Την απόλυτη και κάθετη αντίθεσή τους στα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση για τη διαχείριση του Προσφυγικού δηλώνουν στο Tvxs.gr οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.

Όπως προκύπτει από αυτές τις δηλώσεις, τα κυβερνητικά μέτρα είναι, ταυτόχρονα, τυπικά παράνομα και ουσιαστικά απάνθρωπα, γεγονός το οποίο οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα, πως όχι μόνο δεν θα λύσουν τα προβλήματα για τα οποία υποτίθεται πως έχουν ληφθεί, αλλά θα τα επιδεινώσουν και θα δημιουργήσουν νέα.

Δύο είναι τα βασικά σημεία της κριτικής και της διαφωνίας:

• Η εξαγγελία δημιουργίας «κλειστών δομών», οι οποίες ουσιαστικά θα είναι τεράστιες φυλακές
• Η ρητορική περί «αποτελεσματικότερης φύλαξης των συνόρων» σε συνδυασμό με την λογική της «αποτροπής», η οποία παραπέμπει στην επίσης παράνομη πρακτική του λεγόμενου «push back»*, η οποία, ειδικά σε ό,τι αφορά στα θαλάσσια σύνορα, απειλεί την ίδια την ανθρώπινη ζωή.

«Ταφόπλακα» στην  ένταξη

«Το περιμέναμε γιατί έχει εξαγγελθεί εδώ και καιρό από διάφορα στελέχη της κυβέρνησης» μας λέει ο Γιονούς Μουχαμμαντί, πρόεδρος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων. «Πραγματικά φοβόμαστε πάρα πολύ, είμαστε πολύ αγχωμένοι, ότι θα γυρίσουμε πίσω στην εποχή των κέντρων – φυλακών. Παραβιάζοντας κατοχυρωμένα, από τις ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες, ανθρώπινα δικαιώματα και καταπατώντας δικαιώματα των αιτούντων άσυλο. Σήμερα, στα ανοιχτά κέντρα οι συνθήκες είναι απάνθρωπες. Όχι μόνο στα νησιά. Αλλά και δίπλα στην Αθήνα, στη Μαλακάσα. Πάνω από 500 άτομα ζουν σε σκηνές. Με τα κλειστά κέντρα φοβόμαστε τραγικές ανθρωπιστικές συνέπειες. Αλλά και τον διασυρμό της  χώρας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο».

Ο Γ. Μουχαμμαντί επισημαίνει πως η κυβέρνηση αποφασίζει μόνη της, χωρίς διάλογο με τους φορείς και τις οργανώσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ούτε καν με τα άλλα κόμματα. «Προχωρούν μόνοι τους και είναι πρόχειρα αυτά που κάνουν»  σημειώνει και προσθέτει: «Και στην ενδοχώρα αντιμετωπίζουμε πρόβλημα. Μας ανησυχούν οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών. Αυτό το έχει δημιουργήσει η ίδια η κυβέρνηση. Αυτή έχει δημιουργήσει την αρνητική αφήγηση εναντίον των προσφύγων. Αυτό είναι σε βάρος όλης της κοινωνίας. Πρέπει να πουν την αλήθεια. Ότι το Προσφυγικό είναι παγκόσμιο πρόβλημα, που δημιουργείται από τον πόλεμο, την κλιματική αλλαγή, την φτώχεια. Οι άνθρωποι αναγκάζονται να φύγουν από τον τόπο τους και εννοείται πως θα έρθουν και στην Ευρώπη».

Υπογραμμίζει πως και από την προσωπική του εμπειρία από τις  επαφές με τους πρόσφυγες, η συντριπτική πλειοψηφία τους δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα. «Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορούν να  φύγουν επειδή τα σύνορα  είναι κλειστά. ‘Αρα  πρέπει  να μην σκεφτόμαστε  την Ελλάδα  σαν χώρα – πέρασμα, αλλά σαν χώρα αναγκαστικού προορισμού. Γι’ αυτό και έχουμε  απευθυνθεί και επίσημα στην κυβέρνηση για να συζητήσουμε το κομμάτι της ένταξης. Αλλά όταν μιλάμε για  κλειστά κέντρα, έξω από τις πόλεις, με προβλήματα στην πρόσβαση των προσφύγων στην Παιδεία και την Υγεία, πώς θα γίνει η ένταξη; Και δεν μιλάνε γι’ αυτήν, αν και γνωρίζουν πολύ καλά ότι η ένταξη  είναι μονόδρομος. Δεν   υπάρχει άλλη λύση.  Θέλουμε δεν θέλουμε στην γειτονιά μας θα έχουμε  έναν  μετανάστη. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά παντού. Η  ένταξη λοιπόν είναι μονόδρομος».

Προβληματισμός και ανησυχία

«Από τις εξαγγελίες των ελληνικών αρχών, κρίνουμε ως θετικά και αναγκαία τα σημεία που αφορούν τη μείωση του υπερπληθυσμού στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στα νησιά, Τον ορισμό Εθνικού Συντονιστή για τους ασυνόδευτους ανηλίκους,  την πρόσληψη επιπλέον προσωπικού για να στελεχωθεί η Υπηρεσία Ασύλου, την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών» μας λέει η Στέλλα Νάνου, εκπρόσωπος Τύπου, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα. «Ωστόσο, υπάρχουν σημεία που μας προβληματίζουν και εγείρουν ανησυχίες» προσθέτει.

Σε ό,τι αφορά τη μείωση του προσφυγικού υπερπληθυσμού στα νησιά με τη μεταφορά 20.000 ανθρώπων στην ενδοχώρα το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η Στέλλα Νάνου την κρίνει θετικά, διότι «έχουμε πει πολλές φορές ότι η κατάσταση στα νησιά είναι δραματική, με 32.000 ανθρώπους να συνωστίζονται σε δομές με χωρητικότητα για 5.400 και απαιτείται η λήψη άμεσων και έκτακτων μέτρων».

Αντίστοιχα, σε ό,τι αφορά στον ορισμό Εθνικού Συντονιστή για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ επισημαίνει, ότι «περισσότερα από 5.000 παιδιά πρόσφυγες  και μετανάστες βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη χώρα χωρίς τους γονείς ή κάποιον συγγενή τους, με 3 στα 4 παιδιά να διαβιούν σε ακατάλληλες για την ηλικία τους συνθήκες και κάθε μέτρο που μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της προστασίας τους κινείται στη σωστή κατεύθυνση»

Η πρόσληψη επιπλέον προσωπικού για να στελεχωθεί η Υπηρεσία Ασύλου είναι σε θετική κατεύθυνση «καθώς είναι πολύ σημαντικό να ενισχυθεί η δυνατότητά της να εξετάζει τα αιτήματα ασύλου, ο αριθμός των οποίων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια», ενώ χαρακτηρίζει την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών, ως  «μέτρο αναγκαίο, απαραίτητο και δίκαιο».

Ωστόσο, υπογραμμίζει, ότι «τα μέτρα για τη δημιουργία κλειστών κέντρων κράτησης στα νησιά γεννούν ερωτηματικά ως προς τα κριτήρια, τις συνθήκες και τους όρους υπό τους οποίους θα λειτουργούν αυτές οι δομές».

