Σε καμία στιγμή αυτών των έξι σχεδόν χρόνων της προσφυγικής κρίσης δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι η πρόσβαση των προσφυγοπαίδων στην ελληνική εκπαίδευση ήταν ένα λυμένο ζήτημα. Όμως η πρόσφατη επιστολή της δημάρχου Χαλκιδέων προς την υφυπουργό Παιδείας Ζέτα Μακρή, με την οποία δήλωνε ότι δεν μπορεί να δεχτεί παιδιά από τη δομή της Ριτσώνας στα σχολεία της πόλης, επανέφερε στο προσκήνιο το θέμα.

Οι εκπαιδευτικοί που μιλούν στο tvxs.gr σκιαγραφούν μια εικόνα αποκλεισμού των προσφυγοπαίδων από την εκπαίδευση, που συνιστά αθέτηση της υποχρέωσης της Πολιτείας να εντάσσει τα παιδιά στο εκπαιδευτικό σύστημα το μέγιστο τρεις μήνες μετά την ολοκλήρωση της ταυτοποίησής τους. Εκπαιδευτικοί και συλλογικότητες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες προκειμένου να αποκατασταθεί η τάξη και τα παιδιά να γυρίσουν στα θρανία.

Τί γίνεται στη Χαλκίδα

Η δομή προσφύγων στη Ριτσώνα διοικητικά ανήκει στο δήμο Χαλκιδέων κι ως εκ τούτου τα παιδιά που διαμένουν σε αυτή πρέπει να φοιτήσουν στα σχολεία της πόλης της Χαλκίδας. Μόνο που, όπως μεταφέρει στο tvxs.gr η συντονίστρια εκπαίδευσης στη δομή Πέπη Παπαδημητρίου, τα παιδιά δεν έχουν συμμετάσχει σε καμία σχολική δραστηριότητα από την αρχή της πανδημίας, έντεκα μήνες τώρα.

«Πέρυσι πήγαιναν στο σχολείο 300 παιδιά 6-17 ετών και άλλα 50 στο νηπιαγωγείο. Φέτος τα παιδιά έχουν φτάσει τα 860, τα έχουμε εγγράψει στα σχολεία αλλά από πέρυσι το Μάρτιο δεν έχουν πάει ούτε μία ημέρα», επισημαίνει η κα. Παπαδημητρίου.

Όπως μας εξηγεί, ενώ από τον Ιανουάριο το υπουργείο Παιδείας δρομολογεί τη δημιουργία επτά Δομών Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΔΥΕΠ), απογευματινών δηλαδή τμημάτων για τα παιδιά των αιτούντων άσυλο, αυτές δε λειτουργούν ακόμα εξαιτίας αντιστάσεων από το δήμο  Χαλκιδέων.

Στη σχετική επιστολή που έστειλε η προσκείμενη στη Νέα Δημοκρατία δήμαρχος Έλενα Βάκα προς την κα. Μακρή υπήρχαν δύο σημεία που ξεσήκωσαν αντιδράσεις. Το πρώτο ήταν η ίδια της η άρνηση να δημιουργηθούν ΔΥΕΠ στα δημοτικά σχολεία της πόλης της. «…ο Δήμος αδυνατεί να παρέχει οποιαδήποτε συνδρομή σε επιπλέον μαθητές, αφού δεν διαθέτει ούτε το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, ούτε τα μέσα, ούτε τις υποδομές, ώστε να ανταπεξέλθει στις επιπλέον ανάγκες που θα προκύψουν, πόσο μάλλον σε μια περίοδο υγειονομικής κρίσης» αναφέρει η κα. Δήμαρχος.

Το δεύτερο ήταν η επίκληση που έκανε σε κάποια διαβεβαίωση που υποστηρίζει να έχει λάβει από το υπουργείο Παιδείας παρουσία κι άλλων φορέων ότι «τουλάχιστον για το τρέχον σχολικό έτος, οι σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Δήμου δεν θα επιβαρύνονταν με τη φοίτηση επιπλέον μαθητών – προσφύγων, η δε εκπαίδευσή τους θα παρεχόταν εντός της Δομής». Το υπουργείο διέψευσε τη δήμαρχο μέσω της γενικής γραμματέα Αναστασίας Γκίκα αλλά ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.

