«Στον δρόμο» κινδυνεύουν να οδηγηθούν ανάπηρα ασυνόδευτα ανήλικα άτομα ή άτομα που αντιμετωπίζουν άλλα ιατρικά ή προβλήματα ή προβλήματα ψυχικής υγείας, εξαιτίας της αδυναμίας του Υπουργείου Μετανάστευσης Ασύλου να θεσμοθετήσει ένα ασφαλές πλαίσιο για τη στέγασή τους μετά την ενηλικίωσή τους.

Η «οδύσσεια» των προσφύγων/ισσών που ταξίδεψαν στην Ελλάδα κατά την εφηβεία τους κάτω από αντίξοες συνθήκες και πλέον μένουν σε Κέντρα Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων (ΚΦΑΑ) θα παραταθεί με αυτόν τον τρόπο, μόλις συμπληρώσουν τα 18 τους έτη, καθώς η νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) παρουσιάζει κενά ως προς την τύχη αυτών των ατόμων.

Σε αυτήν την ΚΥΑ 187634/2023 που ψηφίστηκε στις 31/03/2023 σχετικά με το Πλαίσιο Προτύπων Κανόνων Λειτουργίας και Αδειοδότησης Κέντρων Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, παραλείπεται η παράταση παραμονής των ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων/ισσών μετά τα 18 έτη τους στα κέντρα φιλοξενίας για λόγους υγείας.

Το Υπουργείο αρχικά διευκρίνιζε, σύμφωνα με τα μέλη του Δικτύου Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών που ανέδειξαν το ζήτημα και μίλησαν στο TVXS, ότι «αυτή είναι πλέον η τωρινή νομοθεσία, η οποία ξεκίνησε να επηρεάζει κάποια ασυνόδευτα ανήλικα τα οποία εξαιτίας ιατρικών ζητημάτων, δεν ήταν εφικτό να αποχωρήσουν άμεσα από τους ξενώνες και πιθανά ήδη είχε δημιουργηθεί ένα εναλλακτικό πλάνο δράσης από τα πρόσωπα αναφοράς (Κοινωνικές/οί Λειτουργοί & Ψυχολόγοι) για την στέγαση τους.

Τέτοια πλάνα μπορεί να είναι η επίτευξη οικογενειακής επανένωσης στην Ε.Ε., η διασύνδεσή τους με άλλα στεγαστικά προγράμματα τα οποία μπορεί συχνά να είναι αρκετά ιδρυματικά πχ. οικοτροφεία, ξενώνες αποκατάστασης, διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης ανάλογα με το είδος της βλάβης του πρώην ασυνόδευτου ανήλικου, κλπ».

Όπως τονίζεται, πάντως, από το Δίκτυο Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών, έπειτα από πιέσεις εργαζόμενων σε ξενώνες που απέστειλαν ενστάσεις ή ενδεχομένως και υπομνήματα για να τροποποιηθούν οι παρατάσεις και να προστεθεί εκ νέου η νομοθεσία, αλλά και πιέσεις από το Δίκτυο, από δημοσιογράφους και από οργανώσεις ή συλλογικότητες, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ενημέρωσε γραπτώς, σε σχέση με αυτήν την παράλειψη, το εξής:

«Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου λαμβάνει μέτρα για την προστασία των ευάλωτων πολιτών τρίτων χωρών ή ανιθαγενών. Μεταξύ των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων είναι και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, για τους οποίους έχει θεσμοθετηθεί ολοκληρωμένο πλαίσιο για την προστασία τους και το οποίο, ιδίως ως προς τη φιλοξενία και φροντίδα τους, εξειδικεύεται σε υπουργικές αποφάσεις.

