυλακής με τίτλο «Αναβάθμιση /συντήρηση computer room της Διεύθυνσης Ασφάλειας και Προστασίας Θαλασσίων Συνόρων (Δ.Α.Π.ΘΑ.Σ.) του Αρχηγείου Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. και ενίσχυση φυσικής και λογικής ασφάλειας» (συνολικής εκτιμώμενης αξίας σύμβασης 730.000 ευρώ με ΦΠΑ) και θυμίζει πολύ ένα αντίστοιχο λογισμικό που είχε επιχειρήσει να προμηθευτεί το 2019 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX). Η FRONTEX τελικά απέσυρε την σχετική προκήρυξη έπειτα από επιτυχημένη δράση της Privacy International.

Σύμφωνα με τη διακήρυξη της σύμβασης προμήθειας (και το τεύχος τεχνικών προδιαγραφών), το λογισμικό θα πρέπει να υποστηρίζει τα κοινωνικά δίκτυα Facebook, Twitter, VK, Xing, Instagram, και Telegram.

Διαβάζοντας τα παραπάνω θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς: «Και ποιο είναι το πρόβλημα; Ας μην ανέβαζαν οι χρήστες των social media δημόσια, προσωπικές πληροφορίες τους».

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δίνεται ρητά από την Ήλια Σιατίτσα, διευθύντρια προγράμματος και ανώτατο νομικό στέλεχος της Privacy International. Όπως αναφέρει στο inside story «το δικαίωμά μας στην ιδιωτικότητα δεν εξατμίζεται απλώς επειδή ενεργούμε σε δημόσιο χώρο. Η συστηματική παρακολούθηση, επεξεργασία και αποθήκευση ατομικών πληροφοριών από τα social media συνιστά παρέμβαση του δικαιώματός μας στην ιδιωτικότητα και θα πρέπει να προστατεύεται όπως και σε κάθε άλλη παρέμβαση. Οι δημόσιες αρχές δεν είναι πάνω από τον νόμο και δεν μπορούν να εισάγουν τέτοιες παρεμβατικές μεθόδους παρακολούθησης χωρίς τις κατάλληλες ασφαλιστικές δικλείδες. Προτού καν σκεφτούν την προμήθεια τέτοιων δυνατοτήτων, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διενεργούν αξιολογήσεις κινδύνου και επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικότητας και της προστασίας των (προσωπικών) δεδομένων. Είναι πραγματικά απαραίτητο για την άσκηση των καθηκόντων τους σε μία δημοκρατική κοινωνία να αποκτήσουν τέτοιες δυνατότητες; Είχαμε θέσει παρόμοιες ερωτήσεις στην FRONTEX όταν εξέδωσε προκήρυξη για παρόμοια προμήθεια και την απέσυραν λίγο μετά».

Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Την έντονη ανησυχία και τον προβληματισμό της σε σχέση με την επίμαχη προμήθεια εκφράζει και η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. «Στα προσωπικά δεδομένα που θα επεξεργάζεται το Λιμενικό –παρότι άσχετα προς την αρμοδιότητα και το έργο του– περιλαμβάνονται πληροφορίες όπως οι διαδικτυακοί φίλοι, οι αναρτήσεις, τα σχόλια, οι αναζητήσεις, τα likes, φωτογραφίες κ.λπ. Επιδιώκεται λοιπόν η πολύπλευρη και συνδυαστική παρακολούθηση απροσδιόριστου αριθμού χρηστών, τη στιγμή που ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) είχε αποσύρει το 2019 σχετική προκήρυξη για την προμήθεια αντίστοιχου λογισμικού συλλογής δεδομένων από μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ένα τέτοιο λογισμικό αντίκειται κατ’ αρχήν ευθέως στην ελληνική (ν. 4624/2019ΦΕΚ Α’/137/2019) και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εφόσον δεν υπάρξουν οι αναγκαίες νόμιμες εγγυήσεις, μπορεί να οδηγήσει σε κατάφωρη παραβίαση του πληροφοριακού αυτοκαθορισμού των ατόμων, με καταστροφικά αποτελέσματα για τις ατομικές ελευθερίες».

Απάντηση του Λιμενικού

«Από πλευράς τεχνικών προδιαγραφών έχουν προστεθεί επί αυτών όροι ώστε ο ανάδοχος να τηρεί τα αναφερόμενα στον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων και στον ν.4624/2019 […] καθώς και να τηρεί υποχρεώσεις που αφορούν την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών. Όσον αφορά στη μετέπειτα συλλογή και την επεξεργασία των δεδομένων από πλευράς του Φορέα μας, η αρμόδια Υπηρεσία, σεβόμενη την νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων, πράττει τα μέγιστα για την διασφάλιση της Δημόσιας και Κρατικής Ασφάλειας των πολιτών στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, πάντοτε με την σύμφωνη γνώμη και καθοδήγηση των δικαστικών αρχών. Το ζητούμενο λογισμικό που αναφέρεται στις Τεχνικές Προδιαγραφές επεξεργάζεται αποκλειστικά δημοσιοποιημένα-δημοσιευμένα δεδομένα του διαδικτύου τα οποία έχουν αναρτηθεί δημόσια και είναι προσβάσιμα από τον οποιονδήποτε έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο» γράφουν οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Αρχηγείου του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής.

Απάντηση Κομισιόν

Η Κομισιόν απάντησε στο inside story ότι δεν είναι ενήμερη γι’ αυτήν την προμήθεια και πως δεν έχει ενημερωθεί από τις ελληνικές αρχές γι’ αυτά τα tasks, καθώς δεν απαιτείται από τους ισχύοντες ευρωπαϊκούς κανονισμούς να έχει προηγηθεί κάτι τέτοιο. Το ελληνικό πρόγραμμα του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας για την περίοδο 2014-2020 «υλοποιείται υπό την αποκλειστική ευθύνη των ελληνικών αρχών. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι αρχές των κρατών μελών επιλέγουν τους δικαιούχους του έργου σύμφωνα με τους σχετικούς κανόνες της ΕΕ και αναλαμβάνουν την ευθύνη για την καθημερινή διαχείριση. […] Τα κράτη μέλη είναι πρωτίστως υπεύθυνα για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ που τους διατίθενται υπό επιμερισμένη διαχείριση, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης ότι οι ενέργειες που υποστηρίζονται από το Ταμείο υλοποιούνται με πλήρη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ένωση και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών».