Παρόλο που, κατά γενική ομολογία, έχει βελτιωθεί το επίπεδο ζωής των παιδιών σε σχέση με το παρελθόν, υπάρχουν ακόμη εκατομμύρια παιδιά που ζούνε σε τραγικά άσχημες συνθήκες. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, 168 εκατομμύρια παιδιά –το ένα στα δέκα παγκοσμίως–, εργάζονται στους τομείς της γεωργίας, στις κατασκευές, τη βιοτεχνία και τη βαριά βιομηχανία, αμειβόμενα με ψίχουλα.

Παιδιά πρόσφυγες αφήνουν μια εμπόλεμη ζώνη προσπαθώντας με δυσκολία να επιβιώσουν και να ενταχθούν σε ένα ξένο γι’ αυτά κοινωνικό σύνολο. Παιδιά του τρίτου κόσμου πεθαίνουν καθημερινά από την ασιτία και από επιδημίες. Παιδιά στρατολογούνται χωρίς τη θέλησή τους βιώνοντας καθημερινά απάνθρωπες καταστάσεις. Παιδιά πέφτουν θύματα βίαιης και σκληρής μεταχείρισης είτε από τους ίδιους τους γονείς, είτε από συγγενείς, είτε από διάφορα εγκληματικά κυκλώματα. Παιδιά δέχονται μορφές κακομεταχείρισης μέσα σε διάφορα ιδρύματα από τους υπαλλήλους που εργάζονται εκεί.

O Πολυχώρος Vault παρουσιάζει την παράσταση «Κατανόησέ με ή σε Καταβροχθίζω» από τη θεατρική ομάδα Ανδρομέδα. Το έργο βασίζεται σε μαρτυρίες παιδιών απ’ όλον τον κόσμο, στοιχεία από έγκυρους οργανισμούς, γραπτά σημαντικών ανθρώπων για το παιδί, ιστορικά ντοκουμέντα των τελευταίων εβδομήντα ετών, μαζί με αναφορές σε στατιστικές, συγκρίσεις και έρευνες πάνω στον γενικό όρο κακοποίηση του παιδιού, αλλά και στις άπειρες υποδιαιρέσεις του.

Με αφορμή την παράσταση το tvxs.gr μίλησε με την ομάδα Ανδρομέδα για το έργο για την κακοποίηση παιδιών, την παιδική εργασία, τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα και άλλα φλέγοντα ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών.

Ποια ανάγκη σας οδήγησε να κάνετε την παράσταση «Κατανόησέ με ή σε Καταβροχθίζω»;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: …να μιλήσουμε ανοιχτά για την παιδική κακοποίηση. Να ακουστούν αυτές οι βασανισμένες φωνές των παιδιών που κακοποιούνται. Να μιλήσουμε για ένα θέμα που οι άνθρωποι γύρω μας αποφεύγουν να μιλούν. Σαν να θέλουν να ξεχάσουν ότι υπάρχει. Να θυμίσουμε γεγονότα και να πληροφορήσουμε για άλλα άγνωστα. Μακάρι να μπορούσαμε να κινητοποιήσουμε έναν θεατή τη φορά. Για μας θα ήταν πολύ σπουδαίο. 
 
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, περίπου 168 εκατομμύρια παιδιά – το ένα στα δέκα παγκοσμίως –, εργάζονται αμειβόμενα με ψίχουλα, στους τομείς της γεωργίας, στις κατασκευές, τη βιοτεχνία και τη βαριά βιομηχανία. Τι ακριβώς να περιμένουμε να δούμε;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ:…μια διαμαρτυρία βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, μαρτυρίες παιδιών, στατιστικά στοιχεία και μελέτες από διεθνής οργανισμούς… Unicef, Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, Διεθνής Αμνηστία, UNESCO…  Όλα αυτά που θα ακούσετε και θα δείτε είναι απολύτως αληθινά. 

