Το μεγάλο «πάρτι» που στήθηκε αναφορικά με την τιμολόγηση των φαρμάκων κατά την περίοδο 2006-2014 έρχεται στο φως μέσα από την εμπεριστατωμένη έκθεση των Επιθεωρητών 6 Σωμάτων Ελέγχου.

Όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ της η «Εφημερίδα των Συντακτών», από τους ενδελεχείς ελέγχους των επιθεωρητών, που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο 2017-2019, αναφορικά με τη συγκεκριμένη περίοδο προέκυψαν οι ανεξέλεγκτες υπερτιμολογήσεις στα φάρμακα και οι αθέμιτες πρακτικές πολλών φαρμακευτικών εταιρειών. Παράλληλα, σκιαγραφούνται και οι ευθύνες των πολιτικών ηγεσιών του υπουργείων Υγείας κατά τα χρόνια αυτά.

Το πόρισμα των επιθεωρητών που διαβιβάστηκε αρχικά στην εισαγγελέα Διαφθοράς και στη συνέχεια στη Βουλή, ύστερα από αίτημα βουλευτών της προανακριτικής, αποτελείται από τρεις εκθέσεις: μία κύρια (750 σελ.) και δύο συμπληρωματικές (61 και 139 σελ. αντίστοιχα), στις οποίες έχουν επισυναφθεί με παραρτήματα όλα τα έγγραφα, ηλεκτρονικά και κατασχεθέντα αρχεία, στοιχεία, πρακτικά συνεδριάσεων, υπουργικές αποφάσεις τιμολόγησης φαρμάκων, καταθέσεις 26 μαρτύρων (υπηρεσιακοί παράγοντες, στελέχη της φαρμακευτικής, σύμβουλοι κ.λπ.), αλληλογραφία κ.ά.

Το μικτό κλιμάκιο αποτελούνταν από (6) στελέχη των ακόλουθων υπηρεσιών: γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ), Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας & Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), Υπηρεσία Ελέγχου Δαπανών Υγείας Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΥΠΕΔΥΦΚΑ), Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνομίας – Διεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας.

Οι επιθεωρητές ανέλαβαν κατόπιν εντολών (εισαγγελέας Αρείου Πάγου, Εισαγγελία Διαφθοράς, ΓΕΔΔ) να διερευνήσουν την πιθανότητα διάπραξης κακουργηματικών πράξεων που ζημίωσαν το Δημόσιο μεταξύ 1.1.2006 και 15.7.2014. Στο πεδίο ελέγχου περιλήφθηκαν τα τρία υπουργεία που κατά περιόδους είχαν την ευθύνη της τιμολόγησης φαρμάκου: ο ΕΟΦ, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση (ΗΔΙΚΑ) και οι φαρμακευτικές εταιρείες μεταξύ των οποίων και η Novartis ΑΕΒΕ (HELLAS).

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της εφημερίδας, στις εκθέσεις καταγράφονται διαπιστώθηκαν τρομερές αποκλίσεις για τα οφειλόμενα από τις εταιρείες ποσά από τα ετήσια rebate (επιστροφές), παρά τα ενδεχόμενα λάθη στους υπολογισμούς. Τα ποσά που δεν εισπράχτηκαν το 2006-2007 φτάνουν τα 134 εκατ. ευρώ. Το 2008 δεν εισπράχτηκε ούτε ευρώ διότι δεν εκδόθηκε ποτέ η σχετική απόφαση. Από το 2008 έως το 2011, ενώ το οφειλόμενο ποσό υπολογίστηκε σε 250 εκατ. ευρώ, το Δημόσιο εισέπραξε 195,5. Οι επιθεωρητές καταγράφουν τα ποσά αυτά ως ζημία του Δημοσίου.

Οι τρεις εκθέσεις μελετούν συγκριτικά και συνδυαστικά όλα τα παραπάνω στοιχεία και τις δικογραφίες που σχηματίστηκαν στην Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς. Από το 2017 έως το 2019, οπότε και ολοκληρώθηκε η έκθεση, αποδεικνύεται το μέγεθος και οι τρόποι δράσης αλληλοεμπλεκόμενων κρατικών φορέων, τα στελέχη των οποίων συνέβαλλαν συνειδητά ή ασυνείδητα στην αφαίμαξη του ΕΟΠΥΥ και των ασφαλιστικών ταμείων προς όφελος (και) της Novartis.

Μάλιστα, οι επιθεωρητές καταγράφουν τις ιδιαίτερες δυσχέρειες που αντιμετώπισαν σε όλη την περίοδο του ελέγχου και την πολυπλοκότητά του λόγω του εκτεταμένου όγκου στοιχείων, με τα τελευταία (σε ηλεκτρονική μορφή) να παραλαμβάνονται μόλις τον Φεβρουάριο του 2019. Δυσχέρεια αντιμετώπισαν και στην ανεύρεση πρακτικών και αρχείων της περιόδου λόγω και… απώλειας πολλών εγγράφων, ελλείψεις καταγραφών κλπ.

Στην τελική τους εκτίμηση για το σύνολο της ζημίας που υπέστη το Δημόσιο αφενός δηλώνουν ότι θα χρειαζόταν περισσότερος χρόνος για τα ολοκληρώσουν και αυτό το σκέλος της έρευνας και αφετέρου, εκθέτοντας όλες τις παραμέτρους στη δαιδαλώδη διαδικασία τιμολόγησης των φαρμάκων, θεωρούν αναγκαία τη δημιουργία κατάλληλου λογισμικού (αλγορίθμου) για τον υπολογισμό της ζημίας.

Το χρονικό των υπερτιμολογήσεων και οι ευθύνες των ηγεσιών του υπουργείου Υγείας

Απολύτως ενδεικτικά είναι τα στοιχεία παρέχονται στις εκθέσεις, αναφορικά με τις διαδικασίες που οδήγησαν την υπερτιμολόγηση πολλών σκευασμάτων. Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνεται στο ρεπορτάζ της Εφημερίδα των Συντακτών:

• Αρχικά διαπιστώνεται η εκτόξευση της φαρμακευτικής δαπάνης κατά 163,28%. Από 1,94 δισ. το 2003 φτάνει το 2009 τα 5,1 δισ. Βασικός λόγος η κατάργηση της λίστας των συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
• Συνολικά για το χρονικό διάστημα πριν από το 2010 το πόρισμα καταγράφει πλήρη νομοθετική αναρχία, με τις τιμές των φαρμάκων να αποφασίζονται απευθείας από τους υπουργούς, ενώ μεγάλο μέρος φαρμακευτικών προϊόντων (και) της Novartis κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα με τιμή τριπλάσια από αυτήν που είχαν οι άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Σε γενικές γραμμές, η πλειοψηφία των νεοεμφανιζόμενων προϊόντων μας (2007-2008) έχει τις υψηλότερες τιμές (στην Ελλάδα) μεταξύ των αγορών της Ε.Ε.» κόμπαζε ο Κ. Φρουζής.
• Το 2011 και 2012 στο υπουργείο Υγείας λειτουργούσε ηλεκτρονική εφαρμογή με σκοπό τον υπολογισμό της χονδρικής τιμής των φαρμάκων για την Ελλάδα από τον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών των χωρών της Ε.Ε., την οποία χειριζόταν ο Ν. Μανίας, χωρίς να κατέχει τυπικά οποιαδήποτε θέση και χωρίς να έχει υπάρξει οποιαδήποτε σύμβαση.
• Σε συνεδρίαση της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκου (ΕΤΦ) το 2011 υπήρχαν σε πίνακα με τίτλο «Διορθώσεις» –και αφού είχε οριστεί το πλαφόν– 45 σκευάσματα μεταξύ των οποίων και του ακριβού EUCREAS (Novartis), για το οποίο όμως δεν έγινε διόρθωση στο νέο δελτίο τιμών. Το πρακτικό της συνεδρίασης είναι ανυπόγραφο, ενώ προκύπτει ότι παρευρέθησαν εκεί και οι εκπρόσωποι των φαρμακοβιομηχάνων. Οι τελικοί πίνακες υπογράφονται με δυσανάγνωστες υπογραφές.
• Διαπιστώθηκε ότι η αρχική αίτηση της εταιρείας Novartis για τιμολόγηση νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων κατετίθετο στην Υπηρεσία αμέσως μετά την ευρωπαϊκή έγκριση κυκλοφορίας του φαρμάκου, πριν ακόμα εγκριθεί η κυκλοφορία του από τον ΕΟΦ και πριν τιμολογηθεί σε χώρες της Ε.Ε.
• Στα έγγραφα που κατέθετε η εταιρεία για την τιμολόγηση δεν καταγράφονταν οι τιμές άλλων χωρών –όπως όριζε ο Νόμος–, ενώ στα αρχεία της εταιρείας βρέθηκαν καταγεγραμμένες τιμές από επόμενο διάστημα και αφού ήδη είχε τιμολογηθεί το φάρμακο στην Ελλάδα. Σε δύο περιπτώσεις ακριβών φαρμακευτικών σκευασμάτων που ερευνήθηκαν, η εταιρεία Novartis έλαβε την τιμή που ζήτησε. Το GILENYA έφτασε να τιμολογηθεί το 2011 με τιμή μεγαλύτερη ακόμη και από αυτήν που ζητούσε η εταιρεία.
• Από τη σύγκριση που έγινε ανάμεσα στο Δελτίο Τιμών Φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης (30.04.2013) και στο Διορθωτικό Δελτίο Τιμών Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης(28.9.2013) βρέθηκαν διακόσια εξήντα επτά (267) σκευάσματα που πήραν αύξηση. Η επιβάρυνση από αυτά τα σκευάσματα της δαπάνης ΕΟΠΥΥ στις καταναλώσεις Οκτωβρίου 2013 ξεπέρασαν το 1,6 εκατ. ευρώ (σε επίπεδο έτους με αναγωγή φτάνουν τα 19 εκατ. ευρώ).