Η κα. Παπαδημητρίου υποστηρίζει πως κανένα από τα επιχειρήματα της δημάρχου δεν είναι βάσιμο. «Υγειονομικό ζήτημα δεν υπάρχει καθώς στη δομή δεν έχει καταγραφεί κρούσμα covid-19 εδώ και τρεις μήνες. Τα τμήματα θα στελεχωθούν από αναπληρωτές εκπαιδευτικούς που θα ορίσει το υπουργείο. Όσο για τα έξοδα, αυτά καλύπτονται από ειδικό κονδύλι της Βουλής και δεν επιβαρύνεται καθόλου ο Δήμος».

Όσο για τα τμήματα υποδοχής, στα οποία τα παιδιά των προσφύγων κάνουν εντατικά μαθήματα ελληνικών προκειμένου να μπορούν να συμμετέχουν στις τάξεις τους, η κα. Παπαδημητρίου αναφέρει ότι από το φθινόπωρο έχουν τοποθετηθεί δάσκαλοι και καθηγητές αλλά δε γίνεται μάθημα επειδή η περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας δεν έχει διευθετήσει το ζήτημα της μετακίνησης.

«Κάθε ενέργεια που κάνουμε έχει στόχο να πάνε τα παιδιά στο σχολείο. Θέλουμε η στάση της δημάρχου Χαλκιδέων να γίνει παράδειγμα προς αποφυγή για οποιονδήποτε σκεφτεί στο μέλλον να αποκλείσει παιδιά από την εκπαίδευση», τονίζει στο tvxs.gr η Πέπη Παπαδημητρίου.

Πανελλαδικό το φαινόμενο του αποκλεισμού από το σχολείο

Η περίπτωση των παιδιών από τη δομή της Ριτσώνας δυστυχώς δεν είναι εξαίρεση. Εκπαιδευτικός μετέφερε στο tvxs.gr την περίπτωση διευθυντή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην επαρχία που προειδοποιεί τους διευθυντές των σχολείων της περιοχής του να μη δέχονται μαθητές από δομές, ακόμα κι αν είναι ήδη εγγεγραμμένοι, με το σκεπτικό ότι αν εντοπιστούν κρούσματα covid-19 θα φέρουν οι ίδιοι την ευθύνη. Κάποιοι διευθυντές φαίνεται να προσπαθούν όντως να αποφύγουν την έλευση των μαθητών, επιδιώκοντας όμως παράλληλα τις νέες εγγραφές που δικαιολογούν τη χρηματοδότηση και τη στελέχωση των σχολείων τους. «Θέλουν να τους γράφουν αλλά ιδανικά να μην τους βλέπουν», μας μετέφερε η συνομιλήτριά μας.

Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι ενώ την περίοδο 2018-2019 η σχολική χρονιά ξεκίνησε τον Οκτώβρη για τους διαμένοντες στις προσφυγικές δομές μαθητές, πέρυσι τα τμήματα άρχισαν να λειτουργούν τον Φεβρουάριο και προφανώς σταμάτησαν ένα μήνα μετά, με το ξέσπασμα της πανδημίας.

Σε πολλές περιοχές, η συμμετοχή παιδιών στις σχολικές δραστηριότητες, που θεωρητικά αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας, εξαρτάται από τις πρωτοβουλίες και το ζήλο εκπαιδευτικών και τοπικών παραγόντων. Πηγή εξηγεί στο tvxs.gr ότι για να παρακαμφθούν οι συνεχώς ανανεούμενες κοινές υπουργικές αποφάσεις που περιορίζουν δραστικά την κινητικότητα έξω από τις δομές, οι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να «γκρουπάρουν» τα παιδιά προκειμένου έστω και εκ περιτροπής να πηγαίνουν στο σχολείο δύο φορές την εβδομάδα.

«Βρισκόμαστε πολλά βήματα πίσω απ΄ ότι στα πρώτα χρόνια της προσφυγικής κρίσης», λέει στο tvxs.gr η Εύα Ηλιάδη, αναπληρώτρια εκαπιδευτικός που τα προηγούμενα χρόνια δίδασκε σε δομές προσφύγων. «Το 2016 υπήρχε ένας κόσμος στην εκπαίδευση που έλεγε «τα παιδιά στα σχολεία μας». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλά παιδιά να πάνε στα σχολεία και να δημιουργηθούν νέοι θεσμοί όπως οι ΔΥΕΠ, οι οποίες αν και συνιστούν τάξεις αποκλεισμού ήταν ένα πρώτο βήμα, αλλά και οι Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας ή οι τάξεις υποδοχής.

Ήταν πολύ σημαντικό ότι τα παιδιά ενσωματώθηκαν στα βασικά προγράμματα των σχολείων», σημειώνει.

