Μέσα στο ασθενοφόρο που τη μετέφερε από την Ολυμπία προς τα Ιωάννινα, κατέληξε τον Οκτώβριο του 2019, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Βίκυ Καραβάκου. Μετά από καρδιακό επεισόδιο που έπαθε στην κωμόπολη της Ηλείας, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο, και ελλείψει καρδιοχειρουργικής κλινικής στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ρίου, η άτυχη γυναίκα έπρεπε να μεταφερθεί στην πρωτεύουσα της Ηπείρου. Οδικώς, γιατί δεν κατέστη δυνατό να βρεθεί ελικόπτερο για τη γρήγορη διακομιδή της.

Μόλις τον περασμένο Γενάρη, ο 6χρονος Θωμάς – του οποίου οι γονείς συγκίνησαν το πανελλήνιο δωρίζοντας τα όργανά του – έχασε τη μάχη με τη ζωή αφού μεταφέρθηκε από τα Γρεβενά στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στην Πάτρα. Ναι, το πρώτο πρόβλημα της ιστορίας είναι ότι δεν υπήρχε διαθέσιμη κλίνη για τον Θωμά στη Θεσσαλονίκη. Και ναι, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το συγκεκριμένο παιδί θα μπορούσε να σωθεί ακόμα κι αν υπήρχε διαθέσιμο ελικόπτερο. Όμως αν μπορούσε; Και τί θα γίνει με τον «επόμενο Θωμά», όσο η χώρα δεν φροντίζει για τις αεροδιακομιδές;

Ο… άδειος χάρτης των αεροδιακομιδών

Αυτή την στιγμή στην Ελλάδα, βάσεις αεροδιακομιδών λειτουργούν στην Ελευσίνα (κεντρική), στη Ρόδο, την Σύρο και το Άκτιο. Η μεταφορά 13χρονου, επίσης τον περασμένο μήνα, από την Κέρκυρα στην Αθήνα απογευματινή ώρα δεν κατέστη δυνατή με το ελικόπτερο του Ακτίου, καθώς το συγκεκριμένο δεν εκτελεί πτήσεις αφού πέσει το σκοτάδι. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως όχι μόνο όλη η βόρεια Ελλάδα και τα νησιά του βορείου Αιγαίου απέχουν πολύ από την πλησιέστερη βάση, αλλά και πως οι θεωρητικά καλυμμένες περιοχές, δεν καλύπτονται όλο το 24ωρο.

Στην Σκύρο, το πιο απομακρυσμένο νησί των Σποράδων, οι διακομιδές γίνονται με ιδιωτικό πλωτό σκάφος που περνά τους ασθενείς στην Εύβοια, στο νοσοκομείο της Κύμης. Από εκεί, αν κριθεί απαραίτητο, οι ασθενείς ταξιδεύουν οδικώς μιάμιση ώρα μέσα στις στροφές προς την Χαλκίδα και αν χρειάζεται ακόμα πιο εξεζητημένη περίθαλψη, ακόμα μια ώρα μέχρι την Αθήνα.

Μέχρι και πριν 20 περίπου χρόνια, υπήρχε βάση αεροδιακομιδών στο νησί της Λέσβου, η οποία όμως σταμάτησε να λειτουργεί μετά και το τρίτο δυστύχημα με αεροσκάφος του ΕΚΑΒ, το οποίο είχε απογειωθεί από την συγκεκριμένη βάση. Το 2017 και το 2018, το τοπικό ΕΚΑΒ της Θεσσαλονίκης είχε εκτελέσει αεροδιακομιδές με ελικόπτερο της Πυροσβεστικής από την ανατολική Χαλκιδική, όπου το οδικό δίκτυο είναι κάκιστο, η κίνηση λόγω τουρισμού μεγάλη και τα τροχαία ατυχήματα συχνά. Κι αυτή η κίνηση δεν είχε συνέχεια.

Την άνοιξη του 2021 το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) δώρισε στο ΕΚΑΒ δύο ελικόπτερα τύπου Augusta Westland 109 Trekker και δύο αεροπλάνα, Beechcraft King Air 350. Σύμφωνα με πληροφορίες του tvxs.gr, τα αεροπλάνα αυτά έχουν καταστεί εδώ και μερικούς μήνες μη λειτουργικά εξαιτίας βλάβης και οι κινητήρες τους βρίσκονται στο εξωτερικό για επισκευή.

