Η άνοιξη του 2025 καταγράφηκε ως μία από τις πιο ασυνήθιστες καιρικά περιόδους στην πρόσφατη ιστορία της Ευρώπης, με έντονες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις στον Νότο και ταυτόχρονα εκτεταμένη ξηρασία σε περιοχές του Βορρά.

Το φαινόμενο αυτό, που ανέτρεψε τα παραδοσιακά μοτίβα στην Ευρώπη, έχει προκαλέσει εντύπωση αλλά και ανησυχία μεταξύ επιστημόνων.

Στην Ισπανία, οι έντονες βροχοπτώσεις της άνοιξης του 2025 έδωσαν τέλος σε μια παρατεταμένη και καταστροφική ξηρασία που είχε πλήξει πολλές περιοχές της χώρας τα τελευταία χρόνια.

Οι βροχές αναζωογόνησαν τα καταπονημένα οικοσυστήματα, επανέφεραν το πράσινο σε χωράφια που είχαν ξεραθεί και αναβίωσαν τη φυσική κάλυψη από δέντρα και θάμνους. Εικόνες που θύμιζαν τις εποχές προ της κλιματικής κρίσης έκαναν την εμφάνισή τους ξανά σε πολλές περιοχές της Ανδαλουσίας, της Εστρεμαδούρα και της Καστίλλης, αναφέρει το conversation.

Παρατεταμένη ξηρασία και κεντρική και βόρεια Ευρώπη

Ωστόσο, την ίδια στιγμή, σε κράτη όπως η Γερμανία, η Πολωνία, η Ολλανδία και η Σκανδιναβία, η εικόνα ήταν εντελώς αντίθετη. Περιοχές που θεωρούνται παραδοσιακά πλούσιες σε νερό βρέθηκαν αντιμέτωπες με παρατεταμένη ξηρασία, γεγονός που επηρεάζει την αγροτική παραγωγή, τα δάση και τα αποθέματα νερού.

Η έλλειψη βροχής σε αυτές τις περιοχές οδήγησε σε μείωση της στάθμης των ποταμών, ξηρά εδάφη και αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών. Για χώρες που δεν είναι συνηθισμένες σε τέτοιου είδους φαινόμενα, η αλλαγή αυτή έχει προκαλέσει έντονο προβληματισμό και πιέζει τις τοπικές αρχές να αναθεωρήσουν τις στρατηγικές διαχείρισης των φυσικών πόρων.

Τι συνέβη

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η βόρεια Ευρώπη δέχεται περισσότερες βροχές από τη νότια. Οι κλιματολογικές συνθήκες του Ατλαντικού Ωκεανού, με τις συνεχόμενες ροές δυτικών ανέμων, μεταφέρουν υγρασία και δημιουργούν βροχοφόρα μέτωπα που επηρεάζουν κυρίως τις χώρες του Βορρά.

Αντίθετα, η νότια Ευρώπη, και ιδιαίτερα η περιοχή της Μεσογείου, επηρεάζεται περισσότερο από αντικυκλωνικά συστήματα υψηλής πίεσης που εμποδίζουν τη δημιουργία βροχοπτώσεων.

Ένα από τα βασικά στοιχεία αυτής της ατμοσφαιρικής σταθερότητας στην Ιβηρική Χερσόνησο είναι το γνωστό αντικυκλωνικό σύστημα των Αζορών (Azores High).

Αυτό το σύστημα, που αποτελεί μέρος της υποτροπικής ζώνης υψηλής πίεσης, λειτουργεί ως φραγμός για τις καταιγίδες που προέρχονται από τον Ατλαντικό. Συχνά παρατηρείται μια προέκταση του αντικυκλώνα να καλύπτει ολόκληρη την Ιβηρική, προκαλώντας πολλές μέρες ηλιοφάνειας και ελάχιστες βροχοπτώσεις – συνθήκες που ευνοούν την ξηρασία και την ερημοποίηση.

Κατά την άνοιξη του 2025, όμως, αυτή η κανονικότητα ανατράπηκε. Στη θέση του αντικυκλώνα εμφανίστηκε ένα εκτεταμένο σύστημα χαμηλής πίεσης πάνω από τη νοτιοδυτική Ευρώπη, συγκεκριμένα στην περιοχή του Κόλπου του Κάντιθ.

Την ίδια στιγμή, ένα ισχυρό αντικυκλωνικό σύστημα εγκαταστάθηκε πάνω από τη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη – κυρίως στα Βρετανικά Νησιά, τη Σκανδιναβία και τη Γερμανία. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως «blocking anticyclone», δηλαδή «αντικυκλώνας φραγής», γιατί εμποδίζει την είσοδο των δυτικών υγρών ανέμων προς την ήπειρο.

Η συνέπεια αυτής της αναστροφής ήταν κατακλυσμιαίες βροχές στη νότια Ευρώπη και ξηρασία στον Βορρά.

Ο πιο βροχερός Μάρτιος εδώ και 64 χρόνια

Το παράδοξο αυτό, αν και ασυνήθιστο, δεν είναι πρωτοφανές.

Παρόμοια φαινόμενα είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν, όπως την άνοιξη του 2013 και του 2018. Ιδίως στην Ισπανία, η οποία έχει μακρά ιστορία παρατήρησης του καιρού, είναι γνωστές οι απότομες αλλαγές στην ανοιξιάτικη υγρασία.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Μάρτιος του 2025 ήταν, σύμφωνα με την ισπανική κρατική μετεωρολογική υπηρεσία AEMET, ο πιο βροχερός από το 1961 σε περίπου το 25% των μετεωρολογικών σταθμών της χώρας.

Στον μετεωρολογικό σταθμό του Ρετίρο, στην καρδιά της Μαδρίτης, καταγράφηκαν 235,4 χιλιοστά βροχής μόνο τον Μάρτιο – ποσότητα υπερδιπλάσια του ετήσιου μέσου όρου για την περιοχή.

Παρά την ένταση του φαινομένου, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν πρέπει να αποδοθεί άμεσα στην κλιματική κρίση. Όπως αναφέρουν, τέτοιες ακραίες συνθήκες έχουν επαναληφθεί στο παρελθόν και η εμφάνισή τους δεν συνιστά από μόνη της απόδειξη μακροπρόθεσμης κλιματικής μεταβολής. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή δεν μπορεί να εντείνει τέτοια φαινόμενα στο μέλλον, αλλά σε αυτή την περίπτωση, οι αιτίες φαίνεται να εντοπίζονται κυρίως στη φυσική μεταβλητότητα των ατμοσφαιρικών συστημάτων.

Η κατάσταση αυτή υπογραμμίζει ένα κρίσιμο ζήτημα για την Ευρώπη: την ανάγκη για ευέλικτες και ανθεκτικές πολιτικές διαχείρισης νερού και γεωργίας.

Οι χώρες του Νότου πρέπει να είναι προετοιμασμένες για ακραίες καιρικές μεταβολές, τόσο ως προς τις ξηρασίες όσο και ως προς τις πλημμύρες.

Ομοίως, οι βόρειες χώρες, που μέχρι σήμερα θεωρούσαν δεδομένη την αφθονία νερού, πρέπει να αναθεωρήσουν τις υποδομές και τις πρακτικές τους στην καλλιέργεια για να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο επαναλαμβανόμενης ξηρασίας.