Στα μέσα του 2017 κορυφώθηκε άλλη μια πρωτοβουλία για την επίλυση του Κυπριακού, η οποία είχε ξεκινήσει από το 2013, αμέσως μετά την εκλογή του Αναστασιάδη στο προεδρικό αξίωμα. Το 2015 στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων εξελέγη ο Μουσταφά Ακιντζί, ένας Κύπριος πολιτικός από τη Λεμεσό, ο οποίος σε όλη του την πολιτική διαδρομή ήταν αφοσιωμένος στην επίλυση του Κυπριακού.

Ειδικός απεσταλμένος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ στο Κυπριακό ήταν ο Νορβηγός Έσπεν Άιντα.

Στα τέλη του 2016 το Κυπριακό ήταν σε μεγάλο βαθμό στα χαρτιά λυμένο. Εκκρεμούσαν κάποια σημαντικά ζητήματα, όπως η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, η κατάργηση των εγγυήσεων -τις οποίες είχε ενεργοποιήσει η Τουρκία το 1974 για να εισβάλει στην Κύπρο- το ποσοστό των εδαφών και ο τρόπος εφαρμογής της πολιτικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων σε ένα ομοσπονδιακό κράτος.

Αυτός που έθετε εμπόδια στην ολοκλήρωση των συνομιλιών ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος συνεργαζόταν με τον στενό συνεργάτη του Αναστασιάδη, τότε κυβερνητικό εκπρόσωπο Νίκο Χριστοδουλίδη. Η Τουρκία ήταν συνεργάσιμη και το κίνητρο της ήταν ο στόχος της να καταστεί κόμβος διακίνησης του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.

Τη λύση υπονόμευε ο ρωσικός παράγοντας λόγω γεωπολιτικών ανταγωνισμών. Ο Αναστασιάδης, ο οποίος είχε οικονομικές εξαρτήσεις από τη Μόσχα, δεν ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί για την κορύφωση των συνομιλιών. Το πρώτο εξάμηνο του 2016, σε συντονισμό με τους Κοτζιά – Χριστοδουλίδη, προσπάθησε χωρίς επιτυχία να αποτρέψει την κορύφωση της διαδικασίας.

Στη διάσκεψη του Κραν Μοντανά υπήρξε μια μοναδική ευκαιρία για τη λύση του Κυπριακού σε ένα σχέδιο που πρόβλεπε ταχεία αποχώρηση των στρατευμάτων, κατάργηση των εγγυήσεων, επιστροφή εδαφών και εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου σε όλη την επικράτεια της Κύπρου. Σε αυτή την ιστορική συγκυρία ο Αναστασιάδης πρότεινε στην Τουρκία την εγκατάλειψη των συνομιλιών και τη λύση των δύο κρατών.

Διαβάστε επίσης: Οι μυστικές επαφές Αναστασιάδη – Ερντογάν για το Κυπριακό…Ο ρόλος Χριστοδουλίδη στο ναυάγιο

Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο «Εγκλημα στο Κραν Μοντανά». Ο Μακάριος Δρουσιώτης περιγράφει το παρασκήνιο, παραθέτοντας τα σημεία που είχαν συμφωνηθεί:

..Πράγματι, το Κυπριακό ήταν στα χαρτιά λυμένο. Στο εδαφικό, ο χάρτης ήταν κοντά σε εκείνον του Σχεδίου Ανάν (28%+) με άμεση επιστροφή της Αμμοχώστου και με τη Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση. Στις περιοχές υπό εδαφική αναπροσαρμογή θα είχαν προτεραιότητα ανάκτησης της περιουσίας οι νόμιμοι ιδιοκτήτες.

Σε όσες περιουσίες θα παρέμεναν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση θα είχαν προτεραιότητα οι χρήστες, ενώ οι νόμιμοι ιδιοκτήτες θα αποζημιώνονταν, θα έκαναν ανταλλαγή με τουρκοκυπριακές περιουσίες στον νότο ή θα ανακτούσαν τις περιουσίες τους.

Η κατανομή των εξουσιών σε ομοσπονδιακό επίπεδο ήταν ήδη συμφωνημένη, και οι δύο κοινότητες θα διοικούσαν η κάθε μια τη δική της περιοχή. Το σημαντικότερο ήταν πως θα εφαρμοζόταν σε όλη την Κύπρο το κοινοτικό κεκτημένο χωρίς παρεκκλίσεις και χωρίς διακρίσεις. Η πληθυσμιακή αναλογία ήταν εξασφαλισμένη στο 4:1 τόσο για τους γηγενείς κατοίκους όσο και για τις νέες υπηκοότητες.

