Σε πεδίο αδιαφάνειας φαίνεται να εξελίσσεται η πρόσβαση στο εμβόλιο κατά της covid-19, καθώς μετά από δέκα και πλέον μήνες πανδημίας, κι άρα αναμονής του εμβολίου ως πολύτιμο αγαθό για τη δημόσια υγεία, είκοσι ημέρες διενέργειας εμβολιασμών και με δεδομένη την όχι εξασφαλισμένη προμήθεια των προαγορασμένων δόσεων που κάνει ακόμα πιο πολύτιμη την κάθε δόση, η κυβέρνηση δεν έχει ανακοινώσει ένα πειστικό σύστημα προτεραιοποίησης που δε θα αφήνει περιθώρια αδικιών και λαθροχειρίας.

Τις πρώτες ημέρες τα περιθώρια αδιαφάνειας αφορούσαν κυρίως την ποσότητα εμβολίου που περίσσευε ανά φιαλίδιο, μετά από πέντε δόσεις. Ο υφυπουργός Υγείας Βασίλη Κοντοζαμάνη, αλλά και ο γενικός γραμματέας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας που έχει αναλάβει τον συντονισμό του σχεδίου για τον εμβολιασμό, Μάριο Θεμιστοκλέους, βάσει και των εισηγήσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, ανακοίνωσαν πως στο εξής ανά φιαλίδιο θα βγαίνουν έξι δόσεις.

Μια ακόμη «γκρίζα ζώνη» στην πρόσβαση αφορά και στις αδιάθετες δόσεις των εμβολίων, τί γίνεται δηλαδή με τις δόσεις όσων είναι προγραμματισμένο να εμβολιαστούν αλλά δεν προσέρχονται. Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους ανέφερε ότι «η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι το 10% των ραντεβού για τον εμβολιασμό χάνονται λόγω μη προσέλευσης των πολιτών, με αποτέλεσμα να απορρίπτονται δόσεις». 

Προς αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου και με δεδομένη την καθυστέρηση στην παράδοση των εμβολίων από τις εταιρίες προς τα κράτη, ο κ. Θεμιστοκλέους ανακοίνωσε ότι η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών ενέκρινε τη δημιουργία μηχανισμού αναπλήρωσης των ραντεβού που «θα κινητοποιεί άμεσα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας πρώτης γραμμής, προκειμένου να εμβολιαστούν, όπου χάνονται ραντεβού». Δικαιολόγησε μάλιστα την επιλογή αυτή λέγοντας ότι «κριτήριο αποτέλεσε η δεδομένη ετοιμότητα αυτών των στελεχών ώστε να μεταβαίνουν χωρίς χρονοκαθυστέρηση στα σημεία εμβολιασμού».

Ακόμα κι αν δεχόμασταν ότι κανένας εμπλεκόμενος δε θα χειριστεί το θέμα με δόλο, από τον κάθε νοσηλευτή μέχρι τον υπουργό Υγείας, η απόφαση αυτή συνιστά ανακοίνωση καθεστώτος αδιαφάνειας. Διότι δεν ορίζεται ο τρόπος κατάρτισης αυτού του μηχανισμού αναπλήρωσης. Γιατί τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας θεωρούνται πιο αξιόπιστοι όσον αφορά στην προσέλευσή τους σε ενδεχόμενη έκτακτη κλήση προς εμβολιασμό από ιδιώτες γιατρούς και νοσηλευτές, λειτουργούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ή εργαζόμενους στην καθαριότητα; Και έστω ότι θεωρούνται πιο αξιόπιστοι.

Ποιός διασφαλίζει ότι μέσω του μηχανισμού αυτού θα εμβολιαστούν πρώτα όσα στελέχη έχουν περισσότερη ανάγκη το εμβόλιο λόγω ηλικίας, υποκείμενων νοσημάτων ή έκθεσης κι όχι φίλοι και ημέτεροι;.

Γίνεται σαφές πως για τη διασφάλιση της διαφάνειας στην πρόσβαση στο εμβόλιο κατά της covid-19, σε συνέχεια του βασικού σχεδίου εμβολιασμού απαιτείται πειστικός μηχανισμός αναπλήρωσης αλλά και αξιόπιστος μηχανισμός επιτήρησης. Προς το παρόν δεν υπάρχει ούτε το ένα ούτε το άλλο και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το δημόσιο συμφέρον δεν προστατεύεται. Όλα αυτά έστω και αν δεν υπήρχε δόλος…

Τα περιστατικά που μυρίζουν… δόλο

Τα περιθώρια αδιαφάνειας ενός συστήματος είναι πιο απειλητικά για το δημόσιο συμφέρον όταν έχουν ήδη υπάρξει ενδείξεις παρατυπιών και κακοδιαχείρισης. Με άλλα λόγια, υπάρχουν λόγοι για να πιστεύουμε ότι κάποιοι θα σπεύσουν να γεμίσουν τα κενά του συστήματος με ιδιοτελή κριτήρια, ή και πολιτικά. Μια πρώτη τέτοια ένδειξη ήταν φυσικά το σχέδιο εμβολιασμού εκατοντάδων κυβερνητικών στελεχών που, αν και αποφασισμένο από την κυβέρνηση, σταμάτησε μετά την κατακραυγή με παρέμβαση του Κυριάκου Μητσοτάκη. 

