Ανέκαθεν ο καπιταλισμός στηριζόταν στην εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο, όμως τα παλιά τα χρόνια, ήταν ένα απλό σχήμα. Οι εργαζόμενοι έβαζαν τη δουλειά με αντάλλαγμα τον μισθό και ο κάτοχος των μέσων παραγωγής συνήθως αποκόμιζε πολλαπλάσια κέρδη. Μάλλον ποτέ δεν χαίρονταν τα αφεντικά να πληρώνουν μισθούς και εργοδοτικές εισφορές, αλλά ήταν μια συνθήκη απαραίτητη για να βγει η παραγωγή και στο τέλος να μπουν λεφτά στα ταμεία.

Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το χώνεψα για τα καλά όταν βρέθηκα την περασμένη Δευτέρα στην κινητοποίηση των διανομέων της Wolt, έξω από τα γραφεία της εταιρίας. Υποψιάζομαι ότι αν ρωτούσαμε στον δρόμο «τί είναι η Wolt», 9/10 ανθρώπους θα απαντούσαν «μια εταιρία delivery που συνεργάζεται με διάφορα καταστήματα φαγητού» αλλά η ίδια συστήνεται ως «μια εταιρία τεχνολογίας, γνωστή για την πλατφόρμα της τοπικού εμπορίου». Όπως και στην περίπτωση της Uber που μας είχε απασχολήσει τα προηγούμενα χρόνια, αυτή η διάσταση ανάμεσα σε αυτό που νομικά είσαι και στο αντικείμενο που φέρνει σχεδόν όλο τον τζίρο σου, είναι χαρακτηριστικό της μετα-εργοδοσίας.

«Όσο αντέχω, για να βγάζω όσο περισσότερα μπορώ»

Επίσης υποψιάζομαι ότι αν ρωτούσαμε τον κόσμο «και έχει πολλούς υπαλλήλους αυτή η Wolt;», οι περισσότεροι θα απαντούσαν «Ουουου, χαμός. Γεμάτοι οι δρόμοι γαλάζια μπουφάν με κουτιά, πάνω σε μηχανάκια εκεί έξω». Όμως η αλήθεια είναι ότι η Wolt δεν έχει ούτε έναν, επαναλαμβάνω, ούτε έναν υπάλληλο-διανομέα. Όπως μου εξήγησαν οι άνθρωποι που συνάντησα εκεί τη Δευτέρα, ένα περίπου 75-80% των διανομέων εργάζονται ως εξωτερικοί συνεργάτες, δηλαδή «άνοιξαν μπλοκάκι» ακριβώς για να γίνουν διανομείς της Wolt. Οι υπόλοιποι έχουν προσληφθεί από κάποιον «στολάρχη», δηλαδή κάποιον που έχει προσλάβει διανομείς ώστε να τους «νοικιάζει» στην Wolt.

Στον παλιό καπιταλισμό, απεργίες έκαναν οι μισθωτοί για να ασκήσουν πίεση στον εργοδότη προκειμένου να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους, ενώ οι «μπλοκάκηδες», που ξεπήδησαν ως φυλή μαζί με τον νεοφιλελευθερισμό, αν δεν ήταν χαρούμενοι με κάποιον εργοδότη τους, έψαχναν κάποιον άλλο. Στον μετα-καπιταλισμό που βιώνουμε, συμβαίνει το αντίστροφο. Τις κινητοποιήσεις που τρέχουν αυτή την περίοδο – αποφασίστηκε νέα 48ωρη απεργία για το σαββατοκύριακο πριν την Πρωτομαγιά – τις κάνουν οι μπλοκάκηδες διανομείς της Wolt και όχι οι μισθωτοί των στόλων.

Κι αυτό διότι, αντικειμενικά μιλώντας, αν η δουλειά σου είναι διανομέας με μηχανάκι, δεν έχεις πολλούς εργοδότες να επιλέξεις. Οι αμοιβές που δίνουν οι μικρές επιχειρήσεις φαγητού είναι κατά κανόνα χαμηλές, άσε που όλο και περισσότερα μαγαζιά συμβάλλονται με τις μεγάλες πλατφόρμες, ώστε να βγάλουν έναν «μπελά» από το κεφάλι τους. Από την άλλη, πρέπει να κατανοήσουμε ότι η προοπτική του να εργάζομαι «όσο αντέχω, για να βγάζω όσο περισσότερα μπορώ», χωρίς να έχω να συνεννοούμαι με το κάθε ένα αφεντικό που ίσως έχει τις ιδιοτροπίες του, στρέφει πολλούς επαγγελματίες ντελιβεράδες προς τις πλατφόρμες.

