Η εκτόξευση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων κορωνοϊού στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης την εβδομάδα που μας πέρασε, ήρθε ως δυσάρεστη έκπληξη, μετά από μια περίοδο όπου η συγκεκριμένη περιοχή θεωρήθηκε ως το «παράδειγμα προς μίμηση» σε σχέση με την αντιμετώπιση της εξάπλωσης της επιδημίας του κορωνοϊού. Η δυσμενής αυτή εξέλιξη, καθιστά ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την ανασκόπηση των απόψεων και των τάσεων, τόσο μεταξύ των πολιτών όσο και μεταξύ των επιχειρήσεων στο Νομό Θεσσαλονίκης, σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Μια τέτοια δυνατότητα παρέχουν οι κυλιόμενες έρευνες που διεξήγαγε σε καταναλωτές και επιχειρήσεις στον Νομό Θεσσαλονίκης, από τον Μάρτιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο, η Palmos Analysis για λογαριασμό του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης.

Η πανδημία του κορωνοϊού ενεργοποίησε αρχικά – τον Μάρτιο – τον φόβο των πολιτών για την υγεία των δικών τους ανθρώπων κυρίως, καθώς το 81% διατύπωναν έντονα την ανησυχία τους για το θέμα αυτό, ενώ ο φόβος για την προσωπική υγεία προκαλούσε σοβαρό φόβο μόνο στο 59%. Ταυτόχρονα, ο φόβος για την εξέλιξη των οικονομικών δεδομένων του νοικοκυριού εξαιτίας της πανδημίας εκφράζονταν με έντονο τρόπο από το 67% των πολιτών. Έκτοτε ο φόβος για την προσωπική υγεία υποχώρησε στο 42% (-17 μονάδες), ο φόβος για την υγεία των οικείων υποχώρησε επίσης στο 62% (-19 μονάδες) αλλά ο φόβος για την εξέλιξη των οικονομικών του νοικοκυριού αποδείχθηκε πιο «ανθεκτικός», υποχωρώντας μόλις κατά 7 μονάδες τον Σεπτέμβριο έναντι του Μαρτίου. Φαίνεται ότι στο μυαλό των πολιτών η κρίση της πανδημίας εξελίχθηκε σταδιακά περισσότερο σε μια οικονομική κρίση από υγειονομική. Και η υποχώρηση του φόβου για την υγεία (τόσο την προσωπική όσο και των οικείων προσώπων) έφερε προφανώς και «χαλάρωση» στην τήρηση των μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης του κορωνοϊού και αυτό αποτυπώνεται και στις απαντήσεις σε σχέση με την ανταπόκριση των πολιτών στα μέτρα: ενώ τον Μάρτιο και τον Ιούνιο η πλειοψηφία θεωρούσε ότι οι πολίτες ανταποκρίνονται ικανποιητικά (53% και 60% αντίστοιχα), το ποσοστό αυτό έπεσε στο 37% τον Ιούλιο και στο 30% στο τέλος Σεπτεμβρίου, ενώ παράλληλα το ποσοστό όσων θεωρούσαν ότι οι πολίτες ανταποκρίνονται μέτρια και δεν έχουν αντιληφθεί την έκταση του προβλήματος εκτοξεύτηκε από το 36% τον Μάρτιο και το 33% τον Ιούνιο, στο 46% τον Ιούλιο και στο 51% στο τέλος του Σεπτέμβρη.

Είναι προφανές ότι η χαλάρωση ήταν πλέον πολύ εμφανής. Παράλληλα, εμφανίζεται για πρώτη φορά μια σχετική δυσπιστία για την αποτελεσματικότητα και την αναγκαιότητα των μέτρων, καθώς μόνο το 57% τα θεωρούν αναγκαία και όπως πρέπει (από 87% τον Μάρτιο και 78% τον Ιούλιο), ενώ ανεβαίνει σημαντικά το ποσοστό όσων τα θεωρούν υπερβολικά (22% έναντι 7% τον Μάρτιο) και το ποσοστό όσων τα θεωρούν χαλαρά ή ανεπαρκή (16% έναντι 5% τον Μάρτιο).

