Η ραγδαία αύξηση του κόστους στέγασης στη χώρα μας, προβληματίζει το σύνολο των συμπολιτών μας και ιδιαίτερα τους νέους ηλικιακά. Οι νέοι στη χώρα μας, έχουν κατανοήσει για τα καλά ότι, η δυνατότητα να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι είτε μέσω αγοράς, είτε μέσω ενοικίασης, αποτελεί «Όνειρο Θερινός Νυκτός». 

Η συσσωρευτική αύξηση των ενοικίων από το 2018 έως και σήμερα, κυμάνθηκε από 37,2% έως και 42,1% αν αφορά κατοικία κατάλληλη για οικογένεια. Υψηλότερες αυξήσεις, καταγράφονται κυρίως σε μικρότερα ακίνητα κατάλληλα για φοιτητές.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, οι ζητούμενες τιμές μίσθωσης φοιτητικής κατοικίας αυξήθηκαν κατά 53% στην Αθήνα και στη Πάτρα όπου καταγράφεται η 2η μεγαλύτερη αύξηση το 49,23% Το 2022, η αύξηση των ζητούμενων μισθωμάτων κυμάνθηκε μεσοσταθμικά στο 10%, από 3% έως 7% που καταγράφηκε το 2021.

Πολλές χώρες της Ευρώπης εφαρμόζουν πολιτικές στέγασης δημιουργώντας κοινωνικές κατοικίες εδώ και δεκαετίες, ενώ λόγω των συνθηκών που διαμορφώνονται ιδιαίτερα από το 2018-2019, έχουν προβεί σε υιοθέτηση νέων μέτρων με στόχο την αναχαίτιση του κόστους στέγασης.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι εκτός των νέων στεγαστικών πολιτικών που εφαρμόζουν, χώρες όπως η Δανία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Γαλλία, επέβαλαν πλαφόν ύψους (2%-3%) στις αυξήσεις των ενοικίων στις οικιστικές μισθώσεις λόγω ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού.

H Ελλάδα άργησε, η χώρα μας θα αρχίσει να εφαρμόζει πολιτικές αναχαίτησης του κόστους στέγασης εντός του 1ου τριμήνου του 2023, μέτρα που σε μεγάλο ποσοστό, απαιτούν χρόνο υλοποίησης (2-3 ετών) και δεν στοχεύουν στην άμεση αναχαίτηση του κόστους στέγασης ή/και ελάφρυνσης του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Παράλληλα, ακόμη και αν εφαρμοστούν στο σύνολό τους, στοχεύουν σε περιορισμένο αριθμό δικαιούχων σε σχέση με τη πραγματική ανάγκη του σήμερα, αλλά και των αναγκών που θα προκύψουν τα επόμενα χρόνια.

Παράλληλα, επέβαλε πλαφόν μόνο στις εμπορικές και επαγγελματικές μισθώσεις. Συγκεκριμένα, η αναπροσαρμογή του μισθώματος θα ανέρχεται σε τρία τοις εκατό (3%), κατά ανώτατο όριο, σε σχέση με το μίσθωμα του έτους 2021, μέτρο που παρατάθηκε έως τα τέλη του 2023.

Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης για τη στεγαστική πολιτική

Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν θεωρήθηκε στρατηγική ευκαιρία για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος στην χώρα μας, τη στιγμή που η δυναμική στον κλάδο της «κοινωνικής» κατοικίες είναι μηδενικός.

Συγκεκριμένα, το ελληνικό σχέδιο προβλέπει μόνο 1,3 εκατ. ευρώ για χρηματοδοτήσουν την ανακαίνιση 100 διαμερισμάτων (70 στην Αθήνα και 30 στη Θεσσαλονίκη) που οι ιδιοκτήτες θα επιλέξουν να τα νοικιάσουν σε ευάλωτα νοικοκυριά με χαμηλό ενοίκιο σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση. Πολλές χώρες σχεδίασαν προγράμματα για την στέγαση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Συγκεκριμένα, η Πορτογαλία, σχεδίασε πρόγραμμα ύψους 2,7 δις ευρώ, η Ισπανία  ύψους 1 δις ευρώ, η Ιταλία έχει σχεδιάσει ένα πρόγραμμα ύψους 175 εκατ. Ευρώ και η Σουηδία  1,2 δις. Η Ρουμανία εντάχθηκε με 288 εκατ. Ευρώ στο Ταμείο Ανάκαμψης , η  Λετονία θα χρηματοδοτηθεί με 42,9 εκατ. Ευρώ , το Λουξεμβούργο με 48 εκατ. Ευρώ και η Σλοβενία  με 60 εκατ. Ευρώ .

