Δεν υπάρχει ούτε ένας αρχαιολόγος, στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, που να έχει στηρίξει τη Λίνα Μενδώνη στην υπόθεση των αρχαιοτήτων Στερν και της επικυρωμένης από το κοινοβούλιο συμφωνίας, που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους νομιμοποιεί την αρχαιοκαπηλία. Αντιθέτως η κριτική που ασκείται στην υπουργό και την κυβέρνηση, για παράβαση εγχώριας αλλά και διεθνούς νομοθεσίας σε σχέση με την αρχαιοκαπηλία, είναι τόσο έντονη, που τελικά τα εγκαίνια της έκθεσης των 15 αρχαιοτήτων της συλλογής Στερν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, θα γίνουν εν κρυπτώ. Την ίδια στιγμή, η κ. Μενδώνη συνεχίζει να εκτίθεται και να προκαλεί, δηλώνοντας πως δεν διαθέτει στοιχεία για το αν είναι όντως ο γιος του συλλέκτη Στερν, ένα από τα μέλη του ΔΣ του ινστιτούτου με έδρα το Ντελαγουέρ, στον οποίο παραδόθηκαν οι κλεμμένες αρχαιότητες.

Τα μυστικά εγκαίνια

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια, της έκθεσης με τις 15 από τις 161 αρχαιότητες της Συλλογής Στερν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, συμφερόντων της οικογένειας Γουλανδρή. Επίσημα, δεν έχει ανακοινωθεί πουθενά. Τα εγκαίνια της έκθεσης που η κυβέρνηση παρουσιάζει ως «μεγάλο γεγονός», «επιτυχία πολιτιστικής διπλωματίας για τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων» και είχαν ανακοινωθεί για την 1η Νοέμβρη, κατέληξαν να είναι είναι ένα εν κρυπτώ γεγονός, χωρίς ανακοινώσεις αλλά ούτε συνέντευξη τύπου. Στο μουσείο, σύμφωνα με την ΕΦΣΥΝ, θα μεταβεί σε συνθήκες μυστικότητας ο πρωθυπουργός και αυστηρά επιλεγμένοι προσκεκλημένοι.

Η υπουργός πολιτισμού βρέθηκε πολλαπλά εκτεθειμένη από τον Σεπτέμβριο έως σήμερα. Το νομοσχέδιο που έφερε στη βουλή και το οποίο επικυρώθηκε από τους βουλευτές της ΝΔ,  περιλαμβάνει τη συμφωνία, μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ, η οποία ορίζει πως οι 161 κυκλαδικές αρχαιότητες, προϊόντα λαθρανασκαφών και παράνομης διακίνησης, που έχει στην κατοχή του ο εκατομμυριούχος συλλέκτης κ. Στερν, δεν θα γυρίσουν στις Κυκλάδες, αλλά θα περάσουν στην κατοχή ενός Ινστιτούτου συνδεδεμένου με το Ίδρυμα Γουλανδρή στις ΗΠΑ και θα εκτίθενται στο ΜΕΤ της Νέας Υόρκης ως το 2073!

Μετά τη γενική κατακραυγή, αποκαλύφθηκε πως στο ΔΣ του εν λόγω ινστιτούτου είναι τοποθετημένος -εκτός από μέλη της οικογένειας Γουλανδρή- και ο γιος του συλλέκτη Στερν. Με λίγα λόγια, το υπουργείο ορίζει ως κάτοχο των ελληνικών αρχαιοτήτων ένα ίδρυμα, το οποίο διοικεί μεταξύ άλλων ο γιος του ανθρώπου που κατείχε αντικείμενα αρχαιοκαπηλίας και λαθρανασκαφών, ενώ σύμφωνα με το νόμο πρέπει οι αρχαιότητες να επιστρέψουν στην Ελλάδα. «Ο “φιλάνθρωπος εκατομμυριούχος” Στερν δίνει τις αρχαιότητες στον γιο του και σε άλλο ένα στέλεχος της εταιρείας του, με τις ευλογίες και την ψήφο των βουλευτών της ΝΔ. Κι αυτό το ονόμασαν “επαναπατρισμό” και “επιστροφή των αρχαιοτήτων”!» σχολίαζε η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Δέσποινα Κουτσούμπα.

«Δεν γνωρίζω αν είναι ο γιος του Στερν»

Η κ. Μενδώνη, αποσιώπησε την σκανδαλώδη είδηση. Αναγκάστηκε όμως να θίξει το θέμα τις προηγούμενες ημέρες, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του ΜέΡΑ 25. Τι μας είπε η υπουργός; «Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δεν διαθέτει στοιχεία για να επιβεβαιώσει, αν ο συμμετέχων στο Διοικητικό Συμβούλιο του ινστιτούτου, Αμερικανός πολίτης είναι γιος του συλλέκτη. Ούτε εξάλλου είναι αρμοδιότητα των ελληνικών αρχών, η αξιολόγηση του φορολογικής νομοθεσίας της Αμερικής».

Η κ. Μενδώνη που συνυπέγραψε τη συμφωνία με το Ινστιτούτο τον Ιούλιο 2022 -και ζήτησε από τη Βουλή απλώς να την επικυρώσει- τώρα λέει ότι δεν γνωρίζει αν είναι ο γιος του Στερν στο ΔΣ. Δεν γνώριζε το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου στο οποίο με την υπογραφή της παραχώρησε την κατοχή των 161 αρχαιοτήτων; Κι αν η ίδια δεν γνώριζε, όταν δημοσιεύτηκε η είδηση ότι στο ΔΣ μετέχει ο γιος του Στερν και ο Γενικός Διευθυντής των επιχειρήσεών του, ούτε τότε ασχολήθηκε να μάθει; Δεν έστειλε ένα έγγραφο που να θέτει το ερώτημα;

Η υπουργός, στην ίδια απάντησή της στους βουλευτές του ΜΕΡΑ25, προσπαθεί να θολώσει τα νερά λέγοντας πως οι 161 αρχαιότητες δεν ανήκουν στα «κλαπέντα». Χωρίς να λέει όμως, πως με τον όρο «κλαπέντα» εννοεί μόνο εκείνες τις αρχαιότητες που έχουν κλαπεί από Μουσεία ή αποθήκες και έχουν ταυτοποιηθεί ως κλεμμένες από την Ιντερπόλ. Ξεχνά η κ. Μενδώνη ότι κλεμμένα είναι και τα προϊόντα λαθρανασκαφών και παράνομης εξαγωγής από τη χώρα, για τα οποία δεν υπάρχουν φωτογραφίες και δεν είναι στα αρχεία της Ιντερπόλ. Οι δημόσιες αρχές τεκμηριώνουν την ύπαρξη τους από τα συνευρήματα (υπόλοιπα ευρήματα που βρίσκουν οι αρχαιολόγοι στο σημείο της λαθρανασκαφής). Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα, ο τρόπος που ταυτοποιήθηκαν ως προϊόντα λαθρανασκαφής, αντικείμενα της συλλογής Μητσοτάκη. Οι αρχαιολόγοι, στην ανασκαφή που ακολούθησε μετά τη λαθρανασκαφή, βρήκαν ένα χρυσό έλασμα, που όμως ήταν μισό. Το υπόλοιπο μισό έλασμα ήταν στα χέρια των αρχαιοκάπηλων. Αυτό το μισό έλασμα τελικά βρέθηκε στη συλλογή Μητσοτάκη, και ήταν η βασική αιτία που αναγκάστηκαν ο Κωνσταντίνος και η Μαρίκα Μητσοτάκη να δωρίσουν τη συλλογή τους στο δημόσιο. Ούτε αυτό το έλασμα ήταν στα “κλαπέντα”, ήταν όμως προϊόν παράνομης ενέργειας, λαθρανασκαφής.

Το ότι δεν είναι στα κλαπέντα λοιπόν, δεν σημαίνει ότι δεν είναι αντικείμενα λαθρανασκαφής, τα οποία επιπλέον έχουν βγει παράνομα από τη χώρα. Αυτό άλλωστε το παραδέχεται εμμέσως και η κ. Μενδώνη. Δεν θα μπορούσε αλλιώς να εξηγήσει βέβαια πώς βρέθηκαν από τις Κυκλάδες στη Ν. Υόρκη.

«Διαζύγιο» Μενδώνη  και με τις Ιταλικές αρχές;

Τον περασμένο Οκτώβριο, έρευνα του Δρ. Χρήστου Τσιρογιάννη, ταύτισε κυκλαδικό ειδώλιο της συλλογής Στερν με φωτογραφίες καταδικασμένου Ιταλού αρχαιοκάπηλου, εκθέτοντας το Υπ. Πολιτισμού αλλά και τους βουλευτές που υπερψήφισαν τη Συμφωνία «Μενδώνη» στις 8/9/22.

