Πανελλαδικές εξετάσεις από τράπεζα θεμάτων και μαγνητοσκόπηση προσωπικής συνέντευξης με κατάργηση των Επιτροπών Πολιτογράφησης, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στο νομοσχέδιο για την ιθαγένεια το οποίο κατατέθηκε στην Βουλή και αναμένεται να ψηφιστεί άμεσα.

Στόχος του νομοσχεδίου είναι… η απλοποίηση των διαδικασιών πολιτογράφησης αλλοδαπών ως Ελλήνων πολιτών με σκοπό και τη μείωση των εκκρεμών αιτήσεων πολιτογράφησης. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, με την προτεινόμενη ρύθμιση παρατίθενται εκ νέου οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ο αλλοδαπός για να πολιτογραφηθεί, με τρόπο ώστε η εξακρίβωση της γνώσης της ελληνικής ιστορίας, γεωγραφίας, του πολιτισμού και των θεσμών του πολιτεύματος που προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία να αποκτήσει διακριτό χαρακτήρα και να διαφοροποιηθεί από την οικονομική και κοινωνική του ένταξη.

Ειδικότερα, η διακρίβωση της οικονομικής και κοινωνικής ένταξης του αιτούντος διαχωρίζεται από την διακρίβωση της επαρκούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας, ιστορίας και γεωγραφίας, αλλά και των θεσμών του πολιτεύματος, αφού η γνώση όλων των παραπάνω θα πιστοποιείται με την απόκτηση Πιστοποιητικού Επάρκειας Γνώσεων για Πολιτογράφηση.

Εάν επιτύχουν στις εξετάσεις για την πιστοποίηση των γνώσεών τους, δηλαδή καταφέρουν να συγκεντρώσουν το 80% της μέγιστης δυνατής βαθμολογίας, οι αλλοδαποί αποκτούν «Πιστοποιητικό επάρκειας γνώσεων για πολιτογράφηση» και έχουν δικαίωμα να καταθέσουν αίτηση πολιτογράφησης. Οι θεματικές ενότητες εξετάζονται μέσω τυχαίας επιλογής από τράπεζα θεμάτων, η οποία είναι ελεύθερα προσβάσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο μέσω του ιστοτόπου του υπουργείου Εσωτερικών. Για τους αιτούντες που έχουν ξεπεράσει το 67ο έτος ή δεν μπορούν να συμμετέχουν λόγω διαγνωσμένης δυσκολίας σε γραπτές εξετάσεις, προβλέπεται προφορική διαδικασία.

Σημειώνεται, ότι η τελική τύχη του αιτήματος πολιτογράφησης, θα κρίνεται από συνέντευξη η οποία θα πραγματοποιείται από δύο υπαλλήλους κατηγορίας Π.Ε. της γενικής γραμματείας Ιθαγένειας με τουλάχιστον πενταετή εμπειρία ως εισηγητές. Ο αλλοδαπός, εφόσον το αίτημά του απορριφθεί, έχει δικαίωμα προσφυγής στο αρμόδιο διοικητικό εφετείο.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την πολιτογράφηση είναι το λευκό ποινικό μητρώο, ενώ ο αιτών αλλοδαπός θα πρέπει να διαθέτει ελάχιστο δηλωθέν εισόδημα, το ύψος του οποίου καθορίζεται με απόφαση του γενικού γραμματέα Ιθαγένειας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο από το ετήσιο σύνολο των μηνιαίων αποδοχών του ανειδίκευτου εργάτη.

Το κόστος αγγίζει τα 800 ευρώ

Σημειώνεται ότι το παράβολο για την κατάθεση της αίτησης καθορίζεται στα 550 ευρώ (σσ: ήδη υπάρχουν αντιδράσεις για το ύψος του παραβόλου). Σε αυτά τα χρήματα πρέπει να προστεθεί και το παράβολο των 250 ευρώ για την συμμετοχή στις εξετάσεις. Το κόστος έτσι φτάνει τα 800 ευρώ, ενώ σε περίπτωση αποτυχίας και εκ νέου εξετάσεις και επανυποβολής αίτησης υπερβαίνει τα 1.000. Η εισαγωγή του εξέταστρου καθιστά τη διαδικασία λιγότερο προσβάσιμη στους οικονομικά ασθενέστερους ενδιαφερόμενους. 

Νομοσχέδιο «κόφτης»

Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που κατέθεσαν στη διαβούλευση οργανώσεις με γνώση του πεδίου, το νομοσχέδιο εισάγει υπερβολικές και αυστηρές απαιτήσεις γλωσσομάθειας, προϋποθέτει ουσιαστική ένταξη των αλλοδαπών στην αγορά εργασίας, παραγνωρίζοντας την ελληνική πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης, και στοιχίζει ακριβά με δεδομένες τις οικονομικές δυνατότητες των ενδιαφερόμενων.

Στην πράξη, η νέα διαδικασία εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει σαν «κόφτης» που θα οδηγήσει σε απόρριψη τη μεγάλη πλειονότητα όσων θελήσουν να συμμετάσχουν και θα αποθαρρύνει πολύ περισσότερους από τη συμμετοχή τους. Σύμφωνα με την Εφημερίδα των Συντακτών, οι εκτιμήσεις ειδικών στο πεδίο, είναι ότι ενώ με τη σημερινή διαδικασία έχουν επιτυχή έκβαση οι 7 στις 10 αιτήσεις, με τη νέα διαδικασία το ποσοστό αναμένεται να πέσει σε 2 στις 10 αιτήσεις.

Εξετάσεις σε πολύ απαιτητικό επίπεδο

Οι εξετάσεις γραπτού λόγου γίνονται στο πολύ απαιτητικό επίπεδο Β1, που ξεπερνά τις δυνατότητες της μεγάλης πλειονότητας των αλλοδαπών που μπορεί να ζουν χρόνια και να εργάζονται στην Ελλάδα, αλλά δυσκολεύονται να γράψουν σε αυτό το επίπεδο, καθώς μάλιστα δεν τους έχουν δοθεί οι δυνατότητες από το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης.

Ως βάση για την επιτυχία στις εξετάσεις ορίζεται η βαθμολογία 8 με άριστα το 10 (αλλιώς, 80%). Το ποσοστό θεωρείται ιδιαιτέρως αυστηρό, δεδομένου ότι για πτυχίο ξένων γλωσσών η βάση ορίζεται στο 50% ή 60% ή για πτυχίο ελληνικού πανεπιστημίου η βάση είναι 5 στα 10, όπως επισημαίνει στα σχόλιά της στη δημόσια διαβούλευση η Οργάνωση Μεταναστών Δεύτερης Γενιάς Generation 2.0. Και η Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΛΕΔΑ) κάνει λόγο για «πρωτοφανή προϋπόθεση» που «είναι με μαθηματική ακρίβεια βέβαιο πως θα οδηγήσει, πριν καν από την απόρριψη των περισσοτέρων ενδιαφερομένων, στην αποθάρρυνσή τους ακόμη και γι’ αυτή καθ’ εαυτή την υποβολή αίτησης».

Η Generation 2.0 επισημαίνει επίσης ότι από τις γραπτές εξετάσεις απαλλάσσονται όσοι έχουν αποφοιτήσει από Λύκειο, όχι όμως και όσοι έχουν αποφοιτήσει από Γυμνάσιο, όπως ισχύει σήμερα, ενώ δεν απαλλάσσονται ούτε όσοι κατέχουν πιστοποιητικό ελληνομάθειας επιπέδου Β1 από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας ή από τη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης του υπουργείου Παιδείας. Σημειώνει επίσης ότι υποχρέωση συμμετοχής στις δύσκολες γραπτές εξετάσεις θα έχουν οι ηλικίες μέχρι 67 ετών, έναντι των 55 που ισχύει σήμερα.

«Οπισθοδρόμηση» στη συνέντευξη

Μετά την επιτυχία στις γραπτές εξετάσεις, οι ενδιαφερόμενοι καλούνται σε προσωπική συνέντευξη για την εξακρίβωση της κοινωνικής και οικονομικής τους ένταξης στην Ελλάδα. Η προσωπική συνέντευξη θα δίνεται σε τρεις υπαλλήλους της Γενικής Γραμματείας Ιθαγένειας.

«Η ρύθμιση αυτή εισάγει σαφή οπισθοδρόμηση ακόμη και σε σύγκριση με το απώτερο παρελθόν, καθώς παύει να μετέχει έστω και ένα μέλος εκτός της υπηρεσίας αυτής […]», σημειώνει η ΕΛΕΔΑ, σύμφωνα με την Εφ.Συν. «Η λογική του νέου συστήματος πολιτογράφησης, όπως έχει προταθεί από το υπουργείο, ήταν να αντικατασταθεί η διαδικασία των συνεντεύξεων με γραπτές εξετάσεις για να λυθεί το μεγάλο ζήτημα ανομοιογένειας και ανομοιομορφίας στις ερωτήσεις που έθετε η κάθε επιτροπή πολιτογράφησης. Η καθεαυτή διατήρηση του σταδίου της συνέντευξης έρχεται σε προφανή αντίθεση με τον ανωτέρω σχεδιασμό», επισημαίνει και η Generation 2.0.

Για την εξακρίβωση της κοινωνικής ένταξης λαμβάνεται υπόψη «ιδίως η διαμόρφωση συγγενικού δεσμού με Ελληνα», γεγονός που μπορεί να ανοίγει «τον δρόμο για αυθαίρετη σύνδεση της οικογενειακής κατάστασης του ατόμου με το δικαίωμα στην ιθαγένεια» (Generation 2.0), ενώ δεν προσμετράται η φοίτηση σε ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Για την εξακρίβωση της οικονομικής ένταξης του ενδιαφερόμενου λαμβάνεται υπόψη η σταθερή εργασία στη χώρα, ενώ απαιτείται ελάχιστο δηλωθέν ετήσιο εισόδημα, το ύψος του οποίου καθορίζεται με απόφαση του γενικού γραμματέα Ιθαγένειας και δεν μπορεί να είναι μικρότερο από τις ετήσιες αποδοχές ανειδίκευτου εργάτη.

«Με δεδομένη τη δεκαετή οικονομική κρίση που βίωσε και βιώνει η Ελλάδα – η οποία μεταξύ άλλων είχε εκτοξεύσει την ανεργία τα προηγούμενα έτη μέχρι και σε ποσοστό που άγγιζε το 28% (ανατρέχοντας στα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ) – είναι τουλάχιστον παράλογο να ζητείται η προϋπόθεση σταθερής εργασίας […]. Η εισαγωγή εισοδηματικών κριτηρίων […] περιορίζει δυσανάλογα και αυθαίρετα την πρόσβαση στην ιθαγένεια σε ανθρώπους που είναι πλήρως ενταγμένοι στη χώρα για πολλά χρόνια και συνιστά διακριτική μεταχείριση υπέρ των “εχόντων” και κατά των “μη εχόντων”», σημειώνει η Generation 2.0.