Δεύτερη σημαντικότατη ένδειξη οι καταγγελίες της ΠΟΕΔΗΝ για μη επάρκεια εμβολίων για τους υγειονομικούς στη Χίο και τη Λέσβο. «Έχουμε στοιχεία. Εάν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί οι παρατρεχάμενοι θα είχε εμβολιαστεί το υγειονομικό προσωπικό που δήλωσε συμμετοχή στα νησιά», είπε ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος. Υγειονομικοί καλούνται να δηλωθούν στην πλατφόρμα για να κλείσουν ραντεβού, ενώ πιθανότατα καλούνται να περιθάλπτουν ασθενείς covid.

Σε σχετικό ρεπορτάζ του tvxs.gr φιλοξενήθηκαν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες «από την πίσω πόρτα» εμβολιάζονται επιχειρηματίες, τουλάχιστον ένας καναλάρχης, καθηγητές πανεπιστημίων και φίλοι στελεχών της Νέας Δημοκρατίας. Ειδικά για τον καναλάρχη, σύμφωνα με δημοσίευμα της «Δημοκρατίας», φέρεται να εμβολιάστηκε στις 29 Δεκεμβρίου στο «Σωτηρία» μαζί με τρία ακόμη άτομα σε σειρά που είχε κρατηθεί στο όνομα «Σωκράτης Μητσιάδης», ο οποίος είναι ο διοικητής του νοσοκομείου.

Τελευταία σοβαρή καταγγελία ήρθε από τον πρώην υπουργό Υγείας και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Παύλο Πολάκη, σχετικά με το νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Απευθυνόμενος προς τον διοικητή του νοσοκομείου Αναστάσιο Γρηγορόπουλο, αναφέρει πως «γνωστή εντατικολόγος του Ευαγγελισμού – που υμνεί τον Μητσοτάκη – μαζεύει την έκτη δόση από τα φιαλίδια του εμβολίου κατά του κορονοϊού και την χρησιμοποιεί κατά την επιθυμία της». Αναρωτιέται μάλιστα ο Παύλος Πολάκης αν την κάνει σε «μεγαλόσχημους». Ερωτά επίσης, αν σταμάτησε ο εμβολιασμός από τη στιγμή που διέρρευσε το γεγονός και αν πήγε η Πολιτική Προστασία για να ελέγξει τα ΑΜΚΑ όσων εμβολιάστηκαν. Ερωτά επίσης να μάθει αν θα κινηθεί πειθαρχική διαδικασία εναντίον όσων εμπλέκονται. «Και στον εμβολιασμό θα συμπεριφέρεστε σαν ΕΡΕ του 50;;; Οι δικοί μας από δω και οι άλλοι όποτε μπορέσουμε», τονίζει. 

Ο μηχανισμός και το «λάδωμα»

«Ο εμβολιασμός ημετέρων υπό διαφορετικό όνομα απαιτεί έναν στημένο μηχανισμό ο οποίος θα είναι σε θέση να διασφαλίσει ότι ο παράτυπα εμβολιασμένος θα μπορεί να προσέλθει στο προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για τη δεύτερη δόση και πως θα είναι διαθέσιμη μια δεύτερη δόση εμβολίου της ίδιας με την πρώτη δόση εταιρίας. Στη συνέχεια με κάποιον τρόπο ο εμβολιασμός αυτός θα πρέπει να περαστεί στον πραγματικό ΑΜΚΑ του ατόμου προκειμένου το ιατρικό του ιστορικό να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα», λέει στο tvxs.gr πηγή από τον ιατρικό χώρο. Είναι σαφές πως ένας τέτοιος μηχανισμός δεν μπορεί να αφορά μόνο σε «χαμηλή διαφθορά», πχ. νοσηλευτών, αλλά απαιτεί την εμπλοκή υψηλά ιστάμενων στελεχών.

Εφόσον οι καταγγελίες και τα δημοσιεύματα δεν έχουν διαψευστεί, σημαίνει ότι είναι μάλλον αληθή κι άρα ένας μηχανισμός σαν κι αυτός που περιγράφεται παραπάνω έχει ήδη στηθεί και λειτουργεί. Κι αν ισχύει αυτό, ποιός μπορεί να εγγυηθεί ότι στο πλαίσιο του μηχανισμού αναπλήρωσης που ανακοίνωσε ο κ. Θεμιστοκλέους, αντί για ένα γιατρό ιδιωτικού νοσοκομείου ή έστω ένα στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων που έρχεται σε επαφή με εκατοντάδες φαντάρους, δε θα εμβολιαστεί ένας ακόμη καναλάρχης με την κουστωδία του;  

Σε μια πιο προωθημένη αλλά καθόλου αβάσιμη εκδοχή αυτού του σεναρίου, η πρόσβαση στο εμβόλιο πριν την προβλεπόμενη σειρά του ατόμου μπορεί να λειτουργήσει και ως «λάδωμα». Όποιος έχει τη δυνατότητα να «μοιράσει» μερικά εμβόλια έξω από το βασικό σχέδιο εμβολιασμού θα μπορούσε να τα προσφέρει σε ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις-κλειδιά, που αποφασίζουν για υποθέσεις μεγάλων συμφερόντων ή ασκούν επιρροή από τα πόστα που κατέχουν. Είναι πιθανό οι άνθρωποι αυτοί να εκτιμήσουν ένα τέτοιο «δώρο» που θα καθησυχάσει τους φόβους για την υγεία τους και έτσι να το ανταποδώσουν καταλλήλως. Εφόσον υπάρχει περιθώριο για αδιαφάνεια, είναι πιθανό στην εποχή της πανδημίας οι βαλίτσες με χρήματα και τα ταξίδια πολυτελείας να αντικατασταθούν από την επίσπευση ενός εμβολίου.