Πως πραγματοποιήθηκε η έρευνα για την επιμέλεια κειμένων του έργου; Ποιες ήταν οι πηγές σας;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Η ερευνά μας κράτησε περίπου έξι μήνες και οι πηγές μας ήταν βιβλία, πολυάριθμα ντοκιμαντέρ, στατιστικές μελέτες, αναλύσεις ψυχιάτρων και ψυχοθεραπευτών και, κυρίως, συνεντεύξεις παιδιών από όλο τον κόσμο. Οποιοδήποτε στοιχείο βρίσκαμε που να αφορά το παιδί περνούσε από τα χέρια όλης της ομάδας, και φυσικά του σκηνοθέτη μας, του Κοραή Δαμάτη, ο οποίος έκανε και την τελική σύνθεση των κειμένων.
 
Θα μας παραθέσετε κάποιες από τις πιο δυνατές μαρτυρίες παιδιών απ’ όλον τον κόσμο για την πολλαπλή μορφή κακοποίησή τους;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Ναι. Θα παραθέσουμε μαρτυρίες παιδιών από όλο τον κόσμο για το πώς βίωσαν και αντιλήφθηκαν ή δεν αντιλήφθηκαν, την κακοποίησή τους. Επισημαίνουμε πως όλες οι μαρτυρίες είναι σημαντικές, καθώς πρόκειται για αληθινά γεγονότα που έχουν συμβεί και συμβαίνουν σε παιδιά σε όλο τον κόσμο. Παιδιά που ζουν στον δρόμο, που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, που εργάζονται παρανόμως σε άθλιες συνθήκες, που είναι πρόσφυγες, που βιώνουν καθημερινά τον ρατσισμό, που έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή, που τα αναγκάζουν να ζητιανεύουν. Κάθε μαρτυρία παιδιού, φέρνει τον κόσμο και το μεγαλείο του κάθε παιδιού μέσα από τα λόγια του και δίνει ένα ηχηρό μήνυμα σε όλους μας!

Θεατρικοί αυτοσχεδιασμοί και ψυχοσωματικές τεχνικές μαζί με στοιχεία μιμικής και χορού, με κούκλες και μάσκες, με πρακτικές απ’ το θέατρο της Ανατολής, με μουσικές διαδρομές και ‘‘συνομιλίες’’ απ’ την χώρα κάθε παιδιού-μάρτυρα, μαζί με αναφορές σε στατιστικές, συγκρίσεις και έρευνες πάνω στον γενικό όρο κακοποίηση του παιδιού, αλλά και στις άπειρες υποδιαιρέσεις του, θα είναι τα εργαλεία και οι δρόμοι της θεατρικής σας ομάδας. Πως συνδυάζονται όλα αυτά στην παράσταση και τι θέλετε να πετύχετε;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Είμαστε εφτά ηθοποιοί που αποφάσισαν να ταξιδέψουν σε όλο τον κόσμο, στο παρελθόν και στο παρόν, και να λειτουργήσουν ως «διάμεσο» για να ακουστούν μαρτυρίες παιδιών. Το θεατρικό έργο που φτιάχτηκε είναι πολυμορφικό, αποτελείται από πολλές μικρές ενότητες, και σε κάθε ενότητα χρησιμοποιούμε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης, διάφορα τεχνικά μέσα για να το πετύχουμε. Κάτω, λοιπόν, από τις σκηνοθετικές οδηγίες του Κοραή Δαμάτη, συνδυάστηκαν όλα αυτά που αναφέρατε, -όσο ασυνδύαστα κι αν ακούγονται- με τρόπο που τελικά μοιάζουν εύκολα και προφανή. Μαζί με τις υπέροχες κούκλες, τα ξόανα και τις μάσκες της Ελένης Σουμή, μαζί με την εξαιρετική μουσική του Χρήστου Κότσι, πετυχαίνουμε όλοι, ως ομάδα, το επιθυμητό αποτέλεσμα: να υπενθυμίσουμε στους ενήλικες ότι επιβάλλεται τα παιδιά να είναι οι πρωταγωνιστές της ζωής, επιβάλλεται να μην επιτρέπουμε να καταπατώνται τα δικαιώματά τους! Κάθε έκφραση που χρησιμοποιηθούμε στην παράστασή, κάθε κίνηση, κάθε κείμενο που λέμε, λειτουργεί σαν αόρατη κλωστή, που ενώνει εμάς, τους ηθοποιούς, με κείνα τα παιδιά.
 
