H Novartis, στην προσπάθειά της να διασκεδάσει τις αθέµιτες πρακτικές, τις µίζες και, τελικά, τη διεθνή κατακραυγή και τα πρόστιµα, προετοίµαζε ήδη από το 2017 την επόµενη του σκανδάλου ηµέρα. Μέθοδός της οι νέες στρατηγικές, οι νέοι στόχοι και, φυσικά, η γνώριµη µέθοδος επιρροής σε πολιτικούς, υπηρεσιακούς παράγοντες και ΜΜΕ. Η εµπιστευτική και επιλεκτική παρουσίαση του σχεδίου δράσης από την κεντρική διοίκηση της Novartis αποτελεί απόδειξη του μεγέθους του σκανδάλου.

Την παρουσίαση, που περιλαµβάνεται πλέον στη δικογραφία, δημοσιεύει η “Εφημερίδα των Συντακτών” του Σαββατοκύριακου. Ειδικότερα στην πολυσέλιδη παρουσίαση (power point), χαρακτηρισµένη «υψηλής προτεραιότητας – εµπιστευτική», µε ηµεροµηνία 10 Φεβρουαρίου 2017, η Novartis αναγνωρίζει το σκάνδαλο που φέρει το όνοµά της, προχωράει στη «χαρτογράφηση»
των πολιτικών και µη αξιωµατούχων-«κλειδιά» και ξεδιπλώνει τη νέα στρατηγική της στον τοµέα των δηµοσίων σχέσεων της εταιρείας, πάντα, φυσικά, µε τους ίδιους στόχους, δηλαδή τη διατήρηση του µεγάλου µέρους της αγοράς φαρµάκου στη χώρα µας.

Αφού ξεκινά µε µια αναδροµή, καταγράφοντας την «κάλυψη τους τελευταίους δύο µήνες (δηλαδή ∆εκέµβριο 2016 µέχρι Φεβρουάριο 2017), οπότε και συντάσσεται και η παρουσίαση της υπόθεσης
Novartis από τα ΜΜΕ, κυρίως µέσα από διαρροές», αναφέρει ότι «η κάλυψη είναι ακριβής -αφορά την παρουσίαση πραγµατικών στοιχείων» και ότι «καθίσταται σαφές ότι το πολιτικό και κοινό αίσθηµα που επικρατεί στην Ελλάδα είναι αρνητικό». «Οι φερόµενες αθέµιτες πρακτικές γίνονται επίσηµο θέµα από τον υπουργό Ξανθό, στα µέσα Ιανουαρίου 2017», ο οποίος αναφέρθηκε στο «σκάνδαλο Novartis, στη διάρκεια οµιλίας του για τις µεταρρυθµίσεις στην Υγεία, στο Φόρουµ του ΟΟΣΑ στο Παρίσι», γράφει η Novartis. «Η δήλωση Ξανθού µπροστά σε διεθνές κοινό κατέστησε το θέµα επίσηµο. Στην ουσία, ο υπουργός Υγείας επιβεβαίωσε ότι υπάρχει θέµα σε σχέση µε τις φερόµενες αθέµιτες επιχειρηµατικές πρακτικές και σηµατοδότησε τις προθέσεις της κυβέρνησης, δηλαδή να επιβάλει αυστηρότερους ελέγχους (αυστηρότερη νοµολογία για την κυκλοφορία νέων φαρµάκων) στον χώρο του
φαρµάκου και να διερευνήσει την υπόθεση».

Με αυτά δεδοµένα, η Novartis προχωράει στην εξής επισήµανση: «Η πρόσφατη δηµοσιοποίηση του σκανδάλου Novartis µάς αναγκάζει να δηµιουργήσουµε “δικλίδες ασφαλείας”, προκειµένου να “θωρακίσουµε” τις διαδικασίες αδειοδότησης-τιμολόγησης-αποζημίωσης των νέων φαρμάκων κ.λπ.». Με δυο λόγια, η εταιρεία ξέρει και, μάλιστα, πολύ καλά!

