Η δολοφονία του Π. Φύσσα  στις 18 Σεπτεμβρίου του 2013, ξεσήκωσε το αντιφασιστικό κίνημα που πίεσε με τη σειρά του ώστε να οδηγηθεί σε μια ιστορική δίκη η Χρυσή Αυγή.

Τι συμβαίνει όμως με την ακροδεξιά σήμερα; Η καταδίκη της εγκληματικής οργάνωσης είχε σαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της τελικά; Πως αντιμετωπίζει ακροδεξιούς και φασίστες το πολιτικό  σύστημα και πως το δικαστικό εν μέσω αποφυλάκισης αρκετών στελεχών της ΧΑ; Είχε αποτέλεσμα ο αγώνας που έδωσε η οικογένεια Φύσσα ώστε να δικαιωθεί η μνήμη του παιδιού τους που έμελε να γίνει αντιφασιστικό σύμβολο;

Το tvxs απηύθυνε τα ερωτήματα με αφορμή την επέτειο της δολοφονίας του Π. Φύσσα, στον Δημήτρη Ψαρρά, Δημοσιογράφο, συγγραφέα και χρόνια ερευνητή της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα και  στον Κωστή Παπαϊωάννου, πρ. Γενικό Γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πρώην Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και πρώην πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας.

Η καταδίκη της ΧΑ είχε σαν αποτέλεσμα τελικά τη συρρίκνωση της ακροδεξιάς; Που βρισκόμαστε σήμερα;

Κ.Π. Σαφέστατα η καταδίκη της ΧΑ και η φυλάκιση της ηγετικής ομάδας, περιόρισε το πιο βίαιο και εξτρεμιστικο ναζιστικό κομμάτι, με τα τάγματα εφόδου.  Και ήταν ένα καθυστερημένο μήνυμα των θεσμών, απέναντι στην άνοδο του νεοφασισμού στην Ελλάδα. Με την έννοια αυτή, τίποτα δεν θα ήταν το ίδιο, αν δεν υπήρχε καταδίκη.

Από την άλλη, η ακροδεξιά συνολικά, δεν μπορούμε να πούμε ότι περιορίστηκε. Η βίαιη εκδοχή της ναι. Το βασικό είναι ότι δεν έχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ο νεοφασισμός. Αλλά από την άλλη νομίζω, ότι σε κάποιον κόσμο, έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση,  ή δίνει δικαιολογητική  βάση για να αποδεχτούν μια νομιμοποίηση της διάχυσης της ακροδεξιάς σε άλλους χώρους. Όσοι με ευκολία λένε «η ακροδεξιά είναι στη φυλακή» παραβλέπουν, ότι εκεί είναι η νεοναζιστική ακροδεξιά, αλλά ένα άλλο κομμάτι της, είναι στην κυβέρνηση.

Η έρευνα που κάναμε ως ΣΗΜΕΙΟ https://simeio.org.gr/ για τις ακροδεξιές τάσεις στην ελληνική κοινωνία, δείχνει ότι ένα μέρος της ακροδεξιάς ατζέντας (αστυνόμευση, σεξισμός ομοφοβία προσφυγικό) τυγχάνει υποστήριξης από μέρος του εκλογικού σώματος. Οι απόψεις αυτές, έχουν κοινό που τις υποστηρίζει. Εκεί φαίνεται, ότι ένα 7% του κοινωνικού σώματος είναι δεκτικό στην σκληρή ατζέντα της ΧΑ  ενώ ένα επιπλέον 8% τείνει να αποδέχεται αυτές ή παρόμοιες απόψεις. Άρα έχουμε ένα 15% σκληρής ακροδεξιάς αφετηριακά. Όχι ψηφοφόρων απαραίτητα αλλά πολιτών που ασπάζονται τις απόψεις.

Δ.Ψ. Ασφαλώς οι χρυσαυγίτες θεωρούσαν ότι θα έχουν αιώνια ασυλία, εφόσον μάλιστα διατηρούσαν τον ιδιαίτερο δεσμό με τον Τάκη Μπαλτάκο, στενό συνεργάτη του Αντώνη Σαμαρά. Η άσκηση των διώξεων και η προφυλάκιση της ηγεσίας τους αντιμετωπίστηκε από τους ίδιους ως «προδοσία» της Δεξιάς. Κατά συνέπεια, αυτή η συρρίκνωση ισχύει απολύτως για τα τμήματα της Ακροδεξιάς που μετείχαν ή ήσαν ευεπίφορα σε μορφές εγκληματικής δράσης. Τα «τάγματα εφόδου» έχουν πλέον λουφάξει.