Για την αδειοδότηση και λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων δημοσιεύτηκε κοινή υπουργική απόφαση, με την οποία ρυθμίστηκε για πρώτη φορά το πλαίσιο λειτουργίας των ξενώνων και των παρεχόμενων υπηρεσιών. Πριν από αυτό το πλαίσιο ίσχυαν οι κανόνες που έθετε κάθε χρηματοδοτική αρχή στους φορείς λειτουργίας κέντρων φιλοξενίας προκειμένου να τους χρηματοδοτεί. Στο θεσμικό πλαίσιο προβλέπεται ήδη ότι για τους ασυνόδευτους ανηλίκους που φοιτούν σε σχολείο και κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους ενηλικιώνονται, μπορεί να παραταθεί η φιλοξενία τους μέχρι να ολοκληρωθεί η σχολική χρονιά.

Κατά περίπτωση και κατ’ εξαίρεση εξετάζονται και αιτήματα παράτασης φιλοξενίας για ευάλωτους νεαρούς ενηλίκους που δεν φοιτούν σε σχολείο από την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων και την αρμόδια χρηματοδοτική αρχή. Το Υπουργείο μας σχεδιάζει αφενός πρόγραμμα στέγασης για ευάλωτους ενηλίκους και αφετέρου προς αποφυγή συγχύσεων θα προβλέψει ρητά τη δυνατότητα παράτασης της φιλοξενίας προσώπων που ενηλικιώνονται σε κέντρα φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, για τα οποία λόγω ευαλωτότητας δεν υπάρχει άλλο κατάλληλο πλαίσιο στέγασης».

Επιπρόσθετα, στον Οδηγό παρακολούθησης Κέντρων Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων (ΚΦΑΑ) που αναρτήθηκε στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας προβλέπεται ότι «στο άρθρο 25 και την Ενότητα 37 του Π.Κ.Λ.Α θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τυχόν προσωρινή παράταση της διαμονής των ωφελούμενων πέραν της ενηλικίωσης τους, σε εξαιρετικές  περιπτώσεις, ως ενδεικτικά σοβαροί  λόγοι υγείας ή ευαλωτότητας, κατόπιν σχετικής σύμφωνης γνώμης της Διαχειριστικής Αρχής. Για την παροχή της σύμφωνης γνώμης λαμβάνεται υπόψη η αρχή της αναλογικότητας και ασφάλειας δικαίου τόσο βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όσο και βάση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε ».

Ταυτόχρονα αναφέρουν πως πρέπει να «αλλάξει πιο άμεσα η παράταση για λόγους υγείας, ήδη ωστόσο έχουμε συμβουλεύσει συναδέλφους/συναδέλφισσες σε ξενώνες να χρησιμοποιήσουν την εν λόγω απάντηση του Υπουργείου προκειμένου να λάβουν μια προσωρινή παράταση. Παράλληλα, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν σχετικά προγράμματα όπου θα εστιάσουν στην υποστήριξη αναπήρων προσφύγων, ειδικά όταν δεν διαθέτουν κανένα υποστηρικτικό δίκτυο.

Χρειάζεται να ανοίξει ξανά πρόγραμμα στέγασης για αιτούντες/αιτούσες άσυλο, με όρους συμπερίληψης και πρόσβασης για αναπήρους/ες και να ενισχυθεί η παροχή επιλογών στέγασης, η οποία δεν θα ενισχύει την ιδρυματοποίηση αναπήρων και μη προσφύγων. Υπάρχουν αιτήματα από πολλούς ξενώνες για επίσημο πρόγραμμα στέγασης σε διαμερίσματα για 18-21 ετών άτομα, προκειμένου να υποστηριχθούν τα πρώην ασυνόδευτα ανήλικα στα πρώτα τους βήματα».

Σε κάθε περίπτωση αναμένεται να γίνει γνωστή η χρονική διάρκεια της παράτασης, η μέριμνα και η έμπρακτη υποστήριξη της πολιτείας σε σχέση με την αποκατάσταση αυτών των παιδιών και η ασφαλή μεταφορά τους σε στεγαστικό πρόγραμμα, ενώ θα πρέπει να διευκρινιστεί και ο λόγος της αρχικής παράλειψης από την ΚΥΑ 187634/2023.