Λίγο παρακάτω σημειώνει: «Στα δύο χρόνια από την ανάληψη της κυβέρνησης, το γραφείο του πρωθυπουργού εξέδωσε μία ανεπίσημη περιγραφή των επιτυχιών της μέχρι σήμερα, καθώς και των βραχυπρόθεσμων προτεραιοτήτων της κυβέρνησης. Οι προτεραιότητες αυτές περιλαμβάνουν τη “μάχη κατά της διαφθοράς” – κατονομάζοντας τη Novartis ως ένα παράδειγμα» και προσθέτει πως «το γεγονός ότι η υπόθεση Novartis φέρεται να σχετίζεται με υπουργό(ούς) της διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και πρώην υπουργούς του ΠΑΣΟΚ, καταδεικνύει ότι θα γίνει σημαία της ρητορικής του ΣΥΡΙΖΑ για τη διαφθορά των προηγούμενων κυβερνήσεων».

“Η νέα κυβέρνηση αρνείται συστηματικά να έχει οποιαδήποτε επαφή με πολυεθνικές”

Διαπιστώνει ότι «η πολιτική ηγεσία του σημερινού υπουργείου Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ αρνείται συστηματικά, σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε επαφή με τον ιδιωτικό τομέα και, ειδικότερα, με τις πολυεθνικές. Αρνούνται συναντήσεις με τα στελέχη της φαρμακοβιομηχανίας, ακόμα και τις τυπικού χαρακτήρα». Στο έγγραφο, η Novartis παραδέχεται ακόμα ότι ο χώρος του φαρμάκου είναι «νομοθετημένος, αλλά υπάρχει έλλειψη συμμόρφωσης σε σχέση με την εφαρμογή των κανόνων και των νόμων».

Η Novartis προχωρά σε συγκεκριμένες αναφορές μεγάλων σκανδάλων γύρω από την Υγεία, που «είχαν επίδραση στη φήμη του χώρου του φαρμάκου». Ξεκινά με το σκάνδαλο της DePui, θυγατρικής της Johnson&Johnson, που κατηγορήθηκε ότι δωροδοκούσε γιατρούς για να πετυχαίνει συμβόλαια με τα νοσοκομεία για την αγορά των εξοπλισμών της, την περίοδο 2000-2006, για να φτάσει στην «υπόθεση Siemens, που την τελευταία δεκαετία έγινε συνώνυμη της φράσης “σκάνδαλο δωροδοκίας”». Ηδη, σημειώνει η Novartis, «υπάρχουν αναφορές στα ΜΜΕ ότι η υπόθεση Novartis μπορεί να είναι ισάξιας σπουδαιότητας με εκείνη της Siemens» και θυμίζει ότι πρόκειται για μία ακόμα υπόθεση (σ.σ. της Siemens) που αφορά τις διακυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας και εμπλέκει τον πρώην υπουργό Υγείας, Δ. Αβραμόπουλο. Η Siemens αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή. Η Νovartis, στη συνέχεια, σκιαγραφεί (proiling) «τα βασικά πολιτικά πρόσωπα της σημερινής κυβέρνησης», του υπουργού Υγείας, Α. Ξανθού, του αναπληρωτή υπουργού Υγείας, Π. Πολάκη, του υπουργού Δικαιοσύνης, Στ. Κοντονή, ενώ, όπως αναφέρει, αναμένονται περισσότερες πληροφορίες για τη δημιουργία του προφίλ του «δικηγόρου Σαράκη», συνηγόρου προστατευόμενων μαρτύρων.