Δεν έχει βέβαια σταματήσει η άσκηση βίας σε μετανάστες, αλλά δεν παίρνει πια τη μορφή της οργανωμένης δράσης με σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά. Αυτή η συρρίκνωση, όμως, δεν σημαίνει ότι μειώθηκε η απήχηση των ιδεών της Ακροδεξιάς σε σημαντικά στρώματα του πληθυσμού. Από μια άποψη, μπορεί κανείς να πει ότι η ύπαρξη της ΧΑ δυσκόλευε την ελληνική Ακροδεξιά να κερδίσει την υποστήριξη μεγάλων μερίδων του πληθυσμού γιατί η ανοιχτά ναζιστική της προπαγάνδα και η οργανωμένη εγκληματική βία παρέμεναν απωθητικά στοιχεία ακόμα και για τον μέσο ακροδεξιό. Είδαμε, όμως, ότι το 2018 και το 2019 ξαναγεννήθηκε με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών ένα μαζικό ακροδεξιό κίνημα, με ακραία εθνικιστικά, ρατσιστικά και αντιδημοκρατικά συνθήματα, στο οποίο βρήκαν ευκαιρία να τρυπώσουν και οι τριχασμένοι χρυσαυγίτες.

Φοβάμαι ότι αυτές οι ακροδεξιές ιδέες διατηρούν την απήχησή τους. Βλέπουμε ότι πολλοί υποψήφιοι επίγονοι διεκδικούν θέση στη Βουλή, υποστηρίζοντας όλο και πιο ακραίες θέσεις. Από μια άποψη αυτό είναι αναμενόμενο, εφόσον πρόκειται για ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι μεγάλο μέρος των θέσεων αυτών έχει υιοθετήσει προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης και αυτός είναι ο λόγος που έχει τοποθετήσει δίπλα του ορισμένους από τους πιο γνωστούς εκπροσώπους της σύγχρονης Ακροδεξιάς.

Το δικαστικό και πολιτικό σύστημα σήμερα στέκεται απέναντι στην ακροδεξιά ή λειτουργεί ελαστικά απέναντί της;

Κ.Π. Δεν μπορεί κανείς να εκφέρει μια γενικευτική άποψη για το δικαστικό σύστημα. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι το 2013 η Ελληνική Δικαιοσύνη έδειξε απροθυμία μεγάλη να αντιμετωπίσει το ρατσιστικό έγκλημα και αυτό το έχει χρεωθεί. Η δίκη της ΧΑ έδειξε τις διαφορετικές δυναμικές στο δικαστικό σώμα, πιο ευκρινώς με τη στάση της εισαγγελέως και του δικαστηρίου. Στην Ελλάδα υπάρχει σε μεγάλο μέρος  της Δικαιοσύνης  βαθύς συντηρητισμός και μια τάση να δικαιολογουνται εγκληματα που έχουν να κάνουν με αυθαιρεσία κρατικών οργάνων ενώ αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη αυστηρότητα, άλλα εγκλήματα που στρέφονται ενάντια στη λειτουργία του κράτους. Ερευνες επίσης, έχουν δείξει ποσο βαρύτερες είναι η ποινές ανάμεσα σε έλληνες και αλλοδαπούς.

Δεν νομίζω όμως ότι είναι εύκολο να πάρουμε γενική θέση. Έχουμε στοιχεία που μας προβληματιζουν αλλά θυμίζω, ότι μετά τα γεγονοτα στα ΕΠΑΛ Θεσσαλονικης, παραγγέλθηκε έρευνα για διερευνηση εγκληματικής οργάνωσης, πράγμα που ηταν θετικό. Η προαγωγή ωστόσο, της δικαστίνας που είχε εκφράσει αντισημιτικές απόψεις σε αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου καταγράφεται στα αρνητικά.

Όσον αφορά στο πολιτικό σύστημα, το βασικό στοιχείο είναι η παρουσία της σκληρής κοινοβουλευτικής ακροδεξιάς με καθαρό εθνικιστικό αντισημιτικό παρελθον σε 3 υπουργεία της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Άρα έχουμε τη διολίσθηση του συντηρητικού κόμματος πολύ προς τα δεξιά. Από την άλλη, δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς το γεγονός ότι ένα μέρος του πολιτικού σώματος, πήρε μάθημα από την υπόθεση ΧΑ.  Ελπίζω και η Αριστερά. Και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα επάναλάμβανε τη συνεργασία με κόμματα όπως οι ΑΝΕΛ. Το γεγονός ότι κυκλοφορούν σενάρια για συγκυβέρνηση της ΝΔ με τον Βελόπουλο, είναι προσβλητικό για την πολιτική τάξη της χώρας. Γιατί εκεί έχουμε την πιο ακραία εκδοχή και της συνωμοσιολογικής δεξιάς, του αντι εμβολιασμού κλπ.