Και, το σημαντικότερο, στον τομέα της ασφάλειας θα καταργούνταν οι εγγυήσεις και τα επεμβατικά δικαιώματα από την πρώτη μέρα. Τα στρατεύματα θα αποχωρούσαν με ταχείς ρυθμούς και θα κατέβαιναν στο επίπεδο της Συνθήκης Συμμαχίας του 1960 (ΕΛΔΥΚ 950 και ΤΟΥΡΔΥΚ 650 άντρες), ενώ ήταν ανοιχτό το ενδεχόμενο ολικής αποχώρησης. Τέτοιας ποιότητας λύση (εδάφη–ασφάλεια–κοινοτικό κεκτημένο) δεν προσφέρθηκε ποτέ στην ιστορία των συνομιλιών του Κυπριακού.

Ενα ουίσκι για τη λύση

Η διάσκεψη άρχισε στις 28 Ιουνίου 2017.. Στις 30 Ιουνίου έφτασε στο Κραν Μοντανά ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες. Ύστερα από διαβουλεύσεις με όλες τις πλευρές, ο Γκουτέρες κατέληξε σε ένα πλαίσιο ταυτόχρονης επίλυσης των έξι σημαντικών εκκρεμοτήτων.

Το πλαίσιο Γκουτέρες, όπως ονομάστηκε, περιλάμβανε εισηγήσεις για το εδαφικό, την πολιτική ισότητα, το περιουσιακό, την ισότιμη μεταχείριση, την ασφάλεια και τις εγγυήσεις.

Το βράδυ της ίδιας μέρας ο Γενικός Γραμματέας παρέθεσε δείπνο στο οποίο παρακάθισαν όλες οι αντιπροσωπείες. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει στα μέρη το πλαίσιό του.

Η παρουσίαση του πλαισίου Γκουτέρες έτυχε θετικής υποδοχής από τον Αναστασιάδη, ο οποίος συνοδευόταν στο δείπνο από τον διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη, που κρατούσε σημειώσεις. Ο Μαυρογιάννης, συμβουλευόμενος τις σημειώσεις του, ενημέρωσε αργότερα τους αρχηγούς των κομμάτων για τις προτάσεις του Γενικού Γραμματέα.

Τόσο μεγάλος ήταν ο ενθουσιασμός από το πλαίσιο Γκουτέρες, που η διαπραγματευτική ομάδα πανηγύριζε για τη μεγάλη επιτυχία. Σε αυτό το κλίμα ευφορίας, ο τέως Πρόεδρος Γιώργος Βασιλείου προσκάλεσε τους αρχηγούς των κομμάτων να τους κεράσει ουίσκι, για να γιορτάσουν την επικείμενη επίλυση του Κυπριακού.

Ο Αναστασιάδης αλλάζει γνώμη

Μέχρι να γυρίσει η μέρα, ο Αναστασιάδης άλλαξε γνώμη. Νωρίς το πρωί συναντήθηκε με τον Νίκο Κοτζιά και ακολούθως συμμετείχαν σε συνάντηση για συζήτηση του θέματος της ασφάλειας και των εγγυήσεων.

Με το πέρας της συνάντησης, ο Αναστασιάδης επέστρεψε στο ξενοδοχείο της κυπριακής αντιπροσωπείας με αρνητική διάθεση για το πλαίσιο Γκουτέρες.pastedGraphic.png

Με βάση τους σχεδιασμούς των διοργανωτών, ως αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων που είχαν γίνει με τα μέρη, η διάσκεψη θα εξελισσόταν ως εξής: Συμφωνία επί όλων των εσωτερικών θεμάτων με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες, αποδοχή από την Τουρκία κατάργησης της Συνθήκης Εγγυήσεως και αντικατάστασής της από ένα μηχανισμό παρακολούθησης της εφαρμογής της λύσης.

Όλα αυτά θα συνιστούσαν τα στοιχεία μιας στρατηγικής συμφωνίας. Ακολούθως θα καλούνταν οι Πρωθυπουργοί (Ελλάδας-Τουρκίας- Μεγάλης Βρετανίας-ΣΣ), για να συζητήσουν χωριστά το ζήτημα των στρατευμάτων.

