«Πολλοί γελάνε αλλά θα ‘ρθει η ώρα που θα κλάψει η χώρα από το τσουνάμι» τόνισε ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Διευθυντής Ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και Πρόεδρος Συστήματος Προειδοποίησης για Τσουνάμι στο ΒΑ Ατλαντικό & τη Μεσόγειο στο 5ο Διεθνές Συνέδριο Πολιτικής Προστασίας που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη.

Δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο, εξαιτίας ενός σεισμού να δημιουργηθεί ένα μεγάλο τσουνάμι και ανέφερε την περίπτωση του σεισμού της Κω που δημιουργήθηκε τσουνάμι που έφτασε στο 1,5 μέτρο ύψος στις περιοχές του λιμανιού, επισημαίνοντας πως εάν αντί για νύκτα συνέβαινε ημέρα θα θρηνούσαμε θύματα, αφού σύμφωνα με τα διεθνή στάνταρ της Unesco, το τσουνάμι είναι επικίνδυνο από το μισό μέτρο.

Για τις δηλώσεις αυτές που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, ζητήσαμε περαιτέρω εξηγήσεις από τον σημαντικό Έλληνα επιστήμονα και καθ’ ύλην αρμόδιο.

Κύριε Παπαδόπουλε, εκτιμάται ότι «απειλείται» η Ελλάδα από ενδεχόμενες φυσικές καταστροφές;

Οι σημαντικότερες φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα προκαλούνται από τους σεισμούς. Γίνονται παντού στη χώρα, είναι συχνοί και προκαλούν πολλές αρνητικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα, ο πιο πρόσφατος καταστροφικός σεισμός έγινε στην Πάρνηθα στις 7.9.1999 και προκάλεσε 143 θύματα.

Άλλες φυσικές καταστροφές προκύπτουν απ’ τις δασικές πυρκαγιές (π.χ. στο Μάτι) και τις πλημμύρες (π.χ. στη Μάνδρα). Μερικές φορές μεγάλης έκτασης αρνητικές επιπτώσεις προκύπτουν και από τους καύσωνες, όπως π.χ το καλοκαίρι του 1987 οπότε πέθαναν περί τα 1500 άτομα. Μικρότερης σημασίας καταστροφές στην Ελλάδα προκαλούνται από κατολισθήσεις, χιονοπτώσεις, χαλαζοπτώσεις και άλλα φαινόμενα.

Ποια είναι η εμπειρία που αποκομίσαμε, εσείς ως ειδικοί, και μεις ως πολίτες, από τις τελευταίες τραγικές καταστροφές που αντιμετωπίσαμε στην Ελλάδα; (Μάνδρα, Λέσβος, Μάτι);

Εκείνο που έγινε φανερό είναι ότι το καταστροφικό αποτέλεσμα δεν οφειλόταν μόνο στη δριμύτητα των φαινομένων αλλά και στην εξαιρετικά υψηλή τρωτότητα των οικισμών. Η πλημμύρα ήταν ισχυρή στη Μάνδρα αλλά τα κτίρια μέσα στα ρέματα, οι κακοτεχνίες κ.λπ. συνέθεσαν ένα εξαιρετικά ευάλωτο δομημένο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει για το Μάτι όπου η εντελώς αρνητική χωροταξία και πολεοδομία επίσης δημιούργησαν ένα εξόχως τρωτό περιβάλλον.

Στο Διεθνές Συνέδριο Πολιτικής Προστασίας στην Κοζάνη, χτυπήσατε το καμπανάκι κινδύνου γιατί όπως χαρακτηριστικά είπατε, δεν διαθέτουμε κουλτούρα πρόληψης στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας αναλύσετε λίγο αυτήν την προειδοποίηση;

Για τη μείωση των φυσικών καταστροφών αναπτύσσονται διάφορες δράσεις όπως επιστημονικές μελέτες, χαρτογραφήσεις κινδύνου, σχέδια έκτακτης ανάγκης, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ενημέρωση και εκπαίδευση. Για να έχουν επιτυχές αποτέλεσμα αυτές οι δράσεις θα πρέπει να εκπαιδεύσουμε συστηματικά τον πληθυσμό, όχι μόνο στο να κατανοεί τα φαινόμενα και τις δράσεις μείωσης του κινδύνου, αλλά και στο να μάθει να αυτενεργεί και να εφαρμόζει τις οδηγίες προστασίας. Και κυρίως να εθιστεί στην ιδέα και τις δράσεις πρόληψης, δηλαδή ενεργοποίησης πριν εκδηλωθεί το καταστροφικό αποτέλεσμα. Το ίδιο ισχύει και για τις αρμόδιες κεντρικές και τοπικές υπηρεσίες, πρέπει να προλαμβάνουν. Η εξοικείωση με την ιδέα της πρόληψης και της δραστηριοποίησης προληπτικά αποκαλείται «κουλτούρα πρόληψης».