Δ.Ψ. Θέλω να πιστεύω ότι η δίκη της ΧΑ δεν ήταν μια εξαίρεση για το δικαστικό σύστημα. Και ακόμα περισσότερο, ότι δημιούργησε ένα σημαντικό προηγούμενο. Αυτή η δίκη κράτησε πεντέμισι χρόνια και παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης την παρακολούθησαν μόνο τον πρώτο μήνα αποτελεί μια τομή για τα δικαστικά χρονικά της χώρας. Χρειάστηκε, όμως, κι εδώ, να συμπράξουν όλες οι πολιτικές δυνάμεις, έτσι ώστε να δοθεί η ελευθερία στη δικαιοσύνη να προχωρήσει απερίσπαστη και να αποδείξει ότι πίσω από το προσωπείο ενός πολιτικού κόμματος κρυβόταν μια εγκληματική οργάνωση. Αλλά θυμίζω ότι και σ’ αυτή τη δίκη είδαμε την εισαγγελέα να απορρίπτει το κατηγορητήριο και να υποδεικνύει ως ένοχο μόνο τον φυσικό αυτουργό της δολοφονίας του Παύλου.

Δυστυχώς στη χώρα μας ο μηχανισμός της Δικαιοσύνης είναι μόνο εν μέρει αυτόνομος και αυτοδιοικούμενος. Τα ανώτερα στελέχη της επιλέγονται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Φοβάμαι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ακολουθεί σ’ αυτό το ζήτημα ούτε τη στάση του Αντώνη Σαμαρά μετά τις 18 Σεπτέμβρη του 2013. Και πριν από λίγες μέρες είδαμε το υπουργικό συμβούλιο να επιλέγει για την Αντιπροεδρία του Αρείου Πάγου τη δικαστικό που είχε γίνει «διάσημη» από την πολιτική της ταύτιση με τον βετεράνο ναζιστή Κώστα Πλεύρη και μας είχε σοκάρει με την εκτενή αθωωτική της πρόταση για το ακραίο αντισημιτικό του βιβλίο. Αλλά μια κυβέρνηση που έχει υπουργό τον συνήγορο (Θάνος Πλεύρης)  και τον διαφημιστή (Αδ. Γεωργιάδης) του Πλεύρη δεν θα μπορούσε να λειτουργεί διαφορετικά. Δυστυχώς το μήνυμα προς τη Δικαιοσύνη είναι εξαιρετικά δυσάρεστο, μαύρο.

Η δολοφονία του Φύσσα κινητοποίησε τους θεσμούς και οδήγησε στη δίκη της ΧΑ. Έχει δικαιωθεί η μνήμη του κι ο αγώνας της οικογένειας;

Κ.Π. Έναν τόσο τραγικό θάνατο δεν υπάρχει κάτι που τον ισοφαρίζει ή τον απαλύνει. Το γεγονός βέβαια ότι η δολοφονία αυτή ήταν καταλύτης για να ξεκινήσει η δικαστική διερεύνηση, δίνει σε αυτόν τον θάνατο μια ιστορική δικαίωση. Αξίζει μνείας όχι μόνο ο ίδιος ο Παύλος με τη στάση του ως την τελευταία του στιγμή αλλά και ο πατέρας κι η μάνα του για τον αγώνα που δίνουν για τη δημοκρατία και μια κοινωνία απαλλαγμένη από το δηλητήριο του φασισμού.

Δ.Ψ. Δυστυχώς χρειάστηκε να έχουμε έναν νεκρό Έλληνα για να ξεσηκωθεί το αντιφασιστικό λαϊκό κίνημα τον Σεπτέμβρη του 2013 και να υποχρεώσει την τότε κυβέρνηση και τις πολιτικές δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου να αντιμετωπίσουν για πρώτη φορά κατάματα τον κίνδυνο της εγκληματικής Ακροδεξιάς και να θέσουν σε λειτουργία τους μηχανισμούς της αστυνομίας και της δικαιοσύνης, έτσι ώστε να ελεγχθεί η δράση αυτής της οργάνωσης. Από αυτή την άποψη, έχει απολύτως δικαιωθεί η μνήμη του Παύλου Φύσσα, που ουσιαστικά μόνος του επέλεξε να δώσει τη μάχη όρθιος μέχρι το τέλος. Και ασφαλώς είχε δίκιο η Μάγδα Φύσσα όταν υποδέχτηκε τη καταδικαστική απόφαση με τη σπαρακτική κραυγή «Παύλο μου τα κατάφερες γιε μου».