Η πολύ σημαντική αποκάλυψη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Aarhus της Δανίας, που δημοσίευσε η Ευγενία Μίγδου στην Athens Voice,  απέδειξε επίσης ότι πριν τη σύναψη της συμφωνίας, δεν προηγήθηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίες ελέγχου και ταύτισης από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, ώστε να διαπιστωθεί αν τα αντικείμενα είναι γνήσια και επομένως προϊόντα αρχαιοκαπηλίας ή αν είναι πλαστά.

Η υπουργός κλήθηκε να σχολιάσει στη Βουλή και αυτό το θέμα. Τι απάντησε;

«Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν είναι σε θέση να επιβεβαιώσει εάν ο εν λόγω ιδιώτης αρχαιολόγος κατέχει πράγματι το κατεσχημένο αρχείο, με ποιόν τρόπο και υπό ποια ιδιότητα, ούτε αν η φωτογραφία που επικαλείται προέρχεται από το αρχείο αυτό, ούτε εάν είναι αυθεντική. Αυτό που μπορεί να βεβαιώσει είναι ότι το φωτογραφικό αρχείο του αρχαιοπώλη που κατέσχεσε η Ιταλική αστυνομία απετέλεσε ανακριτικό υλικό, που δόθηκε επίσημα και θεσμικά προς τις ελληνικές κρατικές αρχές. Στο εν λόγω αρχείο που διαθέτει επίσημα και θεσμικά το Υπουργείο δεν περιλαμβάνεται η φωτογραφία που επικαλείται ο ιδιώτης αρχαιολόγος. Σημειώνεται ότι οι Ιταλικές αρχές έχουν κατ’ επανάληψη τονίσει προς το Υπουργείο ότι το φωτογραφικό αρχείο αποτελεί κατεσχημένο υλικό για το οποίο ισχύει το δικαστικό απόρρητο».

Και σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, το internet της υπουργού «έχει πάθει βλάβη». Θα μπορούσε -και όφειλε- να απευθυνθεί στις Ιταλικές αρχές, για να της επιβεβαιώσουν, πως η φωτογραφία είναι αυθεντική, αντί να βγάζει ψεύτη έναν διακεκριμένο επιστήμονα. Αλλά δεν το έκανε, για να μη λάβει προφανώς επίσημα μια απάντηση που την εκθέτει για νιοστή φορά. Προτιμά να απαντά πράγματα που δεν στέκουν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, ελπίζοντας ότι το θέμα θα ξεχαστεί.

Το θέμα δεν φαίνεται να ξεχνιέται, πάντως. Κινητοποίηση για τη μέρα των εγκαινίων, 2 Νοεμβρίου, έχουν αναγγείλει με κοινή τους δήλωση 5 σωματεία υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού, που μεταξύ άλλων τονίζουν ότι «Η Συμφωνία (νυν Νόμος 4968/2022) πρέπει να ακυρωθεί άμεσα. Δεν νοείται το ελληνικό δημόσιο να νομιμοποιεί με νόμο προϊόντα αρχαιοκαπηλίας, λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης. Το ειδώλιο ν. 29, μαζί με τα άλλα 160 αντικείμενα οφείλουν να κατασχεθούν με τη συνεργασία των εισαγγελικών αρχών της Ελλάδας και της Ν. Υόρκης και να ελεγχθεί άμεσα η γνησιότητα και η προέλευσή τους από τους Έλληνες επιστήμονες και τις αρμόδιες ελληνικές Αρχές. Όσα αντικείμενα από τη Συλλογή είναι αυθεντικά, να εκτεθούν σε δημόσια ελληνικά Μουσεία, όπως το Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού της Νάξου. Τα έσοδα του ιδιωτικού Μουσείου Γουλανδρή από την έκθεση των 15 αντικειμένων, όπως και τα έσοδα του Μητροπολιτικού Μουσείου της Ν. Υόρκης από την έκθεση 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων που θα παραμείνει από το 2024 ως το 2073, αποτελούν ΔΙΑΦΥΓΟΝΤΑ ΚΕΡΔΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ, με αποκλειστική ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης.»