Για να επιτύχει μια διεθνής διαπραγμάτευση σε αυτό το επίπεδο, προϋποθέτει πολιτική βούληση, αποφασιστική ηγεσία, αφοσίωση στον στόχο, καλή πίστη και εμπιστευτικότητα. Τα στοιχεία αυτά δεν υπήρχαν. Οι Αναστασιάδης και Κοτζιάς πήγαν στη διάσκεψη υπό διαμαρτυρία και ήταν αποφασισμένοι να μη συμφωνήσουν, ανεξαρτήτως των θέσεων που θα κατέθετε η άλλη πλευρά.

Ο Κοτζιάς, πριν πάει στο Κραν Μοντανά, είχε γράψει ένα μανιφέστο ορκιζόμενος ότι δεν θα παρέδιδε Θερμοπύλες..Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας αρνείτο να διαπραγματευτεί τους όρους ειρηνικής αποχώρησης του τουρκικού στρατού και απαιτούσε τη συνθηκολόγησή του, ωσάν να είχε ηττηθεί. «Δεν θα πάμε στη Γενεύη ΙΙ για να ικανοποιήσουμε τις αχόρταγες ορέξεις ή τις απαιτήσεις κανενός. Δεν θα πάμε στη Γενεύη για να νομιμοποιήσουμε τετελεσμένα. Πάμε στη Γενεύη να τα καταργήσουμε».

..Και ο Αναστασιάδης, μια μέρα πριν από την αναχώρησή του για το Κραν Μοντανά, συγκάλεσε ευρεία σύσκεψη στο Προεδρικό, για τις εκλογές του 2018. Στο Κραν Μοντανά όλες οι επιλογές και οι κινήσεις του ήταν προσαρμοσμένες στην τακτική του να μην επηρεαστεί αρνητικά η δυναμική της επανεκλογής του, δίνοντας έμφαση στην επικοινωνία.

Η τακτική του Αναστασιάδη ήταν να φύγει από τις συνομιλίες με αδιέξοδο και να επιρρίψει την ευθύνη στην άλλη πλευρά..

Το βράδυ της κόλασης

..Το βράδυ της Δευτέρας 3 Ιουλίου έγινε μια έντονη συζήτηση μεταξύ του Νίκου Αναστασιάδη και του (γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ-ΣΣ) Άντρου Κυπριανού. Αιτία ήταν η παρότρυνση του Κυπριανού προς τον Αναστασιάδη να υποβάλει προτάσεις σύμφωνα με το πλαίσιο Γκουτέρες.

Ο Αναστασιάδης δεν ήταν πρόθυμος να το πράξει, επειδή, όπως έλεγε, δεν ήθελε να ανοίξει τα χαρτιά του στους Τούρκους. Όταν ο Άντρος Κυπριανού του ζήτησε να του δείξει το πλαίσιο Γκουτέρες, ο Αναστασιάδης εξερράγη, τον κατηγόρησε ότι παίζει το παιχνίδι των Τούρκων, και άρχισε να βρίζει τον Άιντα.

Την επομένη μίλησα στο τηλέφωνο με τον πρώην Πρόεδρο Γιώργο Βασιλείου, ο οποίος επικοινώνησε μαζί μου αναζητώντας τον Χρήστο Στυλιανίδη. Ο Βασιλείου μου διηγήθηκε τα γεγονότα που είχαν συμβεί το προηγούμενο βράδυ.

Μου είπε ότι έζησε μια «κόλαση» και ότι ήταν το χειρότερο βράδυ σε όλη την πολιτική του ζωή. Ο Αναστασιάδης, είπε, ήταν πιωμένος, και έβριζε χυδαία τον Άιντα, ενώ είχε επιτεθεί στον Άντρο Κυπριακού επειδή τον πίεζε να δεχθεί το πλαίσιο Γκουτέρες.

Οι τουρκικές θέσεις

Στο μεταξύ, στις 3 Ιουλίου, η Τουρκία κατέθεσε την πρότασή της για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Η Τουρκία επέμενε στη βασική της θέση ότι έπρεπε να διατηρηθεί η Συνθήκη Εγγυήσεως χωρίς ρήτρα τερματισμού της (sunset clause), αλλά δεν έκανε καμιά αναφορά στο δικαίωμα μονομερούς επέμβασης.

Επίσης, πρότεινε αναθεώρηση της Συνθήκης Εγγυήσεως ύστερα από τρεις εκλογικούς κύκλους, δηλαδή σε 15 χρόνια, αλλά άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο για πιο σύντομο χρονοδιάγραμμα. Για τα στρατεύματα πρότεινε ταχεία μείωσή τους, αλλά απέρριπτε τη συνολική αποχώρησή τους.

