Τον γύρο του κόσμου είχαν κάνει στις αρχές της περασμένης δεκαετίας οι εικόνες των βίαιων εξώσεων ανθρώπων από διαμερίσματα στη Βαρκελώνη και άλλες ισπανικές πόλεις, αφού εταιρίες real estate και funds τα είχαν πάρει στην ιδιοκτησία τους.

Δέκα χρόνια αργότερα, τέτοιες εικόνες καταγράφονται και στην Ελλάδα, με τη φωτογραφία της σπασμένης πόρτας της Ιωάννας Κολοβού να έχει ήδη γίνει σύμβολο αυταρχισμού και αναλγησίας.

Στην Ισπανία του Ραχόι

Καταμεσής της μεγάλης ύφεσης και ανεργίας σε εθνικό επίπεδο και της χρηματοπιστωτικής κρίσης που δοκίμαζε όλη την Ευρώπη, εκατοντάδες χιλιάδες Ισπανοί δανειολήπτες αδυνατούσαν να πληρώνουν τις δόσεις των δανείων τους. Έτσι τα υποθηκευμένα σπίτια άλλαζαν γρήγορα χέρια, από τους μικρομεσαίους Ισπανούς στις μεγάλες εταιρίες real estate και τα funds. Η τότε κυβέρνηση του κεντροδεξιού Μαριάνο Ραχόι δεν φρόντισε να βάλει όρια στις άγριες μεθόδους αναγκαστικής είσπραξης, αντίθετα η αστυνομία βοηθούσε τους νέους ιδιοκτήτες να μπουν με το ζόρι μέσα στα σπίτια. Όπως ακριβώς έγινε και στην περίπτωση της Ιωάννας Κολοβού.

Το βίαιο ξεσπίτωμα χιλιάδων ανθρώπων προκάλεσε φυσικά και αντίδραση. Κινήματα κατά των εξώσεων ξεπήδησαν στη Μαδρίτη και άλλες πόλεις, διοργανώνοντας ογκώδεις διαδηλώσεις και προσπαθώντας να σταματούν εξώσεις, όπου αυτό ήταν δυνατό. Ο ισχυρότερος πυρήνας δημιουργήθηκε στη Βαρκελώνη και συγκρότησε την πλατφόρμα για τα θύματα των εξώσεων από υποθήκες (PAH), από τις τάξεις της οποίας ξεκίνησε μεταξύ άλλων η νυν δήμαρχος, Άντα Κολάου. Η PAH έχει πλέον πυρήνες και παραρτήματα σε 220 ισπανικές πόλεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία των ισπανικών δικαστηρίων, την τετραετία 2008-2011 οι αλλαγές ιδιοκτησίας κατόπιν αδυναμίας εξυπηρέτησης δανείων τετραπλασιάστηκαν σε σχέση με την περίοδο 2004-2007. Μόνο το 2011 έγιναν 92.000. Τον Οκτώβριο του 2012 δύο άνθρωποι αυτοκτόνησαν αφού είχαν εξαναγκαστεί να φύγουν από το σπίτι τους και τότε η κυβέρνηση Ραχόι είχε ανακοινώσει ότι θα πάρει μέτρα.

Σαμαράς και Παπαδήμος δεν πείραξαν την πρώτη κατοικία

Βλέποντας πιθανότατα την τρικυμία των μνημονίων να έρχεται, η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου πέρασε τον γνωστό πλέον «νόμο Κατσέλη» με τον οποίο δανειολήπτες που αδυνατούσαν να πληρώνουν τις δόσεις τους μπορούσαν σε μεγάλο βαθμό να κρατήσουν το σπίτι τους. Ήταν η ίδια κυβέρνηση που έφερε στην Ελλάδα το ΔΝΤ, ακολούθησε η κυβέρνηση Παπαδήμου και το δεύτερο μνημόνιο, έπειτα η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου.

Μισθοί και συντάξεις κατακρεουργήθηκαν, τα εισοδήματα μειώθηκαν έως και 40%, η ύφεση αθροιστικά έφτασε το 25%. Τα «κόκκινα δάνεια» εκτοξεύτηκαν, οι τράπεζες ανακεφαλαιοποιήθηκαν δύο φορές με χρήματα του ελληνικού λαού, όμως καμία από αυτές τις κυβερνήσεις δεν έκανε την κίνηση να καταργήσει τον νόμο Κατσέλη και να θίξει ένα από τα σύμβολα της ελληνικής μικρομεσαίας οικογένειας, την ιδιοκατοίκηση. Και τότε γίνονταν πλειστηριασμοί, κυρίως μεγαλύτερων κατοικιών ή εξοχικών, αλλά σε καμία περίπτωση στην κλίμακα και με την αγριότητα που ο φωτογραφικός φακός είχε αποτυπώσει στην Ισπανία.

