Περίπου 8.800 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους πρόωρα στην Ελλάδα εξαιτίας των αυξημένων τιμών μικροσωματιδίων, περίπου 1.900 από αυξημένες τιμές διοξειδίου του αζώτου και 920 από τις υπερβάσεις στις τιμές του όζοντος. Αυτό αναφέρει η ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος για το 2020 που δείχνει ότι αιτία αυτών των θανάτων είναι ο καπνός από τζάκια και ξυλόσομπες και οι ρύποι από τα οχήματα.

Σημειώνεται ότι οι ανώτατες τιμές αυτών των ρύπων είναι 5 µg/m3 για τα αιωρούμενα μικροσωματίδια, 10 µg/m3 για το διοξείδιο του αζώτου και 70 µg/m3 για το όζον.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται και με μακροχρόνιες ασθένειες, με τη χώρα μας να βρίσκεται στην τρίτη υψηλότερη θέση της ευρωπαϊκής λίστας στην επίδραση του διοξειδίου του αζώτου στον σακχαρώδη διαβήτη. Γενικά η ατμοσφαιρική ρύπανση στοίχισε τη ζωή σε 311.000 Ευρωπαίους πολίτες το 2020, παραμένοντας η κυριότερη περιβαλλοντική απειλή στην ήπειρο.

Η έκθεση χρησιμοποιεί και έναν άλλο δείκτη για να μετρήσει την επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις μακροχρόνιες ασθένειες (έτη ζωής με αναπηρία, YLD). Η Ελλάδα λοιπόν βρίσκεται στην 3η θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την επίδραση της ρύπανσης στον σακχαρώδη διαβήτη (60,7 YLD ανά 100.000 κατοίκους) και στη 16η θέση όσον αφορά τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (35,5 YDL ανά 100.000 κατοίκους).

Το πρόβλημα σε Αθήνα και επαρχία

Κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα αστικά κέντρα της Ελλάδας είναι η κίνηση των οχημάτων και η θέρμανση. «Τον χειμώνα η σημαντικότερη πηγή είναι η θέρμανση και δη η καύση βιομάζας, δηλαδή τα τζάκια και οι σόμπες», εξηγεί στην Καθημερινή ο Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

«Το φαινόμενο αυτό εμφανίστηκε πριν από μία δεκαετία, στις αρχές της οικονομικής κρίσης, και παραμένει ισχυρό. Η ρύπανση από καύση βιομάζας μάς έχει φέρει πίσω στα επίπεδα ρύπανσης που υπήρχαν πριν από 20-30 χρόνια, σε ορισμένες πόλεις είναι ανάλογα με εκείνα χωρών της Ασίας. Φοβάμαι ότι φέτος η κατάσταση θα είναι χειρότερη, καθώς ο κόσμος έχει φοβηθεί από την άνοδο των τιμών του φυσικού αερίου και θα στραφεί και πάλι στην καύση ξύλων και πέλετ».

Το πρόβλημα έχει σοβαρές διαστάσεις. «Η καύση βιομάζας στην Αθήνα είναι εξίσου υπεύθυνη με τη ρύπανση από τα οχήματα για τη γένεση νέων καρκίνων», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος. Oμως η ρύπανση από τζάκια και σόμπες δεν αφορά μόνο την πρωτεύουσα. «Σε κάποιες πόλεις της περιφέρειας είναι πολύ χειρότερη. Για παράδειγμα, στα Ιωάννινα είναι έως τρεις φορές μεγαλύτερη. Δεν είναι θέμα πληθυσμού μόνο, αλλά εξαρτάται από το κλίμα της περιοχής, τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, το ανάγλυφο, τη διείσδυση του φυσικού αερίου σε μια πόλη».

Ρύποι που έρχονται από άλλες χώρες

Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα κομμάτι της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας δεν δημιουργείται εδώ, αλλά μεταφέρεται από άλλες χώρες. «Στα Βαλκάνια υπάρχει πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα με την καύση βιομάζας. Στη Σερβία, τη Βοσνία, τη Βόρεια Μακεδονία χρησιμοποιούν πολύ καυσόξυλα λόγω της οικονομικής κατάστασης. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης το καλοκαίρι μεταφέρεται στη χώρα μας από την Ανατολική Ευρώπη και ιδίως τη Ρωσία».

Να σημειωθεί ότι η έκθεση καταγράφει και τον αριθμό των εισαγωγών σε νοσοκομεία πολιτών άνω των 65 με αναπνευστικά προβλήματα. Η Ελλάδα δεν εμφανίζεται στη λίστα, καθώς δεν έχει παράσχει σχετικά στοιχεία.

Τα Βαλκάνια και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης έχουν την πιο ρυπογόνο ατμόσφαιρα στην Ευρώπη. Αντιθέτως, οι χώρες του ευρωπαϊκού βορρά βρίσκονται στις χαμηλότερες θέσεις όσον αφορά τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη δημόσια υγεία.