Αυτά τα τέσσερα, πρόσφατα αποκτηθέντα από δωρεά ιδιώτη, είναι τα μοναδικά αεροσκάφη που εκτελούν αεροδιακομιδές και ανήκουν στο ΕΚΑΒ. Όλα τα υπόλοιπα είναι της Πολεμικής Αεροπορίας, ορισμένα της Αεροπορίας Στρατού και κάποια ελάχιστα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Οι αεροδιακομιδές δηλαδή εξαρτώνται από υπηρεσίες που ο πρωταρχικός τους στόχος είναι διαφορετικός και συνεπώς διαθέτουν όποια μέσα έχουν κάθε φορά.

Στον χάρτη των αεροδιακομιδών, μπαίνουν και οι πλωτές, καθώς αν αυτές λειτουργούσαν καλύτερα, θα έπαιρναν βάρος από τον «αέρα». Όμως, σύμφωνα πάλι με πληροφορίες που διαθέτει το site μας, τα πλωτά ασθενοφόρα που υπάρχουν σε Νάξο, Λέρο και Ρόδο παραμένουν δεμένα στα λιμάνια. Όπως είχε αποκαλύψει για παράδειγμα το tvxs.gr για την Νάξο, το πλωτό ασθενοφόρο της Νάξου μέχρι το καλοκαίρι του 2021 βρισκόταν σε ακινησία και το έργο των διακομιδών εκτελούσε ιδιώτης, φίλος των κ.κ. Κικίλια και Βρούτση.

Το tvxs.gr έχει θέσει τα παραπάνω ζητήματα στη διοίκηση του ΕΚΑΒ και θα δημοσιεύσει τις απαντήσεις της, όταν αυτές δοθούν.

Τα γιατί

Γίνεται σαφές πως τα αεροσκάφη που μπορούν να μεταφέρουν ασθενείς δεν είναι πολλά στον αριθμό, πόσο μάλλον όταν κάποια μένουν επί μήνες εκτός επιχειρησιακού σχεδιασμού και άλλα εξυπηρετούν πρωτίστως τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων. Κι αν αναρωτιέται κανείς γιατί το ΕΚΑΒ δεν προμηθεύεται περισσότερα αεροσκάφη αποκλειστικά δικά του, η απάντηση είναι προφανής και ταιριάζει σε κάθε μία από τις ελλείψεις του ευρύτερου ΕΣΥ: υποχρηματοδότηση.

Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι η αποδυνάμωση του ΕΣΥ μέσα στα χρόνια των μνημονίων αλλά και επί της σημερινής κυβέρνησης, έχει προκαλέσει την αύξηση των αναγκών για διακομιδές. Διότι πέρα από τα κέντρα υγείας σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές που ανέκαθεν και εύλογα δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν σε δύσκολα περιστατικά, είναι και τα περιφερειακά νοσοκομεία πολλών πόλεων που έχοντας πλέον ελάχιστους γιατρούς και μέσα, αναγκάζονται να παραπέμψουν επείγοντα και δύσκολα περιστατικά σε μεγαλύτερα νοσοκομεία, δημιουργώντας κι άλλες ανάγκες για διακομιδή.

Στην ερμηνεία του προβλήματος, πρέπει να μπει φυσικά και ο ανθρώπινος παράγοντας. Το προσωπικό που καθιστά εφικτές τις αεροδιακομιδές είναι μεγάλου βαθμού εξειδίκευσης, οι συνθήκες εργασίας του είναι άκρως απαιτητικές και η επικινδυνότητα πάντα παρούσα. Οι γιατροί που εκτελούν το σημαντικότατο για την δημόσια υγεία έργο των αεροδιακομιδών στην Ελλάδα, είναι λιγότεροι από 20.

Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα έχει εκατοντάδες κατοικημένα νησιά, κάθε ένα από τα οποία είναι πρακτικά αδύνατο να έχει από ένα νοσοκομείο. Επίσης πολλές είναι οι δυσπρόσιτες ορεινές περιοχές, στην ηπειρωτική χώρα. Η ενίσχυση των αεροδιακομιδών απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υλικά και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Την ώρα που ως κράτος ξοδεύουμε δισεκατομμύρια σε αμυντικούς εξοπλισμούς και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προσλαμβάνει εκατοντάδες ειδικούς φρουρούς και μετακλητούς υπαλλήλους, μήπως θα άξιζε τον κόπο να ανοίξει η συζήτηση για τις αεροδιακομιδές;