Με το τρίτο μνημόνιο η δεύτερη κυβέρνηση Τσίπρα θέσπισε τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς αλλά ταυτόχρονα πέρασε και τον κώδικα δεοντολογίας των τραπεζών που στόχο είχε να δώσει χρόνο και δυνατότητα στους δανειολήπτες να διαπραγματευτούν υπό καλούς όρους με τα πιστωτικά ιδρύματα. Μεγάλο κομμάτι του μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών πέρασε σε funds. Υπό την πίεση των δανειστών της χώρας, τα κριτήρια ένταξης στον νόμο Κατσέλη έγιναν πολύ στενότερα, όμως συνέχισε να υπάρχει, από ένα σημείο κι έπειτα μαζί με τον νόμο 4605 του 2019 για την προστασία της πρώτης κατοικίας των πολύ ευάλωτων νοικοκυριών. Πολλά ακίνητα άλλαξαν χέρια αλλά καμία περίπτωση ανάλογη της Ιωάννας Κολοβού δεν καταγράφηκε.

Μέτρα κατά των εξώσεων από τον Σάντσεθ, στην Ελλάδα του Μητσοτάκη σπάνε πόρτες

Το 2018 η Ισπανία γύρισε σελίδα, αφού μέσα σε έναν καταιγισμό αποκαλύψεων για σκάνδαλα διαφθοράς, το ισπανικό κοινοβούλιο ήρε την εμπιστοσύνη του από τον Μαριάνο Ραχόι και έδωσε εντολή διακυβέρνησης στον ηγέτη των Σοσιαλιστών, Πέδρο Σάντσεθ. Είχε προηγηθεί το 2015 η εκλογή της ακτιβίστριας στη δημαρχία της Βαρκελώνης που στην πρώτη θητεία της κατάφερε να μειώσει τον συνολικό αριθμό των εξώσεων κατά 23%.

Παρόλα αυτά εξώσεις συνέχισαν να γίνονται, και μάλιστα πολλές. Επικαλούμενη την πανδημία, τον Μάρτιο του 2020 η κυβέρνηση Σάντσεθ απαγόρευσε τις εξώσεις σε ευάλωτα νοικοκυριά, κι όμως το πρώτο τρίμηνο του 2021 καταγράφηκαν 11.000. Την περασμένη Δευτέρα 21 Νοεμβρίου η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε νέα μέτρα στήριξης των ευάλωτων και συγκεκριμένα χαμηλότερα επιτόκια κατά τη διάρκεια πενταετούς περιόδου χάριτος και δυνατότητα εκ νέου αναδιάρθρωσης του χρέους καθώς και ευνοϊκό επιτόκιο για δύο χρόνια και παράταση της διάρκειας του δανείου έως επτά έτη.

Την ίδια περίοδο στην Ελλάδα και εν μέσω πανδημίας, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, κόμμα ομόσταβλο με το κόμμα του Ραχόι στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, κατάργησε τον νόμο Κατσέλη και πέρασε τον νέο πτωχευτικό νόμο με τον οποίο αίρεται κάθε προστασία της πρώτης κατοικίας. Το Δημόσιο πλέον δίνει σε πολίτες με πολύ χαμηλά εισοδήματα επίδομα από 70 έως 210 ευρώ τον μήνα για την πληρωμή δόσεων και μόνο για 15 μήνες. Εάν ο οφειλέτης δεν τα καταφέρει, χάνει το σπίτι του και μπορεί να να συνεχίσει να μένει σε αυτό δίνοντας ενοίκιο.

Σε αυτό το περιβάλλον έγινε η βίαιη έξωση της Ιωάννας Κολοβού το πρωί της Δευτέρας, με τον δικαστικό επιμελητή να διατάζει το σπάσιμο της πόρτας και στη συνέχεια να χτυπά στο χέρι, όπως καταγγέλλει η ίδια, την συνταξιούχο δημοσιογράφο. Η οριστική έξωση προς το παρόν αποφεύχθηκε από το τεράστιο κύμα αλληλεγγύης, όμως η ατμόσφαιρα δείχνει ότι τα χειρότερα είναι μπροστά μας.