«Μας ανησυχεί η εκτεταμένη χρήση της κράτησης ως μέτρου αντιμετώπισης του προσφυγικού/μεταναστευτικού ζητήματος, σε συνδυασμό και με την πρόσφατη ψήφιση του νέου νόμου για το άσυλο, ο οποίος εισάγει εκτενείς διατάξεις για την κράτηση των αιτούντων άσυλο, ενώ έχουμε αμφιβολίες κατά πόσο είναι τελικά αναγκαίο και τι σκοπό εξυπηρετεί η λειτουργία κλειστών κέντρων για τους ανθρώπους που φτάνουν στα νησιά, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είναι πιθανόν να έχουν ανάγκες διεθνούς προστασίας» σημειώνει η Στέλλα Νάνου και προσθέτει: «Περισσότεροι από το 85% των ανθρώπων που έφτασαν φέτος μέσω θαλάσσης στην Ελλάδα είναι κυρίως οικογένειες από Αφγανιστάν και τη Συρία αλλά και από Ιράκ, Παλαιστίνη, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Σομαλία και αυτό που έχουν ανάγκη είναι πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου, καθώς και να διαβιούν σε ανθρώπινες και αξιοπρεπείς συνθήκες ενόσω περιμένουν το αίτημά τους να εξεταστεί. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι η κράτηση πρέπει να αποτελεί έσχατο μέτρο, αφού έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες επιβολής άλλων λιγότερο επαχθών μέτρων, να επιβάλλεται σε εξατομικευμένη βάση που να αιτιολογείται επαρκώς, να είναι συνδεδεμένη και αναλογική με τον επιδιωκόμενο σκοπό της και να εφαρμόζεται για το αναγκαίο εκείνο διάστημα που απαιτείται προς εκπλήρωση του σκοπού αυτού. Σε αντίθετη περίπτωση, η κράτηση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυθαίρετη».

Ένα ακόμα σημείο που ανησυχεί την Ύπατη Αρμοστεία «είναι η ρητορική που χρησιμοποιείται με σκοπό να δοθεί ένα μήνυμα αποτροπής». «Δεν υπάρχουν εμπειρικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η προοπτική της κράτησης μπορεί να αποθαρρύνει τις προσφυγικές (ή μεταναστευτικές) ροές ενώ έρχεται και σε αντίθεση με την υποχρέωση κάθε ευνομούμενο κράτους να προσφέρει πρόσβαση σε άσυλο και προστασία σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη» καταλήγει η εκπρόσωπός της. 

«Κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων των ανθρώπων και του διεθνούς δικαίου»

«Θεωρούμε ότι οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης είναι εξοργιστικές και απαράδεκτες» ξεκαθαρίζει η Ειρήνη Γαϊτάνου, υπεύθυνη Εκστρατειών του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς  Αμνηστίας.

«Επιβεβαιώνουν και την κριτική που ασκήσαμε  και στον πρόσφατο νόμο που ψηφίστηκε, ο οποίος κινείται ακριβώς σε τρεις άξονες: Στην δημιουργία διαρκών εμποδίων των ανθρώπων στην πρόσβασή τους στη διαδικασία ασύλου, στην αναβάθμιση της κράτησης και στις επιστροφές» συνεχίζει. «Οι ανακοινώσεις αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων των ανθρώπων και του διεθνούς δικαίου. Καταρχήν, σε ό,τι αφορά στην κράτηση. Το μέτρο, έτσι όπως ανακοινώθηκε, πρακτικά διευρύνει την κράτηση σε όλους τους αιτούντες  και τις αιτούσες άσυλο που θα καταφτάνουν στα νησιά. Άρα πρόκειται για μία λογική πάρα πολύ εκτεταμένης και μαζικής κράτησης, σε παραβίαση του διεθνούς δικαίου που ορίζει ότι η κράτηση θα πρέπει να είναι η έσχατη λύση, δικαιολογημένη και για το συντομότερο χρονικό διάστημα. Το μέτρο βρίσκεται σε συντονισμό και με αυτό που περιλαμβάνει ο νόμος σε ό,τι αφορά στον υπολογισμό της κράτησης, η οποία μπορεί να φτάσει έως και 36 μήνες που είναι και αντισυνταγματικό.

»Επίσης πρέπει να τονίσουμε ότι με βάση και την πολύ τελευταία ρύθμιση που μπήκε στον νόμο κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, όπου οι ανήλικοι άνω των 15 ετών εντάσσονται στις ταχύρρυθμες διαδικασίες ασύλου, αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν και αυτούς, γεγονός που συνιστά απόλυτη παραβίαση της σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού».

Η Ειρήνη Γαϊτάνου υπογραμμίζει πως«στην πραγματικότητα πρόκειται για τη δημιουργία φυλακών, με  απάνθρωπες συνθήκες για τους ίδιους τους αιτούντες και φυσικά δεν πρόκειται να  επιλύσουν και κανένα από τα λειτουργικά προβλήματα που υποστηρίζει η κυβέρνηση ότι θα επιλυθούν. Αντίθετα θα έχει αρνητικές συνέπειες και προαναγγελθείσες, αλλά και τραγωδίες και εντάσεις στα νησιά του Αιγαίου».

Το στέλεχος της Διεθνούς Αμνηστίας καταρρίπτει και το κυβερνητικό επιχείρημα της «αποσυμφόρησης». «Αυτή τη στιγμή, στη Σάμο, για παράδειγμα, ο καταυλισμός θεωρητικά έχει χωρητικότητα 800 ανθρώπους και τώρα θα πάνε να δημιουργήσουν μια  κλειστή φυλακή 5.000 ανθρώπων. Αδυνατούμε, λοιπόν, να καταλάβουμε πώς είναι δυνατόν να αποσυμφορηθούν τα νησιά. Με τις συνθήκες που επικρατούν είναι προφανές  ότι θα πυροδοτηθούν εντάσεις από όλες τις πλευρές. Και είναι απολύτως λογικό αυτό με την έννοια, ότι δεν γίνεται οι άνθρωποι αυτοί να ζουν σε τέτοιες εξαθλιωμένες συνθήκες και με περιορισμό της ελευθερίας τους επιπλέον».

Όμως, η Ειρήνη Γαϊτάνου εφιστά την προσοχή στην εξίσου πολύ σημαντική πλευρά των μέτρων που αφορούν στην «επιτήρηση» των συνόρων. «Οι αποτροπές, τα push backs είναι απολύτως παράνομα με βάση το διεθνές δίκαιο. Στην πραγματικότητα αυτό που προαναγγέλει η κυβέρνηση είναι μια διαδικασία μαζικής αποτροπής δια του αποκλεισμού των ανθρώπων να φτάσουν στη χώρα και να  αιτηθούν το θεμελιώδες δικαίωμα πρόσβασης στο άσυλο. Αυτό γίνεται μόνο με θανάτους. Τεχνητά κύματα κλπ. Αυτό φυσικά δεν ανακοινώθηκε επειδή είναι παράνομο, αλλά αυτό που ανακοινώθηκε είναι μια επικοινωνιακή τακτική για να μπουν τα push backs που δεν μπορούν να τα πουν. Όταν λένε  ότι θα φυλάνε τα σύνορα με τέτοιο τρόπο ώστε να μην φτάνουν οι άνθρωποι, είναι σαν να λένε αυτό».

Στην επισήμανσή μας ότι και οι επαναπροωθήσεις και επιστροφές όπως προβλέπονται από τη συμφωνία ΕΕ  – Τουρκίας είχαν γίνει  αντικείμενο σκληρής κριτικής από τους διεθνείς φορείς, η εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστίας είναι σαφής: «Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας είναι απολύτως αποτυχημένη, μαύρη κηλίδα και η αιτία πίσω  από αυτό που βλέπουμε σήμερα». 

*«push back»: Δέσμη κρατικών κατασταλτικών μέτρων με τα οποία οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αναγκάζονται να επιστρέψουν αμέσως μετά τη διέλευσή τους από τα σύνορα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι προσωπικές  περιστάσεις και χωρίς καμία δυνατότητα να ζητήσουν άσυλο ή να προβάλουν επιχειρήματα κατά των μέτρων που έχουν ληφθεί εναντίν τους. Το «push back» παραβιάζει – μεταξύ άλλων νόμων – την απαγόρευση των μαζικών απελάσεων που προβλέπεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Σε ό,τι αφορά στα θαλάσσια σύνορα, είναι εύκολα αντιληπτό, πως η πρακτική αυτή συνιστά θανάσιμη απειλή για τους πρόσφυγες.