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η Πορτογαλία διαθέτει 130.000 «κοινωνικές» κατοικίες, η Ισπανία 290.000, η Ιταλία 954.161 , η Δανία 558.761 και η Γαλλία 5.329.720 σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημόσιας – Συνεταιριστικής και Κοινωνικής Στέγασης. 

7 στους 10 νέους ηλικίας 18-34 ετών στην Ελλάδα ζουν στο «παιδικό» τους δωμάτιο 

Το κόστος στέγασης ενός ακινήτου έως 50τμ-55τμ, αγγίζει το 60%-70% του μέσου μηνιαίου εισοδήματος στη χώρα μας, όταν σύμφωνα με τη Eurostat ανεκτό όριο θεωρείται όταν οι στεγαστικές δαπάνες δεν ξεπερνούν το 30% του εισοδήματος.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Eurostat για το έτος 2021, το 72,9% των νέων ηλικίας 18-34ετών ζουν με τους γονείς τους, στο παιδικό τους δωμάτιο. Η Ελλάδα κατατάσσεται 2η στη λίστα των 26 χωρών της Ε.Ε, όταν το μέσο όρο δεν ξεπερνά το 49,4%.

Το ποσοστό των νέων (18-34ετών) που ζουν με τους γονείς τους, αυξήθηκε κατά 3,5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019 έως το 2021. Είμαστε πεπεισμένοι, και το έχουμε αναφέρει σε πολλές έρευνές μας ότι το ποσοστό των νέων που θα γυρίσουν στο πατρικό τους, στο παιδικό τους δωμάτιο θα αυξηθεί ραγδαία τα επόμενα χρόνια. Ο βασικός λόγος δεν είναι άλλος από την μονομερή αύξηση του κόστους στέγασης και την διατήρηση των εισοδημάτων σε χαμηλά επίπεδα σε συνάρτηση τις ανάγκες του σήμερα.

Παράλληλα, ένας βασικός λόγος επιδείνωσης των ποσοστών των νέων που θα επιστρέψουν ή/και παραμείνουν στο παιδικό τους δωμάτιο, είναι η μη ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου στεγαστικής πολιτικής με πολιτικές πρωτίστως της άμεσης αναχαίτησης του κόστους στέγασης και δευτερευόντως την διεύρυνση των δικαιούχων.

Μάλιστα, το ποσοστό των νέων που διαμένει στο παιδικό του δωμάτιο, παραμένει υψηλό όταν επικεντρωνόμαστε στις ηλικίες 25-34ετών, τη στιγμή που σε άλλες χώρες της Ευρώπης περιορίζεται αισθητά, κάτι που σηματοδοτεί μια σημαντική αναβολή στην ομαλή στεγαστική πορεία των νέων ανθρώπων στην Ελλάδα.  Η αύξηση του κόστους στέγασης, φαίνεται να οδήγησε πολλούς νέους φοιτητές να επέλεξαν πανεπιστημιακές σχολές πλησίον της οικογενειακής κατοικίας.

Το 91% των νέων 18-24 ετών διαμένουν στο παιδικό τους δωμάτιο σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Είναι μη λογικό και λυπηρό, εν έτει 2023, τα ακαδημαϊκά όνειρα ενός νέου να είναι άμεσα εξαρτόμενα από το αν η πανεπιστημιακή σχολή βρίσκεται στη πόλη της οικογενειακής κατοικίας. 