Προσθέτουν ότι «είναι απαραίτητο να μεσολαβήσει ο Σύλλογος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ) προκειμένου να διασφαλιστούν τόσο τα δικαιώματα των εξυπηρετούμενων για ασφαλή στέγαση, όσο και τα εργασιακά δικαιώματα των Κοινωνικών Λειτουργών που εργάζονται αυτή την στιγμή στο πεδίο. Τέλος, απαιτείται να υπάρξει ξεκάθαρο πλάνο και υποστήριξη σε ξενώνες που τη δεδομένη στιγμή έχουν αναπήρους/ες πρώην ασυνόδευτους/ες ανήλικους/ες με παράταση διαμονής προκειμένου αυτοί οι άνθρωποι να μεταφερθούν με ασφάλεια σε άλλα προγράμματα και να μην βρεθούν σε αστεγία».

Τονίζουν ότι ως Κοινωνικές/οί Λειτουργοί αδυνατούν να εφαρμόσουν νομοθεσίες, που δεν είναι συμπεριληπτικές για ανθρώπους με ζητήματα υγείας και μειώνουν τα κοινωνικά τους δικαιώματα, και που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή και την αξιοπρέπεια τους.

Ανεξάρτητα από το ζήτημα με τα ασυνόδευτα ανήλικα ανάπηρα άτομα και όσους και όσες αντιμετωπίζουν άλλα ιατρικά προβλήματα ή προβλήματα ψυχικής υγείας, τα μέλη του Δικτύου Δράσης Κοινωνικών Λειτουργών επισημαίνουν στο TVXS, ότι αυτό που χρειάζεται να αναδειχθεί είναι και η «γενικότερη λογική πριν την νέα ΚΥΑ όπου ασυνόδευτοι/ες ανήλικοι/ες οφείλουν στα 18 έτη από πέρσι που έκλεισε το βασικό στεγαστικό πρόγραμμα (ESTIA II, 27.000 θέσεις φιλοξενίας για αιτούντες/αιτούσες άσυλο) να αυτονομηθούν. Πιο συγκεκριμένα οφείλουν να έχουν αποχωρήσει από τον ξενώνα κατά την ενηλικίωση τους και η μόνη παροχή δωρεάν στέγασης από το Υπουργείο είναι η μεταφορά τους σε camps. Αυτό ισχύει εκτός αν λάβουν παράταση για μια σχολική χρονιά (δηλαδή για εκπαιδευτικούς λόγους)».

Συνεχίζουν πως η πολιτεία οφείλει σε κάθε περίπτωση να στηρίξει αυτά τα παιδιά «στα πρώτα τους βήματα καθώς πρόκειται για παιδιά που δεν διαθέτουν κανένα οικογενειακό υποστηρικτικό δίκτυο στην Ελλάδα. Η λύση σίγουρα δεν είναι ατομική και δεν είναι εφικτό για πολλά παιδιά να κατορθώσουν να είναι ανεξάρτητα. Γίνεται προσπάθεια διασύνδεσης πχ. με εποχιακές εργασίες αλλά έπειτα από αυτή την εργασία, δεν υπάρχει κάποια έμπρακτη υποστήριξη, ειδικά στο στεγαστικό κομμάτι».

Αυτή τη στιγμή, με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, υπολογίζει για τον Ιούνιο ότι τα ασυνόδευτα ανήλικα στην Ελλάδα είναι, για τον Ιούνιο 1818, εκ των οποίων τα 1500 διαμένουν σε ΚΦΑΑ  και τα υπόλοιπα σε Δομές Επείγουσας Φιλοξενίας, ΚΥΤ, Διαμερίσματα Ημιαυτόνομης Διαβίωσης, Δομές Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο. Πράγμα που σημαίνει ότι σύντομα αυτά τα παιδιά θα επηρεαστούν από τη νομοθεσία, καθώς οι ξενώνες φιλοξενούν παιδιά 12 έως 18 ετών που ταξιδεύουν, συνήθως, στην Ελλάδα κατά την εφηβεία τους.