Παραδίδοντας τις θέσεις της Τουρκίας, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου διευκρίνισε στον Άιντα ότι σε μια κλίμακα από το ένα μέχρι το πέντε, η Τουρκία ήταν διατεθειμένη να φτάσει μέχρι το τέσσερα και ότι οι θέσεις που μόλις είχε καταθέσει βρίσκονταν μόλις στο 1,5.

Αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας (Τρίτη 5 Ιουλίου), τουρκικές πηγές διέρρευσαν στην ανταποκρίτρια του ΚΥΠΕ(Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων) Άννα Ανδρέου ότι η Τουρκία θα αποδεχόταν την κατάργηση των εγγυήσεων και ότι η μόνη διαφορά που εκκρεμούσε στο ζήτημα της ασφάλειας ήταν αυτό της ρήτρας αποχώρησης των στρατευμάτων (sunset clause).

Οι ίδιες πηγές, ανέφερε στην ανταπόκρισή της η Άννα Ανδρέου, εκτιμούσαν ότι «το sunset clause, όπως προβλέπει και το πλαίσιο του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, θα κληθούν να το αποφασίσουν οι Πρωθυπουργοί των εγγυητριών δυνάμεων». Το ζήτημα αυτό, ανέφεραν οι πηγές που επικαλέστηκε η Ανδρέου, «αποτελεί κόκκινη γραμμή για την Τουρκία», η οποία θα επέμενε «στην παραμονή έστω και μικρού αριθμού τουρκικού στρατού —950 Έλληνες και 650 Τούρκοι στρατιώτες».

Ωστόσο, σύμφωνα με την ανταπόκριση, στην περίπτωση που θα έφθαναν σε συνάντηση οι Πρωθυπουργοί των εγγυητριών δυνάμεων, θα καταβαλλόταν προσπάθεια «να βρεθεί φόρμουλα μεταξύ του sunset clause που ζητά η ε/κ πλευρά και του review clause (ρήτρα για αναθεώρηση της παραμονής) που ζητά η τουρκική πλευρά».

Η απαίτηση της Τουρκίας για μια στρατιωτική βάση

Η κατάργηση των Συνθηκών Εγγυήσεως και Συμμαχίας, και η μείωση των στρατευμάτων στα επίπεδα του ’60, με ανοιχτό το ενδεχόμενο ολικής αποχώρησης, ήταν ένα απίστευτο επίτευγμα, αποτέλεσμα επίμονης προσπάθειας από την ομάδα του Έσπεν Μπαρθ Άιντα.

Οι εγγυήσεις ήταν ένα θέμα ταμπού για την Τουρκία και υπήρξαν σοβαρές αντιδράσεις από το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας. Για την παράκαμψή τους υπήρξε επικοινωνία του Άιντα απευθείας με τα γραφεία του Προέδρου Ερντογάν και του Πρωθυπουργού Γιλντιρίμ.

Είναι γεγονός ότι στις συζητήσεις για αναζήτηση λύσης στο ζήτημα της ασφάλειας ηγέρθη από την Τουρκία η ανάγκη διατήρησης μιας βάσης στην Κύπρο, η οποία θα είχε για αποστολή τους εξωτερικούς κινδύνους, όπως η ενεργειακή ασφάλεια, η τρομοκρατία και οι ασύμμετρες απειλές. Η αναφορά σε «τουρκική βάση» είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ενοχλητική για τους Ελληνοκυπρίους.

Ένας στρατώνας που θα στέγαζε 650 ή ακόμη και 1000 στρατιώτες θα μπορούσε να χαρακτηριστεί βάση και θα ήταν ο αντίλογος της τουρκικής κυβέρνησης στην κριτική ότι απέσυρε τον τουρκικό στρατό από την Κύπρο.

Εκείνο που είχε περισσότερη σημασία ήταν το τελικό αποτέλεσμα. Σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν 150 τουρκικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Η βόρεια Κύπρος ολόκληρη δεν είναι μόνο μια απέραντη στρατιωτική βάση, αλλά η πιο στρατιωτικοποιημένη περιοχή του κόσμου. Με τη νέα τάξη πραγμάτων, όλες οι στρατιωτικές υποδομές θα καταργούνταν σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα έμενε μόνο μία, για ένα στρατιωτικό απόσπασμα και για μια περίοδο 15 χρόνων.