Άνω των 600€ ενοίκιο 7 στα 10 ακίνητα κατάλληλα για οικογένεια στο κέντρο της Αθήνας

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 76,9% των ενοικιαστών στη χώρα μας, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, κάνει περικοπές ή λαμβάνει οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι πολλές έρευνες αναδεικνύουν ότι 4 από τα 10 νοικοκυριά στη χώρα μας βρίσκονται σε στεγαστική κρίση, όταν το Μ.Ο στην Ευρώπη είναι 9,2%, ενώ δεύτερη χώρα στην Ευρώπη είναι η Βουλγαρία με 17,4%.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Βόρεια Προάστια όπου το 93,11% των διαθέσιμων προς μίσθωση ακινήτων, έχουν ζητούμενο μίσθωμα είναι άνω των 800€/μήνα, ενώ στα Νότια Προάστια το  81,44%.  Στο κέντρο της Αθήνας το 65,66% των διαθεσίμων κατοικιών έχουν ζητούμενο μίσθωμα άνω των 700€/μήνα, ενώ μόνο στις περιοχές του Πειραιά (47,46%) , των Δυτικών Προαστίων (50,31%)  και στο Υπόλοιπο Αττικής (56,97%).

Η Eurostat ορίζει ότι ένα νοικοκυριό επιβαρύνεται υπερβολικά από το κόστος στέγασης όταν αυτό ξεπερνά το 40% του εισοδήματός του. Σήμερα, το κόστος στέγασης για μια οικογένεια στην Αθήνα, αγγίζει σχεδόν το σύνολο ενός «καλού» μισθού, χωρίς να συνυπολογίζουμε τα κοινόχρηστα, το κόστος ενέργειας και τους λοιπούς λογαριασμούς

4 στα 10 άτομα ζουν σε νοικοκυριά με καθυστερήσεις σε στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς κοινής ωφελείας.

Οι καθυστερήσεις σε λογαριασμούς στεγαστικών δανείων, ενοικίων ή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας είναι μια άλλη ένδειξη ότι το κόστος στέγασης μπορεί να είναι πολύ υψηλό. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2021, τα μεγαλύτερα μερίδια παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα (36,4 %), τη Βουλγαρία (20,4 %), την Κύπρο (17,3 %), την Κροατία (16,6 %) και την Ιρλανδία (13,6 %) και τα μικρότερα στην Τσεχία (2,4 %), την Ολλανδία (2,6 %), το Βέλγιο (4,2 %) και την Αυστρία (4,8 %).

Ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στεγαστικής πολιτικής με διεύρυνση των δικαιούχων

Στη χώρα μας, ο πληθωρισμός, η αύξηση του κόστους κατασκευής που πιέζει αυξητικά τις τιμές πώλησης, η αύξηση των επιτοκίων στεγαστικών δανείων, η ραγδαία αύξηση των ενοικίων, το κόστος ενέργειας και γενικότερα η αύξηση του κόστους διαβίωσης, συρρικνώνει τα διαθέσιμα εισοδήματα.

Απαιτείται να λάβουμε σοβαρά υπόψη και να κατανοήσουμε ότι το προσαυξημένο κόστος στέγασης δεν αφορά πλέον αποκλειστικά τα κατώτερα οικονομικά στρώματα που βρίσκονται κοντά στον κίνδυνο φτώχειας ή/τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά ή μόνο τους νέους ηλικιακά, πλήττει και άτομα των οποίων τα εισοδήματα είναι, αφενός υψηλότερα, αφετέρου όμως, πολύ χαμηλά για να μπορούν να στεγαστούν υπό τις συνθήκες της ιδιωτικής αγοράς.

Οι οικονομικές προκλήσεις στη παγκόσμια κοινότητα καθώς και στη χώρα μας βρίσκονται προ των πυλών και απαιτούνται άμεσα διευρυμένες πολιτικές στέγασης, πολιτικές με διεύρυνση των δικαιούχων, με στόχο την αναχαίτηση του κόστους την επόμενη ημέρα και τη προσβασιμότητα σε αγορά κατοικίας, αλλά, παράλληλα και πολιτικές με υλοποίηση 2-3 ετών, που θα στοχεύουν στην εξάλειψη ιδίων δεδομένων στο μέλλον, καθώς και μέτρα που θα «προστατεύουν» την ιδιοκτησία υπό συνθήκες μη υγιούς οικονομικού περιβάλλοντος.
Η παροχή της στέγης αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας και υπάγεται στον τομέα της κρατικής κοινωνικής πολιτικής.

* Ο Θεμιστοκλής Μπάκας είναι Πρόεδρος του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates