«Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» (Marcel Proust)

Πολλά ακούγονται τελευταία για τον ΕΟΔΥ και τις ευθύνες που του αναλογούν στο ρόλο του σχετικά με τη διαχείριση της πανδημίας. Εδώ και μερικές ημέρες, καταβάλλεται μια απέλπιδα προσπάθεια είτε να «πεταχτεί στην εξέδρα», είτε να «παιχθεί σε άλλο γήπεδο η μπάλα», με τις «αποκαλύψεις» περί διπλών συστημάτων καταγραφής των κρουσμάτων.

Με τον τρόπο αυτό, η κριτική αποπροσανατολίζεται  και ο δημόσιος διάλογος απομακρύνεται από το πραγματικό πρόβλημα της αδιαφάνειας και της πλημμελούς ενημέρωσης σε σχέση με το σύνολο των δεικτών και των παραμέτρων που ο ΕΟΔΥ επιμελώς αποφεύγει να δώσει στη δημοσιότητα, σε αντίθεση με άλλες χώρες που έχουν από την πρώτη στιγμή αναρτήσει ολόκληρα συστήματα στο διαδίκτυο από τα οποία μπορούν όλοι οι πολίτες και οι επιστήμονες, να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο την εξέλιξη της πανδημίας σε κάθε περιοχή της χώρας.

Επί 9 περίπου μήνες ο ΕΟΔΥ, στις τυποποιημένες καθημερινές εκθέσεις του, εξακολουθεί να δημοσιοποιεί περιορισμένο αριθμό στοιχείων, παραμέτρων και δεικτών από τους οποίους είναι εξαιρετικά δύσκολο να έχει κανείς πλήρη αντίληψη της επιδημιολογικής εικόνας.

Δυστυχώς δεν είναι μόνο ο απλός πολίτης ή οι επιστήμονες – που δεν είναι λίγοι σε αυτή τη χώρα – οι οποίοι δεν μπορούν με τις συνθήκες αυτές να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της πανδημίας, είναι και μέλη της επιτροπής εμπειρογνωμόνων, που καλούνται να εκφέρουν υπεύθυνη γνώμη στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης.

Αρκεί να θυμηθούμε τις διάφορες κατά καιρούς δηλώσεις τους στις τηλεοπτικές εμφανίσεις τους, όταν βρίσκονταν στη δυσχερή θέση να δικαιολογήσουν είτε τις δύσκολες ή τις αντιφατικές αποφάσεις, είτε τις εξάρσεις στον αριθμό των κρουσμάτων που εμφανίζονταν εν αιθρία. 

Και είναι άξιο απορίας πως καταφέρνουν να έχουν άποψη, σε μια τέτοια θέση με ανεπαρκή δεδομένα, όπως το περίφημο Rt, στο οποίον αναφέρονται συνεχώς μεταχρονολογημένα, με καθυστέρηση δυο ή και περισσότερων εβδομάδων;

Συνεπώς ο αριθμός των κρουσμάτων είναι ένα μόνο μέρος του συνολικού αυτού προβλήματος. Βέβαια, αυτό από μόνο του είναι ένα πρόβλημα, λόγω της βαρύτητας που έχει ως δείκτης. Ωστόσο δεν δείχνει απλώς την έλλειψη συντονισμού, μεταξύ της μιας ή της άλλης πλατφόρμας, όπως επιχειρείται να δημιουργηθεί η εντύπωση, προκειμένου να διασκεδαστούν οι αντιδράσεις, τώρα πλέον που έφτασε ο κόμπος στο χτένι και έχει γίνει αντιληπτό ακόμη και «δια γυμνού οφθαλμού» το μέγεθος του προβλήματος που υπέβοσκε κάτω από τις επικοινωνιακά ωραιοποιημένες  εμφανίσεις της πραγματικότητας.

Δείχνει το πραγματικό πρόβλημα, που δεν είναι άλλο από το ότι η πραγματική εικόνα, το μέγεθος, η διάσταση, η έκταση, η σφοδρότητα και τα λοιπά χαρακτηριστικά της πανδημίας καλύπτονται από το έλλειμμα στοιχείων, που με τη σειρά του καλύπτει το έλλειμμα ενεργειών του βασικού φορέα για την επιτήρηση και την εφαρμογή των πολιτικών υγείας, που δεν είναι άλλος από τον ΕΟΔΥ.

Η πρόσφατη φιλολογία όπως εξελίχθηκε γύρω από το θέμα, όπως και κάθε συζήτηση που δεν επικεντρώνεται στο βασικό ζήτημα της συγκεκριμένης αυτής αλληλουχίας : έλλειμμα ενεργειών, έλλειμμα στοιχείων, ελλειμματική επιδημιολογική εικόνα, που με τη σειρά της οδηγεί σε τραγικές καταστάσεις, όπως αυτή που ζούμε σήμερα, όχι μόνο δεν συνεισφέρει, αλλά απεναντίας εξασφαλίζει πλήρη συγκάλυψη λαθών και ευθυνών, ενώ ταυτόχρονα την μόνη εγγύηση που παρέχει για το μέλλον, είναι η επανάληψη όλων όσων μπορούσαν και έπρεπε να είχαν αποφευχθεί.

Η υπόθεση έχει πάρει το δρόμο της μετά την παρέμβαση των εισαγγελικών αρχών και αργά ή γρήγορα θα αποδειχθεί περί τίνος πρόκειται. Ωστόσο αυτό που αξίζει να επισημανθεί είναι ότι η παραμικρή καθυστέρηση στην καταγραφή και τη δήλωση ενός και μόνο κρούσματος με διαφορά λίγων μόνο ωρών από τον εντοπισμό του, έχει τεράστιες συνέπειες στην ιχνηλάτηση, τον εντοπισμό, τον εργαστηριακό έλεγχο και την απομόνωση των επαφών του.

Η παραμικρή καθυστέρηση στην αλυσίδα αυτή των ενεργειών, δημιουργεί πολλαπλές αλυσίδες μετάδοσης, οι οποίες δεδομένων των ατελειών του συστήματος, είναι αδύνατον σχεδόν να βρεθούν και τελικά να σπάσουν. Κάθε απώλεια ωρών, πολύ περισσότερο, ημερών ή εβδομάδων, σημαίνει αύξηση της διασποράς, σημαίνει νέες μολύνσεις, νέα κρούσματα και τελικά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα να χαθούν άνθρωποι, από μια τέτοια ολιγωρία. Με άλλα λόγια μια ολιγωρία ή αμέλεια σε ένα τέτοιο σύστημα καθίσταται εγκληματική.

Επί πλέον παίρνοντας υπ’ όψιν και τη χρονοκαθυστέρηση που υπάρχει από την προσβολή μέχρι την εκδήλωση της νόσου, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς πόσος πολύτιμος χρόνος χάνεται αν προστεθεί σε αυτόν και η ελάχιστη καθυστέρηση όχι μόνο από την καταγραφή, αλλά κυρίως από τη δήλωση των κρουσμάτων. Συνεπώς η απώλεια του χρόνου από τη καταγραφή, μέχρι τη δήλωση του κρούσματος και στη συνέχεια μέχρι την έναρξη της ιχνηλάτησης των ενδεχόμενα πολλαπλών επαφών του, πολλαπλασιάζονται σημαντικά, πολλαπλασιάζοντας  με τη σειρά τους τις αλυσίδες μετάδοσης και τη διασπορά.

Με άλλα λόγια η παραμικρή χρονική καθυστέρηση στη δήλωση των κρουσμάτων, γίνεται πλέον η αιτία της διασποράς, λειτουργώντας εκθετικά. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται ακόμη περισσότερο όταν στο σύστημα υπάρχουν αλληλοκαλύψεις, με την ύπαρξη περισσότερων από μια βάση δεδομένων. Εξάλλου είναι γνωστόν ότι η αποφυγή ενός τέτοιου κινδύνου, αποτελεί βασική αρχή της επιδημιολογίας.

Ο ΕΟΔΥ και οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία που είναι επιφορτισμένοι με την αντιμετώπιση της πανδημίας, δεν μπορούν να έχουν την πολυτέλεια να διαχειρίζονται αυτού του είδους τα δεδομένα, με την άνεση του χρόνου, που τα διαχειρίζονται οι στατιστικές υπηρεσίες ή οι επιστήμονες ερευνητές στις αναλύσεις τους για τις μελέτες και τις δημοσιεύσεις τους.

Η διαδικασία της καταγραφής, της δήλωσης και της ιχνηλάτησης, είναι διαδικασία που πρέπει να πραγματοποιείται άμεσα και σε πραγματικό χρόνο. Κι ας  έχουμε υπ’ όψιν μας, ότι η νόσος στους συμπτωματικούς ασθενείς, που επιβαρύνονται, εξελίσσεται ραγδαία και πολλοί από αυτούς δεν προλαβαίνουν καν να διασωληνωθούν.

Επομένως, το κάθε κρούσμα που καταγράφεται και απεικονίζεται σήμερα ως κάποιο ανώνυμο νούμερο στη βάση ή στις «βάσεις» δεδομένων, αντιστοιχεί σε μια ανθρώπινη ζωή, που μπορεί να καταλήξει αύριο σε κάποια κλίνη ΜΕΘ, αν φυσικά θα υπάρξει ελεύθερη κλίνη ή ενδεχομένως μπορεί και να χαθεί.

Συμπερασματικά το κρίσιμο ερώτημα στην όλη διαδικασία και ως εκ τούτου στην όποια δημόσια συζήτηση ή κριτική, θα έπρεπε να επικεντρώνεται κυρίαρχα στο ζήτημα του χρόνου δήλωσης των κρουσμάτων. Πιο συγκεκριμένα, όχι απλώς και μόνον όσον αφορά το ζήτημα της ημερομηνίας, αλλά κυρίως όσον αφορά την απώλεια του χρόνου που μεσολαβεί από την καταγραφή μέχρι τη δήλωση και από τη δήλωση μέχρι την έναρξη της διαδικασίας της ιχνηλάτησης, όπως και η επιδείνωση που έχει προκληθεί από την επίδραση των αλληλοκαλύψεων.

Αυτή η απώλεια καταλήγει να αντιστοιχεί σε απώλεια ανθρωπίνων ζωών.