Τα σενάρια της Novartis

Στο επόμενο κεφάλαιο οργανώνει και ξεδιπλώνει τη στρατηγική της, που αφορά, όπως εξηγεί, τη «συνολική διαχείριση του θέματος προς τα έξω και τη συμβολή των Δημοσίων Σχέσεων της εταιρείας σε περίπτωση σημαντικών εξελίξεων στην υπόθεση ειδικότερα σε σχέση με την προσέγγιση των ΜΜΕ, αλλά και των εμπλεκόμενων μερών». Οπως εξηγεί σε σχετικό σχεδιάγραμμα, η μέχρι τώρα αντιμετώπιση ήταν να δίνονται εκ των υστέρων απαντήσεις σε κάθε θέμα γύρω από την δραστηριότητα της εταιρείας, ενώ είναι πλέον αναγκαίο να μεταβούμε σε μία προληπτική προσέγγιση των προσώπων-κλειδιά».

Οπως λέει, «οι επιλογές της δημόσιας εμπλοκής» της Novartis με την υπόθεση θα πρέπει:

• Να ελέγχονται και να βαθμολογούνται με βάση τις αλλαγές στο status quo.
• Στο επιχειρησιακό μέτωπο: να διατηρήσει τη “συνήθη πρακτική” (business as usual) στο μέτρο του δυνατού.
• Η ομάδα εργασίας θα πρέπει να επαναξιολογήσει τις δημόσιες εμφανίσεις της εταιρείας (ομιλίες/ εκδηλώσεις) λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες

Παρακάτω, παρουσιάζονται βήμα βήμα οι υποψήφιες στρατηγικές προσέγγισης της εταιρείας. Πρώτο βήμα είναι η «επιλεκτική συνεργασία με τα ΜΜΕ» «για τη συλλογή πληροφοριών», δεύτερο η «εξέταση της προσέγγισης των προσώπων-κλειδιά». Η προσέγγιση μπορεί είτε να είναι επίσημη είτε ανεπίσημη. Επίσης, το αν η εκπροσώπηση θα γίνεται από την κεντρική διοίκηση της Novartis ή τη Novartis Hellas «απαριθμώντας σε κάθε περίπτωση τα υπέρ και τα κατά. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα «υπέρ» της εκπροσώπησης από τη Novartis Hellas είναι ότι «αποτελεί απόδειξη της εμπιστοσύνης της εταιρείας στο ελληνικό παράρτημα» και στα «κατά» ότι «πιθανώς να εμπλακούν σε αρνητικές δημοσιεύσεις τα ονόματα της διεύθυνσης της Novartis Hellas». Από την άλλη, η εκπροσώπηση από τα κεντρικά της Novartis «δείχνει ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στο ελληνικό τμήμα», ενώ στα πλεονεκτήματα αναφέρεται ότι «επιτρέπει την αποστασιοποίηση της πολυεθνικής από τις υποτιθέμενες τοπικές αθέμιτες πρακτικές».

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται έντεκα πιθανά πολιτικοοικονομικά σενάρια και τα ξεχωριστά σχέδια αντιμετώπισης από την εταιρεία. Για παράδειγμα, στο πρώτο πιθανό σενάριο «η κυβέρνηση αποτυγχάνει να συμφωνήσει με τους δανειστές», στο δεύτερο «εξαγγέλλονται πρόωρες εκλογές» και στο ενδέκατο «επαναφέρεται η συζήτηση για την καταπολέμηση της διαφθοράς, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωση των αναφορών στην υπόθεση Novartis». Στα έγγραφα αναφέρεται πως σε περίπτωση που επικρατήσει κάποιο από τα τρία παραπάνω σενάρια και η κυβέρνηση κάνει πράξει τη δέσμευσή της για την καταπολέμηση της διαφθοράς, τότε η εταιρεία θα χρειαστεί να προσφύγει στα παρακάτω βήματα:

• «την προληπτική επικοινωνία με το ΣΦΕΕ, προωθώντας τα μηνύματα που τα πρόσωπα-«κλειδιά» μπορούν να χρησιμοποιήσουν στις παρασκηνιακές συζητήσεις και την επικοινωνία τους με άλλους φορείς της βιομηχανίας ως απάντηση»
• «την προληπτική επικοινωνία με τους βασικούς εκφραστές απόψεων (Key Opinion Leaders) μεταξύ των επαγγελματιών της Υγείας (σ.σ. δηλαδή των γιατρών), των ασθενών, των φορέων χάραξης πολιτικής “για να διορθωθεί η παραπληροφόρηση των ΜΜΕ”»
• «την αξιολόγηση των πιθανών προληπτικών προσεγγίσεων πολιτικών και επιχειρηματιών, επιχειρώντας να περιοριστούν οι αναφορές (σ.σ. στην εταιρεία) στη ρητορική της καταπολέμησης της διαφθοράς».

Ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζουν και τα σενάρια 7 και 8, που προτείνουν τρόπους για να αντιμετωπιστούν οι «διαρροές από τον ανταγωνισμό που αυξάνει τις υποψίες» και «την επιβεβαίωση των ισχυρισμών από τους επαγγελματίες της Υγείας»! Σημαντικό είναι και το ένατο σενάριο, κατά το οποίο «οι επαγγελματίες της υγείας σταματούν να συνταγογραφούν φάρμακα της Novartis» και στο οποίο η εταιρεία θα απαντήσει με «άμεση προσέγγιση των γιατρών και άλλων εμπλεκόμενων προσώπων». Στην περίπτωση που επιβεβαιωθεί το δέκατο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο «ο υπουργός Υγείας παγώνει την προσθήκη νέων φαρμάκων στη θετική λίστα», η Novartis «θα αποστείλει επιστολές, θα επιδιώξει συναντήσεις και θα ζητήσει τη στήριξη των γιατρών».

Οπως σημειώνεται στη βάση κάθε σελίδας της παρουσίασης των πιθανών σεναρίων, σε κάθε περίπτωση, μεταξύ άλλων, η Νovartis θα πρέπει «να παρέχει στην ομάδα πωλήσεων την κατάλληλη εργαλειοθήκη για την προσέγγιση των επαγγελματιών Υγείας».

Παρακολούθηση πολιτικών και αξιολόγηση συμμάχων

Ακολουθεί η «χαρτογράφηση των εμπλεκόμενων προσώπων» χωρισμένων σε δύο ομάδες, πολιτικούς και επαγγελματίες της Υγείας (καθηγητές, γιατρούς κ.λπ.), παραθέτοντας «λεπτομερώς την επιρροή κάθε μέρους και την προτεραιότητα της προσέγγισής του από την πλευρά της εταιρείας». Στον πίνακα με τα ονόματα βαθμολογείται η επίδραση των προσώπων στη διαµόρφωση της κοινής γνώµης, η αναγκαιότητα προσέγγισής τους από την εταιρεία, ενώ καταγράφονται και σχόλια σχετικά µε την πιθανότητα να είναι «επιτυχής» η προσέγγιση.

Η λίστα της Novartis ξεκινά µε το όνοµα του υπουργού Υγείας, Ανδρέα Ξανθού, ο οποίος βαθµολογείται µε τον υψηλότερο βαθµό, που είναι το ένα, όσον αφορά την επιρροή του στη διαµόρφωση της κοινής γνώµης, και µε τον χαµηλότερο, που είναι το δύο, όσον αφορά την προτεραιότητα της εταιρείας να τον προσεγγίσει. Ακολουθεί ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Παύλος Πολάκης, µε ταυτόσηµη βαθµολογία. Ο υπουργός ∆ικαιοσύνης, Σταύρος Κοντονής, έχει την ίδια βαθµολογία, ενώ στη λίστα περιλαµβάνονται και ο αναπληρωτής υπουργός, ∆ηµήτρης Παπαγγελόπουλος.

Παρακάτω αναφέρονται τα ονόµατα των δικαστικών λειτουργών, δηλαδή της Εισαγγελέως ∆ιαφάνειας, Ελένης Ράικου και της Βασιλικής Θάνου -που τότε ήταν στις θέσεις αυτές-, µε την ίδια βαθµολογία, καθώς και ο υπουργός Επικρατείας Αλέκος Φλαµπουράρης και ο ∆ηµήτρης Τζανακόπουλος. Ακολουθεί ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και οι συνεργάτες του, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονοµικών, µε επικεφαλής τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Σηµειώνεται ότι σε όλη την κυβερνητική λίστα, στη στήλη «Σηµειώσεις», δεν υπάρχει κανένα σχόλιο.