Είπατε, επίσης, πως θα έρθει η ώρα που θα κλάψει η χώρα μας από τσουνάμι. Εκτιμάται ότι είναι σοβαρό το ενδεχόμενο; Γιατί και πως πρέπει να «οχυρωθούμε»;

Το τσουνάμι είναι ένα σπάνιο φαινόμενο στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο γενικότερα. Αλλά η σπανιότητα δεν εγγυάται την ασφάλεια. Στην ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας έχουμε πάρα πολύ υψηλή σεισμικότητα, η οποία είναι η υψηλότερη σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό και μεσογειακό χώρο και επειδή μεγάλο μέρος αυτής της σεισμικότητας λαμβάνει χώρα στο υποθαλάσσιο περιβάλλον, λογικό είναι να σκεφτεί κανείς ότι κάποιος από τους εν λόγω σεισμούς μπορεί να προκαλέσουν τσουνάμι. Στο παρελθόν έγιναν μεγάλα και καταστροφικά τσουνάμι στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, στις 9 Ιουλίου του 1956 έγινε στις Κυκλάδες πολύ ισχυρός σεισμός μεγέθους 7,5 που προκάλεσε τσουνάμι ύψους περίπου 15 μέτρων. Δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι δεν θα συμβούν τσουνάμι και στο μέλλον. Και οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές γιατί σήμερα οι παράκτιες ζώνες της χώρας είναι πολύ πιο πλούσιες σε ανθρώπινη δραστηριότητα από ότι ήταν στην αρχαιότητα, υπάρχουν μεγάλες εγκαταστάσεις, ζώνες τουριστικές και πλήθος κόσμου που τις επισκέπτεται. Επίσης, ο χρόνος που χρειάζεται να φτάσει ένα τσουνάμι στη Μεσόγειο, στην πλησιέστερη ακτή είναι πάρα πολύ μικρός. Μπορεί να είναι 5, 10 15 λεπτά , δεν είναι όπως στον Ινδικό Ωκεανό ή στον Ειρηνικό όπου έχουμε κάποιες περιοχές που πλήττονται μετά από δέκα ώρες.

Γι΄ αυτό, αν δεν είμαστε προετοιμασμένοι τότε οι αρνητικές συνέπειες θα είναι πολύ μεγάλες. Συνεπώς, και εδώ χρειάζεται προετοιμασία, σχεδιασμός και ενημέρωση. Μία από τις σημαντικές δράσεις στον τομέα αυτό είναι η ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια του Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης για Τσουνάμι που λειτουργεί στα πλαίσια του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου.

Η ελληνική πολιτεία μετά και τις τελευταίες τραγικές εμπειρίες βλέπετε να αναδιοργανώνεται;

Έγιναν εξαγγελίες από την κυβέρνηση για τη δραστική βελτίωση του συστήματος πολιτικής προστασίας της χώρας. Προς το παρόν δεν έχει γίνει κάτι συγκεκριμένο, αλλά όπως πληροφορούμαι η πρόοδος βρίσκεται στο στάδιο της συγγραφής του σχετικού νομοθετήματος. Όταν ολοκληρωθεί και δοθεί στη δημοσιότητα θα δούμε πιο συγκεκριμένα αν πράγματι θα αποτελέσει μια θετική εξέλιξη.

Ποιο είναι το παγκόσμιο περιβάλλον σε ό,τι αφορά τις φυσικές απειλές και την πολιτική προστασία και πόσο μας επηρεάζει;

Μας επηρεάζουν δύο κύριες δράσεις. Η πρώτη αφορά στο πρόγραμμα πολιτικής προστασίας και ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ. Αυτό είναι λογικό γιατί αποτελούμε χώρα-μέλος και είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθούμε τις εντός ΕΕ εξελίξεις. Όμως, το σύστημα πολιτικής προστασίας της χώρας βρίσκεται πολύ πίσω σε αρκετούς τομείς, κυρίως στον τομέα του σχεδιασμού και της αποτελεσματικής συνεργασίας των φορέων. Η δεύτερη δράση που μας επηρεάζει είναι η Διακήρυξη του Σενδάι που οργανώθηκε το 2015 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Αυτή η Διακήρυξη αποτελεί την σύγχρονη επιτομή του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την μείωση των φυσικών καταστροφών με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους.