Όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να ανοίξει τον τουρισμό τον περασμένο Ιούνιο, χωρίς να απαιτεί οι επισκέπτες να έχουν αρνητικό τεστ κορονοϊού 72 ωρών, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε υποστηρίξει πως η Ελλάδα θα διενεργούσε ελέγχους στις πύλες εισόδου δειγματοληπτικά, με τη δειγματοληψία να στηρίζεται σε έναν «εξελιγμένο αλγόριθμο», όπως είχε πει ο ίδιος. Ο αλγόριθμος αυτός είχε την κωδική ονομασία EVA και ήταν δωρεά μιας επιστημονικής ομάδας από τις ΗΠΑ, όμως η επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης να τον υιοθετήσει αμφισβητείται ανοιχτά από την Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας.
 
Μιλώντας σε διαδικτυακή εκπομπή για την τεχνολογία, ένας εκ των δύο Ελλήνων ερευνητών που ανέπτυξαν τον EVA, αποκάλυψε σε ιδιαίτερο χαλαρό ύφος ότι η όλη διαδικασία εκπόνησης του σχεδίου έγινε σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, υπονοώντας πως η απόφαση για άνοιγμα του τουρισμού ήταν ήδη ειλημμένη και «έτρεχαν» τελευταία στιγμή. Ερωτήσεις πάνω στο θέμα προς τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη έχουν καταθέσει ο Γιώργος Τσίπρας από τον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ και ο Κρίτων Αρσένης από το ΜΕΡΑ25.

Σήμερα ο EVA είναι offline, όπως ανέφερε ο ερευνητής, καθώς η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο. Πως όμως έφτασε ο EVA να παρουσιαστεί ως το βασικό εργαλείο για το άνοιγμα του τουρισμού; Η ιστορία έχει ως εξής…
 
Το εργαλείο που θα μπορούσε να «σκοτώσει τη μισή χώρα» φτιάχτηκε σε μία εβδομάδα
 
«Μας είπαν “τέλεια παιδιά, το κάναμε review, είναι όλα φανταστικά, υπάρχει ελπίδα αν φτιάξουμε αυτό το σύστημα. Σε μια εβδομάδα θα πρέπει να είναι online γιατί θα αρχίσουν να μπαίνουν οι τουρίστες”». Έτσι μετέφερε στους διαδικτυακούς συνομιλητές του τη στιχομυθία με το πρωθυπουργικό επιτελείο ο Γιάννης Βλαχογιάννης, ένας εκ των δύο Ελλήνων της ομάδας που δημιούργησαν τον αλγόριθμο EVA.
 
Όπως εξηγεί ο ίδιος, ο EVA είναι ένα εργαλείο που επεξεργαζόμενο τις φόρμες που κάθε επισκέπτης συμπλήρωνε πριν την είσοδό του στη χώρα (PLF), αφού έχουν αφαιρεθεί τα προσωπικά στοιχεία, κάνει υποδείξεις σε δύο κατευθύνσεις: Αφενός σε ποιούς επισκέπτες πρέπει κατά προτεραιότητα να γίνει τεστ αφού κρίνονται ως πιο πιθανοί φορείς του κορονοϊού, αφετέρου ποιες χώρες πρέπει να «κοπούν» από την κυβέρνηση ως τόποι αφετηρίας των ταξιδιωτών προς την Ελλάδα. «Ο λόγος που χρειάζεσαι το σύστημα είναι γιατί τότε είχαμε 100.000 τουρίστες ανά ημέρα και 10.000 τεστ», λέει ο Βλαχογιάννης στους συνομιλητές του.

Η συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης με την τετραμελή ομάδα από τις ΗΠΑ (Γιάννης Βλαχογιάννης, Κίμων Δρακόπουλος, Hamsa Bastani και Vishal Gupta) ξεκίνησε, σύμφωνα με την αφήγηση του Βλαχογιάννη, όταν οι άνθρωποι του Μεγάρου Μαξίμου εμφανίζονται να βρίσκουν ενδιαφέροντα κάποια μοντέλα που τους είχε παρουσιάσει ο επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια, Κίμων Δρακόπουλος. «Οκ, τί μπορείτε να κάνετε;», ρώτησαν τους δυο Έλληνες ερευνητές οι σύμβουλοι του Κυριάκου Μητσοτάκη.
 
«Αφού χαζοχαιρόμασταν οι δυο μας με την τεχνολογία, μας στέλνουν ένα mail για να κάνουμε 6 η ώρα το πρωί zoom call. Τους λέω «6 η ώρα το πρωί παιδιά δεν πρόκειται να ξυπνήσω με καμία Παναγία, ούτε για τον πρωθυπουργό της χώρας». Έτσι περιγράφει ο Βλαχόπουλος το αίτημα για τηλεδιάσκεψη από το Μέγαρο Μαξίμου, χωρίς η ελαφρότητα της περιγραφής να απαξιώνει απαραίτητα το περιεχόμενο της εργασίας του.
 
Η τηλεδιάσκεψη έγινε τελικά, οι επιστήμονες παρέδωσαν κάποια αποτελέσματα και τότε οι άνθρωποι γύρω από τον Κυριάκο Μητσοτάκη εμφανίζονται να λένε το «Σε μια εβδομάδα θα πρέπει να είναι online γιατί θα αρχίσουν να μπαίνουν οι τουρίστες». «Σε μια εβδομάδα δε θα έχω μάθει AWS (Amazon Web Services), εγώ είμαι σε Google Cloud» τους απάντησε ο Βλαχογιάννης, όμως σε διάστημα μίας εβδομάδας ο EVA ήταν ανεβασμένος στο διαδίκτυο.
 
Με αυτό το χαλαρό ύφος, στη συνέχεια της διαδικτυακής κουβέντας, ο Βλαχογιάννης περιέγραψε την κρισιμότητα του έργου που η ομάδα του ανέλαβε κατά παραγγελία της ελληνικής κυβέρνησης: «Ήταν πολύ ενδιαφέρον project όχι μόνο από άποψη τεχνολογίας αλλά κι από άποψη ότι δεν μπορούσες να κάνεις κανένα λάθος. Δηλαδή ένα λάθος στα δεδομένα σήμαινε ότι θα είχαμε σκοτώσει τη μισή χώρα αμέσως, θα φέρναμε κόσμο μέσα που δεν έπρεπε».
 
Οι ενστάσεις της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας
 
Η διαδικασία που ο Βλαχόπουλος περιέγραψε προφανώς δεν είναι αυτή που προβλέπεται για την υιοθέτηση ενός καινούριου μοντέλου από ένα κράτος, πόσο μάλλον όταν αφορά σε ένα ζήτημα δημόσιας υγείας, όπως αυτό της πανδημίας του κορονοϊού. Η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας (ΕΠΕ) τονίζει με ανακοίνωσή της πως δεν υπάρχει καμία επιστημονική αναφορά πάνω στον αλγόριθμο EVA και θέτει ερωτήματα προς από τη Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας και τα υπουργεία Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
 
Η ανακοίνωση-επιστολή της ΕΠΕ προς τα υπουργεία δημοσιεύτηκε στις 9 Νοεμβρίου και έως την 1η Δεκεμβρίου δεν έχει δοθεί κάποια απάντηση από τους κ.κ. Χαρδαλιά, Κικίλια και Πιερρακάκη.
 
«Πρόθεσή μας δεν είναι να κρίνουμε εμείς τον τρόπο λειτουργίας και την εγκυρότητα του αλγόριθμου. Αυτό θα το κάνει η διεθνής επιστημονική κοινότητα όταν δημοσιευτεί η εργασία. Ωστόσο θεωρούμε άκρως επικίνδυνο από την πλευρά της Πολιτείας να έχει γίνει η εφαρμογή του αλγόριθμου αυτού σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα δημόσιας υγείας από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα πολλά ζητήματα σε εκκρεμότητα» είχε δηλώσει στην Εφημερίδα των Συντακτών ο γ.γ της Ένωσης Χάρης Γεωργίου.
 
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας έχει θέσει τα εξής ερωτήματα:
 

• Που είναι δημοσιευμένος ο συγκεκριμένος αλγόριθμος EVA, με πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση και τεχνική περιγραφή;
• Μέσω ποιας διαδικασίας κρίσης (peer-review) έχει αξιολογηθεί η επιστημονική εγκυρότητά του;
• Με βάση ποια δεδομένα και με ποιο πειραματικό πρωτόκολλο έγινε η αξιολόγηση αυτή;
• Ποιος ανέλαβε την υλοποίησή του σε επιχειρησιακό επίπεδο, με ποια διαδικασία επιλογής, ποιος φορέας-υπηρεσία είναι αρμόδιος και ποιος παρέλαβε το σχετικό έργο (λογισμικό);
• Με βάση ποια δεδομένα προσαρμόστηκε, δοκιμάστηκε, αξιολογήθηκε και τελικά εφαρμόστηκε επιχειρησιακά πλέον στις πύλες εισόδου της Ελλάδας;
• Τι αξιολόγηση έχει γίνει κατά της διάρκεια της επιχειρησιακής αυτής λειτουργίας του μέχρι και αυτή τη στιγμή;
• Ποια είναι τα τέσσερα βασικά νούμερα ευαισθησίας και ακρίβειας (TP / TN / FP / FN) του αλγορίθμου σε θεωρητικό επίπεδο (βλ. 1-3) και ποια σε επιχειρησιακό επίπεδο εφαρμογής στην Ελλάδα (βλ. 5-6) από το καλοκαίρι μέχρι και σήμερα;
• Που είναι δημοσιευμένα και δημόσια προσβάσιμα στην επιστημονική κοινότητα όλα τα παραπάνω στοιχεία;

 
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, η ΕΠΕ έλαβε μόνο από την ομάδα που ανέπτυξε τον EVA. Από τις απαντήσεις προκύπτει ότι δεν υπάρχει καμία δημοσιευμένη επιστημονική εργασία και πως υπάρχει πρόθεση να γίνουν κάποιες δημοσιεύσεις μέσα στο Δεκέμβριο. Ως προς τα δεδομένα με βάση τα οποία έγινε η επιχειρησιακή εφαρμογή του αλγόριθμου, προκύπτει ότι δεν υπήρχαν δεδομένα εκείνη την περίοδο και οι έλεγχοι έγιναν μέσω προσομοίωσης ή μέσω αντίστοιχων στοιχείων στη διεθνή βιβλιογραφία.
 
Στο ίδιο μήκος κύματος αλλά με τρόπο ακόμα πιο αποκαλυπτικό σχετικά με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο EVA υιοθετήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση, ο Γιάννης Βλαχογιάννης, στην ίδια διαδικτυακή συζήτηση ανέφερε απαντώντας στην ΕΠΕ: «Ο λόγος που δεν μπορούσαμε να το ανοίξουμε και να κάνουμε peer review με άλλο κόσμο ήταν γιατί τότε θα είχαμε σκοτώσει τη μισή χώρα. Δεν είχες χρόνο για αυτά τα πράγματα. Έγινε review από την ελληνική επιστημονική κοινότητα, έγινε review από τα αμερικάνικα πανεπιστήμια, ότι «makes sense»».
 
Για την ακρίβεια, δεν προκύπτει από κάπου ότι ο αλγόριθμος EVA εγκρίθηκε από την ελληνική επιστημονική κοινότητα. Αυτό που γίνεται σαφές από τα λεγόμενά του είναι ότι ο Βλαχογιάννης θεωρεί δεδομένη την απόφαση της κυβέρνησης για άνοιγμα του τουρισμού και υπονοεί ότι αν ο
EVA δεν ήταν λειτουργικός εγκαίρως, «θα είχαμε σκοτώσει τη μισή χώρα».
 
Το λέει άλλωστε ο ίδιος λίγο μετά, απαντώντας και πάλι στην ΕΠΕ: «Έτρεξε τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες για να δούμε ότι αυτό μοιάζει να λειτουργεί και του κάναμε συνέχεια refining. Αυτό που έλεγε η Ένωση Ελλήνων Πληροφορικάριων, δεν ξέρω καν πώς λέγεται, είναι ότι όλα αυτά έπρεπε να έχουν γίνει peer review πριν καν μπουν online. Δυστυχώς όμως, όταν φτιάχνεις ένα project, αυτά δε γίνονται. Ειδικά όταν πρέπει αυτό το project να βγει φέτος, καλώς ή κακώς».
 
Κρίτων Αρσένης: «Ο αλγόριθμος χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι από την κυβέρνηση»
 
Εξηγήσεις σχετικά με την υιοθέτηση του EVA από την ελληνική κυβέρνηση έχει κληθεί να δώσει ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, με σχετικές ερωτήσεις που έχουν καταθέσει στη Βουλή ο Γιώργος Τσίπρας από τον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ και ο Κρίτων Αρσένης από το ΜΕΡΑ25.
 
Στην ερώτησή του με τον τίτλο «Εγκληματικά πρόχειρος ο αλγόριθμος ελέγχων κορονοϊού στις πύλες εισόδου», ο βουλευτής του ΜΕΡΑ25 θέτει μεταξύ άλλων και το ερώτημα: Για ποιον λόγο δεν έχει υπάρξει καμία ανοιχτή πρόσκληση προς όλους τους επιστημονικούς φορείς και τις επιστημονικές ομάδες της χώρας να συμβάλουν σε επίπεδο επεξεργασίας, αναλυτικής και μοντελοποίησης των επιδημιολογικών δεδομένων;». Μιλώντας στο Tvxs.gr ο Κρίτων Αρσένης σχολιάζει: «Ο αλγόριθμος EVA χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι από την κυβέρνηση για να ανοίξει ο τουρισμός».
 
Οι ερωτήσεις ήταν να απαντηθούν από τον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας Νίκο Χαρδαλιά τη τη Δευτέρα 30 Νοεμβρίου, όμως κατόπιν κολλήματος που δήλωσε ο υφυπουργός, η διαδικασία αναβλήθηκε για την ερχόμενη Δευτέρα 7 Δεκεμβρίου.
 
Επιπλέον απαντήσεις αλλά ενδεχομένως και περαιτέρω ερωτήσεις ίσως προκύψουν από την πορεία που θα έχει ο αλγόριθμος EVA το αμέσως επόμενο διάστημα. Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, οι ερευνητές του έχουν «υποσχεθεί» δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις μέσα στο Δεκέμβριο. Σε  οικονομικό-πολιτικό επίπεδο, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν τυχόν επανάληψη εφαρμογής του αλγόριθμου, ειδικά αν περάσει επιτυχώς τη βάσανο του ακαδημαϊκού ελέγχου, γίνει με όρους παραχώρησης, όπως έγινε στην Ελλάδα, ή πώλησης.