Ο εκτιμώμενος αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή ανέρχεται στα 4.962. Εξαιρετικά τρομακτικό είναι το γεγονός ότι περίπου 1.178 προσφυγόπουλα αγνοούνται. Τι συμβαίνει με αυτά τα παιδιά;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Από μόνο του, το γεγονός, δηλαδή, το ότι είναι ασυνόδευτα και απροστάτευτα σε μια ξένη χώρα, είναι ήδη μέγα λάθος, έχουμε αποτύχει ως άνθρωποι και μιλώ σε παγκόσμιο επίπεδο! Αυτά τα παιδιά πέφτουν θύματα απαγωγών, τράφικινγκ, σεξουαλικής κακοποίησης, καταναγκαστικής εργασίας και λαθρεμπορίου οργάνων, αφήνοντας τις εμπόλεμες ζώνες για μια νέα ζωή στην «πολιτισμένη» Δύση. Το ζητούμενο που έχει προκύψει εδώ και πάρα πολύ καιρό, είναι να δούμε ατομικά και συλλογικά, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά. Πρακτικά, όχι με λόγια και επισημάνσεις μόνο.

 
Η UNICEF αναφέρει ότι δύο εκατομμύρια παιδιά ετησίως εξαναγκάζονται στην πορνεία. Πως καταλήγουν θύματα του trafficing ανήλικα παιδιά;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Παιδιά αγοράζονται και πωλούνται με τον πιο εύκολο τρόπο. Ασυνόδευτα παιδιά προσφύγων εξαφανίζονται καθημερινά. Παιδιά εκδίδονται από την ίδια τους την οικογένεια. Παιδιά αρπάζονται και εκφοβίζονται με τέτοιου είδους απειλές που στο τέλος ‘‘εισχωρούν’’, και παραδίδονται στα χιλιάδες κυκλώματα που τα χειραγωγούν και τα εκμεταλλεύονται. Ρίζα του προβλήματος πιστεύουμε πως αποτελεί το γεγονός ότι τα παιδιά δεν υπολογίζονται ως πολίτες, η αξία τους στην κοινωνία είναι χαμηλότερη από αυτήν ενός ενήλικα. Αυτό αυτόματα τα καθιστά ευκολότερο στόχο για κάθε μορφή εκμετάλλευσης.
 
Το φαινόμενο της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από όσο γνωρίζουμε καθώς καλύπτεται από ένα πέπλο σιωπής και μυστικότητας. Γατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Όσον αφορά την αυξανόμενη, δυστυχώς, παιδική κακοποίηση, κατάλληλοι να απαντήσουν και να αναπτύξουν σωστά το θέμα είναι ψυχαναλυτές κι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί εξειδικευμένα με αυτό το αποτρόπαιο φαινόμενο.  Όσο για το πέπλο μυστικότητας που σωστά έχετε θίξει, πιστεύουμε πως οφείλετε κατ’ αρχήν στο ότι τα παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, δυσκολεύονται πολύ να μιλήσουν για αυτό. Νιώθουν ενοχές και ντροπή και φόβο. Ο φόβος, ξέρετε, είναι ένα συναίσθημα που κυριαρχεί σε αυτά παιδιά, ειδικά όταν απειλούνται. Και, βέβαια, μετά είναι η ευθύνη των ενηλίκων που συνήθως κρύβουμε το θέμα κάτω από το χαλάκι, προσποιούμενοι πως δεν υπάρχει. «Εσύ κοίτα τη δουλειά σου και μη μιλάς», «Έλα μωρέ ιδέα σου είναι»…και άλλα τέτοια με τη δικαιολογία ότι οι απαιτήσεις και οι γρήγοροι καθημερινοί ρυθμοί της ζωής μας, μάς απορροφούν πολλή ενέργεια, και έτσι δεν έχουμε το χρόνο και την δέουσα προσοχή να δούμε παραδίπλα μας. Και, βέβαια, σε τέτοιες γκρίζες ζώνες, ένας ενήλικας εύκολα κρύβεται, και ένα παιδί εύκολα σωπαίνει.  