Ο Αναστασιάδης υπέρ της διχοτόμησης

Αργά το βράδυ της 5ης Ιουλίου ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου έκανε δήλωση στους δημοσιογράφους και υπαινίχθηκε ότι οι προτάσεις του Αναστασιάδη είχαν ακροατήριο την κοινή γνώμη στην Κύπρο, επειδή τις διάβασε στον Τύπο πριν να τις παραλάβει. «Δηλαδή βλέπουμε ότι υπάρχει λίγο παιχνίδι με την κερκίδα», είπε, και πρόσθεσε πως αυτό ήταν «κατά κάποιο τρόπο λαϊκισμός».

Ο Τσαβούσογλου ήταν ειρωνικός απέναντι στον Αναστασιάδη, διότι μόλις τον είχε συναντήσει ιδιωτικά και έλαβε γνώση των προθέσεών του από πρώτο χέρι. Ήταν λίγο μετά τις 10 το βράδυ (ώρα Γενεύης), όταν ολοκληρώθηκε μια συνάντηση με θέμα την ασφάλεια και τις εγγυήσεις.

Ο Αναστασιάδης προσέγγισε τον Τσαβούσογλου και του είπε να μείνει στην αίθουσα, διότι ήθελε να του μιλήσει. Όταν οι υπόλοιποι αποχώρησαν και έμειναν μόνοι, ο Αναστασιάδης είπε ωμά στον Τσαβούσοβλου ότι οι συζητήσεις για διζωνική ομοσπονδία ήταν χάσιμο χρόνου και ότι έπρεπε να αναζητηθεί λύση στο πλαίσιο των δύο κρατών στην Κύπρο.

Το επιχείρημα του Αναστασιάδη ήταν πως η λύση ομοσπονδίας δεν περνούσε από δημοψήφισμα στην Κύπρο, ως εκ τούτου ήταν μάταιες οι συζητήσεις που γίνονταν.

..Αυτή η κυνική πρόταση του Αναστασιάδη προς τον Τσαβούσογλου έγινε αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της πρόθεσης της Τουρκίας να συμβιβαστεί στο ζήτημα των εγγυήσεων.

Στο Κραν Μοντανά ο Αναστασιάδης συνοδευόταν από τους αρχηγούς των κομμάτων και από μια στρατιά δικηγόρους. Δεν είχε συζητήσει με κανένα την παρασκηνιακή πρότασή του για λύση δύο κρατών. Τους πολιτικούς αρχηγούς τους ενημέρωνε για όσα θέματα εξυπηρετούσαν τις πολιτικές του και τους εκμεταλλευόταν ως πολλαπλασιαστές των τακτικισμών του.

Ύστερα, είναι και το θέμα της δημοκρατικής νομιμοποίησης. Ο Αναστασιάδης εκλέγηκε με τη δέσμευση για λύση του Κυπριακού στη βάση της ομοσπονδίας. Εάν ο ίδιος προέκρινε τη λύση δύο κρατών, έπρεπε να εξηγήσει στον λαό το σκεπτικό του και να ζητήσει την ψήφο του.

Ο Αναστασιάδης ζήτησε από την Τουρκία κατανόηση και πίστωση χρόνου για να κερδίσει τις εκλογές, και ακολούθως να διαπραγματευτούν μαζί τη διχοτόμηση. Αυτή ήταν μια πολιτική απάτη κολοσσιαίων διαστάσεων. Και παρότι αποκαλύφθηκε, κανένας δεν του ζήτησε να λογοδοτήσει.

..Η πληροφορία ότι ο Αναστασιάδης είχε προτείνει στον Τσαβούσογλου δύο κράτη κυκλοφόρησε γρήγορα στο διπλωματικό παρασκήνιο και έφτασε μέχρι τις Βρυξέλλες. Ήταν φανερό ότι ο Αναστασιάδης είχε τρομοκρατηθεί από την πρόθεση της Τουρκίας να δεχθεί κατάργηση των εγγυήσεων, την οποία θα του ήταν δύσκολο να απορρίψει.

Ο Αναστασιάδης είχε την αυτοπεποίθηση ότι ήταν σε θέση να διαχειριστεί το κυπριακό πολιτικό σύστημα και την κοινή γνώμη, και δεν είχε άδικο. Επίσης, είχε τις διαβεβαιώσεις της Ρωσίας ότι η διαδικασία θα παρέμενε κυπριακής ιδιοκτησίας, άρα δεν υπήρχε ο «κίνδυνος» να καταθέσει προτάσεις ο Γενικός Γραμματέας. Η Μόσχα του είχε υποσχεθεί προστασία στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ενώ από κοινού με τον Κοτζιά συγκρατούσαν τον Τσίπρα.