Η πανδημία του κορωνοϊού έφερε την ύφεση στην οικονομία, μια ύφεση που εκτείνεται χρονικά και αιτιολογικά πολύ πέρα από την υποχρεωτική καραντίνα της άνοιξης. Όπως καταγράφεται στα διαχρονικά στοιχεία της έρευνας κοινού, οι πολίτες στο Νομό Θεσσαλονίκης δηλώνουν στο τέλος Σεπτεμβρίου σε ποσοστό 69% ότι οι επισκέψεις τους στην αγορά και στα εμπορικά καταστήματα έχουν μειωθεί σε σχέση με την περίοδο πριν την πανδημία, ένα ποσοστό υψηλότερο ακόμα και από τον Ιούνιο, στο τέλος της καραντίνας του πρώτου κύματος.

Μάλιστα, επικαλούνται σε ποσοστό 46% λόγους που σχετίζονται με την οικονομική κατάσταση και προοπτική (μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και φόβος για την εξέλιξη των οικονομικών του νοικοκυριού), έναντι αντίστοιχου ποσοστού 30% την προηγούμενη περίοδο και πάνω από το ποσοστό όσων αναφέρουν ως βασικό λόγο τον φόβο για την υγεία λόγω του κορωνοϊού.

Επιπλέον, ένα αυξανόμενο ποσοστό νοικοκυριών επιλέγουν την αποταμίευση «για ώρα ανάγκης», μειώνοντας τις αγορές και εντείνοντας την υφεσιακή εικόνα στην αγορά: το 24% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι είναι πολύ ή αρκετά πιθανό να αποταμιεύσουν χρήματα το επόμενο διάστημα, έναντι 18% τον Μάρτιο.

Η εικόνα της ανησυχίας και της απαισιοδοξίας συμπληρώνεται από τις εκτιμήσεις πολιτών και επιχειρήσεων για τον χρόνο επαναφοράς σε συνθήκες κανονικότητας: το 44% των πολιτών τον τοποθετούν μέσα στο 2021, το 26% από το 2022 και μετά, ενώ για περίπου 1 στους 7 η ζωή δεν θα ξαναείναι πια ποτέ η ίδια.

Αντίστοιχα, μόνο το 15% των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι έχουν επανέλθει ήδη σε συνθήκες κανονικότητας, ενώ το 35% θεωρούν ότι θα επιστρέψουν σε κανονικό επίπεδο λειτουργίας κάποια στιγμή μέσα στο 2021 και το 24% κάποια στιγμή από το 2022 και μετά.

Παράλληλα, οι πολίτες δηλώνουν πλέον σε ποσοστό 55% (για πρώτη φορά πλειοψηφικά στο τέλος Σεπτεμβρίου) ότι τα μέτρα στήριξης πολιτών και επιχειρήσεων που έχουν ανακοινωθεί μέχρι σήμερα από την Κυβέρνηση είναι ανεπαρκή και αναποτελεσματικά, έναντι 31% που τα χαρακτηρίζουν επαρκή και αποτελεσματικά. Αυτή είναι μια αντιστροφή της εικόνας που επικρατούσε μέχρι και τον Ιούλιο, όταν η πλειοψηφία (με ποσοστό που κυμαίνονταν από 57% τον Μάρτιο μέχρι και 46% τον Ιούλιο) θεωρούσαν τα μέτρα επαρκή και αποτελεσματικά.

Η ζοφερή αυτή εικόνα αποτυπώθηκε το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στο Νομό Θεσσαλονίκης, πριν η περιοχή χτυπηθεί από το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού. Με βάση το δεδομένο αυτό, είναι πολύ πιθανό ότι η σημερινή πραγματική εικόνα του οικονομικού γίγνεσθαι είναι ακόμα πιο ζοφερή, καθώς ένα νέο lockdown είναι πλέον πιο κοντά, με όλες τις πολύ αρνητικές συνέπειες που αυτό θα έχει για επιχειρήσεις και πολίτες.