 
Επιπλέον των προκλήσεων που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν όσον αφορά την υγεία, τη διατροφή και την παιδεία, τα παιδιά σήμερα έχουν να αγωνιστούν κατά νέων απειλών όπως η κλιματική αλλαγή, η ηλεκτρονική κακοποίηση και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (bullying). Από τι απειλούνται πιο πολύ;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Κατ’ αρχήν από το ίδιο το σύστημα. Ένα σύστημα που σου επιβάλει με έμμεσους κι άμεσους τρόπους να ζεις σαν ένας ανήμπορος, σαν άβουλος στρατιώτης, βγάζοντας τόσα ώστε να μπορείς να τραφείς και να πληρώνεις τις υποχρεώσεις σου στο ίδιο το σύστημα. Τα παιδιά, λοιπόν, σαν σφουγγάρια, απορροφούν και δέχονται κάθε σκληρότητα του συστήματος, κάθε εξωτερικό ερέθισμα. Οποιαδήποτε, λοιπόν,  κακοποίηση και εκφοβισμός μπορεί να τα σημαδέψει. Πόσο περισσότερο στην εποχή μας όπου η τεχνολογία έχει μπει για τα καλά στην ζωή μας, σχεδόν μας ορίζει, και που η χρήση της, ειδικά στις μικρές ηλικίες, είναι ανεξέλεγκτη. Πρόσφατη η είδηση, πως 500 περίπου παιδιά έχουν νοσηλευτεί μέχρι τώρα στο Νοσοκομείο Παίδων για απεξάρτηση από τη χρήση κινητών και tablet. Πάντως μεγαλύτερη απειλή παραμένει η ψευδαίσθηση των «μεγάλων», πως όλα αυτά τα προβλήματα υπάρχουν μεν, αλλά είναι κάπου μακριά μας, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο απραξίας.
 
Με τι θα θέλατε να προβληματιστεί ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Με την ελλειπή ενημέρωσή του πάνω στο θέμα. Με την θέση και τη στάση του απέναντι στα πράγματα. Πρέπει να αποδεχτούμε την «ενοχή» μας και να αποφασίσουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουν τα πράγματα. Να αναλογιστούμε τη ζωή των παιδιών μας, την ελπίδα της ανθρωπότητας! Μακάρι ο θεατής φεύγοντας, να μη βάλει τις ιστορίες που θα ακούσει στο ντουλάπι, αλλά να τις σκεφτεί και να τις αντιμετωπίσει σοβαρά. Ο χρόνος έχει τελειώσει. Τώρα πια τρώμε χρόνο απ’ τις επόμενες γενιές.
 
Τι σχέδια έχει για το μέλλον η Ομάδα Ανδρομέδα;
 
ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ: Να συνεχίσει να μιλά για αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάμε… Κάθε μας βήμα να σηματοδοτεί τον λόγο για τον οποίο δημιουργήθηκε η Ομάδα Ανδρομέδα, δηλαδή η τέχνη μας μέσο διαμαρτυρίας. Κι ακόμα, να συνεχίσει να μιλά για την εξάπλωση τού ρατσισμού, τη φυλετική ανισότητα, το σεξισμό, την οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης της διαφορετικότητας και καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ναι. Να ψάχνει. Να μαθαίνει. Και να μιλάει.