Σε αυτό το πλαίσιο και παρά τις μειώσεις στις αποδοχές πουκαταγγέλλουν πως έχει επιβάλει η εταιρία, έχω την εντύπωση ότι οι μπλοκάκηδες διανομείς της Wolt συνεχίζουν να βλέπουν την συνεργασία με την συγκεκριμένη εταιρία ως το λιγότερο κακό από τα σενάρια της επαγγελματικής τους ζωής και γι’ αυτό ακριβώς αγωνίζονται. Θέλουν να βελτιώσουν τους όρους της συνεργασίας, ακριβώς γιατί έχουν επενδύσει σε αυτή, ανοίγοντας μπλοκάκι και προσπαθώντας να προσαρμοστούν, ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, στην χρήση της νέας τεχνολογίας μέσω της οποίας γίνεται η δουλειά.

Από την άλλη μεριά, η εταιρία συνεχίζει να αντιμετωπίζει τους διανομείς της ως αυτό που νομικά είναι: ελεύθεροι επαγγελματίες. Στην ανακοίνωση που εξέδωσε μετά τις κινητοποιήσεις, αφού μιλά για αύξηση 5,2% της μέσης αμοιβής ανά ώρα σε σχέση με πέρυσι την ίδια περίοδο, εξηγεί πως στο εξής η αμοιβή δε θα είναι σταθερή και γνωστή στους διανομείς για μια δεδομένη περίοδο αλλά πως θα υπολογίζεται κάθε φορά ad hoc, βάση ενός αναβαθμισμένου αλγορίθμου, «ο οποίος υπολογίζει κριτήρια όπως η ώρα, η απόσταση, η προσβασιμότητα στον έμπορο ή τον πελάτη και η διαθεσιμότητα των διανομέων, δίνοντας τη δυνατότητα για αύξηση του ωριαίου εισοδήματος».

Τί λέει λοιπόν η Wolt στους διανομείς; Ότι μαζί με κάθε προτεινόμενη παραγγελία, θα μαθαίνεις και πόσα χρήματα θα λάβεις αν την πας. Αν εκείνη την ημέρα δεν έχουν βγει πολλοί διανομείς για δουλειά, είναι πιθανό η αμοιβή να είναι υψηλότερη. Αν όμως η προσφορά είναι σημαντική – δηλαδή αν υπάρχουν πολλά γαλάζια μηχανάκια εκεί έξω να περιμένουν πότε θα χτυπήσει η εφαρμογή – η αμοιβή ίσως είναι χαμηλότερη. «Αν δε θέλεις εσύ, θα την πάει κάποιος άλλος». Η εταιρία δεν υποχρεώνει κανέναν να πάει καμία παραγγελία αλλά δεν εγγυάται και σε κανέναν διανομέα ένα συγκεκριμένο εισόδημα. Μετα-καπιταλισμός.

Έχουμε λοιπόν μια νέου τύπου εργοδοσία και μια νέου τύπου εργατική τάξη, αποτελούμενοι από εργαζόμενους που νομικά είναι ελεύθεροι επαγγελματίες, στην πράξη όμως και σε συνθήκες μεγάλης ακρίβειας, προσπαθούν να βγάλουν τον μήνα. Το ερώτημα που μπαίνει είναι κατά πόσο τα κόμματα της Αριστεράς και δη ο ΣΥΡΙΖΑ που δηλώνει έτοιμος να υπηρετήσει τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας, έχει κατανοήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού του μετα-καπιταλισμού και μπορεί να δώσει πειστικές κυβερνητικές απαντήσεις. Και αν μπορεί, επόμενο ζητούμενο είναι να πείσει αυτούς τους ανθρώπους που παλεύουν καθημερινά για το μεροκάματο πάνω στο μηχανάκι, ότι είναι προς το συμφέρον τους να πάνε στην κάλπη. Ψηλά ο πήχης της δυσκολίας στον μετα-καπιταλισμό, για όσους δεν γεννήθηκαν μέσα του.