«Τώρα τα παιδιά δεν πάνε πλέον στο σχολείο επειδή υπάρχει αυτή η ΚΥΑ που βάζει τις δομές σε καραντίνα αορίστου χρόνου, μετατρέποντάς τες σε γκέτο. Όταν τα σχολεία ήταν κλειστά, το ποσοστό μη συμμετοχής των προσφυγοπαίδων στην τηλεκπαίδευση ήταν συντριπτικό γιατί δεν είχαν ούτε συσκευές ούτε δίκτυο για να συνδεθούν. Σε λίγες περιπτώσεις αυτό κατέστη δυνατό μετά από τεράστιες προσπάθειες των συναδέλφων – συντονιστών εκπαίδευσης. Και τώρα που τα σχολεία άνοιξαν, αντί να εγγυάται την πρόσβαση των παιδιών στο σχολείο, η κυβέρνηση προσανατολίζεται να ενεργοποιήσει ΔΥΕΠ μέσα στα καμπ», καταγγέλλει η κα. Ηλιάδη.

Κινητικότητα από συλλογικότητες απέναντι στον αποκλεισμό

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση που δύσκολα συνάδει με ανεπτυγμένη δυτική χώρα του 21ου αιώνα, εκπαιδευτικοί και άλλοι πολίτες ενεργοποιούνται προκειμένου να αναδείξουν το πρόβλημα και να διεκδικήσουν λύσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο η «Πρωτοβουλία εκπαιδευτικών για το δικαίωμα των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στο σχολείο» εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρει: «Η διαχείριση της πανδημίας φαίνεται ότι πλέον επιχειρεί να κανονικοποιήσει τον αποκλεισμό των προσφυγόπουλων από το σχολείο δημιουργώντας μια κατάσταση όπου τα προσφυγόπουλα συστηματικά βρίσκονται εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος, τόσο όσον αφορά στην τηλεκπαίδευση αλλά πλέον και στα δια ζώσης μαθήματα. Είναι σαφές ότι η επαναλειτουργία των σχολείων είναι κομβική στιγμή πριν η γκετοποίηση και η παραμέληση των προσφυγόπουλων γίνει μια νέα κανονικότητα».

Σε ανακοίνωσή της η «Συνέλευση ενάντια σε εγκλεισμούς και αποκλεισμούς» δηλώνει την αντίθεσή της «στο πισωγύρισμα της προόδου που είχε σημειωθεί στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων τα τέσσερα τελευταία χρόνια και στις πολιτικές της διάρρηξης των σχέσεων των προσφύγων-μεταναστών με την τοπική κοινωνία μέσω των εντεινόμενων εγκλεισμών που υφίστανται οι πρώτοι». Η συλλογικότητα που αποτελείται από εκπαιδευτικούς και αλληλέγγυους πολίτες τονίζει ότι «καταδικάζουμε την αντιμετώπιση της πανδημίας ως ευκαιρίας για την μονιμοποίηση του εγκλεισμού τους στα camps και την παγίωση της τηλε-εκπαίδευσης ως ευκαιρίας εμπέδωσης των πολιτικών ‘απαρτχάϊντ’ στην εκπαίδευση αν όχι ολικής ‘αποσχολειοποίησης’ τους».

Από την πλευρά της η ΚΕΕΡΦΑ καλεί στη διεθνή αντιρατσιστική κινητοποίηση στις 20 Μαρτίου,  στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν θα επικρατήσουν οι πολιτικές που κρατούν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες έγκλειστους, εξαθλιωμένους, απομονωμένους και αποκλεισμένους από το σύστημα υγείας και εκπαίδευσης.

«Η φυλάκιση της Χρυσής Αυγής δεν σήμανε το τέλος της φασιστικής απειλής. Η συνέχεια του αγώνα είναι η μάχη ενάντια στις ρατσιστικές πολιτικές, που στρώνουν τον δρόμο στον φασισμό. Θα δώσουμε το μήνυμα ότι δεν περνάει ο ρατσισμός, ότι είναι καλοδεχούμενοι οι πρόσφυγες, τα σύνορα είναι ανοιχτά, και πάνω απ’ όλα οι γειτονιές μας είναι γειτονιές αλληλεγγύης, τα σχολεία μας ανοιχτές αγκαλιές, ενάντια στις απάνθρωπες πολιτικές της κυβέρνησης και της Ε.Ε.», τόνισε ο Πέτρος Κωνσταντίνου, συντονιστής της ΚΕΕΡΦΑ, μιλώντας σε διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου την περασμένη Πέμπτη.