Αντίθετα, στην επόµενη σελίδα, που ξεκινάει µε το όνοµα του προέδρου της Νέας ∆ηµοκρατίας, Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος βαθµολογείται και αυτός µε 1 όσον αφορά την επίδραση και 2 όσον αφορά την κρισιµότητα προσέγγισης στη στήλη «Σηµειώσεις» σηµειώνεται «Πιθανός σύµµαχος». Το ίδιο ισχύει και για την πρόεδρο της ∆Η.ΣΥ., Φώφης Γεννηµατά, και τον πρόεδρο του Ποταµιού, Σταύρο Θεοδωράκη. ∆ίπλα στο όνοµα του προέδρου της Ενωσης Κεντρώων, ο οποίος έχει την ίδια βαθµολογία, δεν υπάρχει σηµείωση, ενώ από τον κατάλογο απουσιάζει ο γενικός γραµµατέας του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Ελλάδας, ∆ηµήτρης Κουτσούµπας.

Στη συνέχεια, παρατάσσονται τα ονόµατα πρώην υπουργών Υγείας, όπως του πρύτανη Αθ. ∆ηµόπουλου, του Παναγιώτη Κουρουµπλή, του Μάκη Βορίδη, οι οποίοι βαθµολογούνται µε 2 και στις δύο στήλες βαθµολόγησης χωρίς σχόλια.

Τα «κόκκινα» ονόµατα

Το µεγαλύτερο ενδιαφέρον όµως παρουσιάζει η σηµείωση µε κόκκινα γράµµατα των ονοµάτων που «έχουν καεί» και η σύσταση είναι «καµία επαφή». Ετσι, δίπλα στο κοκκινισµένο όνοµα του αντιπροέδρου της Νέας ∆ηµοκρατίας, Αδωνη Γεωργιάδη, άσχετα µε τη βαθµολογία του, υπάρχει η ένδειξη «Καµία επαφή – Αναφέρεται συγκεκριµένα ως φερόµενος εµπλεκόµενος». Με κόκκινο και η σηµείωση δίπλα στο όνοµα του Μάριου Σαλµά «Καµία επαφή – Αναφέρεται ότι έχει παίξει ρόλο στη λήψη αποφάσεων για την κρίσιµη περίοδο». Η ίδια σηµείωση και στο όνοµα του Ευρωπαίου επιτρόπου, ∆ηµήτρη Αβραµόπουλου, «Καµία επαφή – Φωτογραφίζεται ως φερόµενος εµπλεκόµενος». Για τον ∆. Κρεµαστινό, η Novartis σηµειώνει ότι «ήδη έχει κάνει αρνητική δήλωση», ενώ για τον ∆ηµήτρη Λιντζέρη, πρώην πρόεδρο του Εθνικού Οργανισµού Φαρµάκου, «Καµία επαφή – Φερόµενος ως εµπλεκόµενος». Στα κόκκινα και το πρώην µέλος της Επιτροπής Τιµών Φαρµάκων του υπουργείου Υγείας το 2012, Νίκος Καραπάνος, µε το σχόλιο «Καµία επαφή – Φερόµενος ως εµπλεκόµενος». Στα κόκκινα και ο καθηγητής Γιώργος Υφαντόπουλος, η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου, Μαρία Γείτονα, ο καθηγητής της Εθνικής Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας (ΕΣ∆Υ), Ν. Μανιαδάκης, και ολόκληρο το Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου. Οι περισσότεροι από τους τελευταίους βαθµολογούνται χαµηλά στην επιρροή της κοινής γνώµης και µε 0 όσον αφορά την ανάγκη προσέγγιση τους από την εταιρεία, ενώ επαναλαµβάνεται το σχόλιο «Καµία επαφή – Φερόµενος ως εµπλεκόµενος».