Ο μόνος αστάθμητος παράγοντας που θα μπορούσε να του προκαλέσει προβλήματα, τα οποία ενδεχομένως θα επηρέαζαν την προσπάθειά του για επανεκλογή, ήταν η Τουρκία. Γι’ αυτό και έριξε στο τραπέζι το δέλεαρ των δύο κρατών, για να προστατεύσει την προεκλογική του εκστρατεία.

Η κρίσιμη μέρα

Η 6η Ιουλίου ήταν η κρίσιμη μέρα της διάσκεψης. Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες επέστρεψε στο Κραν Μοντανά για να καταβάλει μια τελική προσπάθεια για συμφωνία με οδηγό το πλαίσιο των έξι σημείων που είχε παρουσιάσει στα μέρη στις 30 Ιουνίου.

Ο Γενικός Γραμματέας σχεδίασε την εξέλιξη των συνομιλιών σε δύο στάδια: Στο πρώτο να υπάρξει πρόοδος στα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες. Να συμφωνηθεί ο μηχανισμός παρακολούθησης της εφαρμογής της λύσης και να αποδεχθεί η Τουρκία την κατάργηση των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων.

Εάν υπήρχε επιτυχία σε αυτό το πρώτο στάδιο, τότε η διαδικασία θα περνούσε στο δεύτερο στάδιο, κατά το οποίο θα καλούνταν οι Πρωθυπουργοί στο Κραν Μοντανά ή στη Νέα Υόρκη, σε μερικές μέρες, για να συζητήσουν το ζήτημα των στρατευμάτων.

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τούρκο ομόλογό του Μπιναλί Γιλντιρίμ και συμφώνησαν να ανταποκριθούν όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες, ενώ η Βρετανίδα Πρωθυπουργός Τερέζα Μέι θα προσαρμοζόταν στις αποφάσεις των Έλληνα και Τούρκου ομολόγων της.

Το επόμενο ζήτημα που έθεσε ο Γκουτέρες στον Αναστασιάδη ήταν εκείνο της αποχώρησης των στρατευμάτων. Θεωρείτο δεδομένη η αποχώρηση του αριθμού των στρατευμάτων που αποβιβάστηκαν στην Κύπρο το 1974 και η συζήτηση αφορούσε εκείνα που πιθανόν θα έμεναν με βάση τη Συνθήκη Συμμαχίας του 1960. Η φόρμουλα που συζητείτο ήταν η αντικατάσταση της Συνθήκης Συμμαχίας με ένα Σύμφωνο Φιλίας.

Στη συνέχεια, ο Τσαβούσογλου ζήτησε από τον Γενικό Γραμματέα να μη γραφτεί στα πρακτικά αυτό που θα του έλεγε, και του είπε ότι η Τουρκία θα αποδεχόταν την κατάργηση των εγγυήσεων από την μέρα, περιλαμβανομένης και ακύρωσης του δικαιώματος μονομερούς στρατιωτικής επέμβασης. .

Στη συνάντησή του με τον Γενικό Γραμματέα, ο Τσαβούσογλου τον παρότρυνε να προσκαλέσει τους Πρωθυπουργούς των τριών εγγυητριών δυνάμεων να συμμετάσχουν στη διάσκεψη. Είπε ότι ο Πρωθυπουργός του ήταν έτοιμος να παραστεί, ωστόσο «ο κ. Κοτζιάς είχε πείσει τον Έλληνα Πρωθυπουργό να μην έρθει, γι’ αυτό και η Βρετανίδα Πρωθυπουργός δεν ήθελε να παρευρεθεί».

Ο Γενικός Γραμματέας είπε ότι θα έκανε την αξιολόγησή του μετά την ολοκλήρωση των διαβουλεύσεων, όμως δεν ήταν πρόθυμος να πιέσει τα πράγματα αν τα μέρη δεν ήταν όλα πρόθυμα για αναβάθμιση των συνομιλιών σε επίπεδο Πρωθυπουργών.

Η σιέστα

Ο Γκουτέρες ενημέρωσε, εκτός πρακτικών, τον Κοτζιά για τις παρασκηνιακές συζητήσεις που είχε με τον Τσαβούσογλου για το μέχρι πού μπορούσε να φτάσει η Τουρκία. Το τι άκουσε από τον Γκουτέρες το παραδέχθηκε ο Κοτζιάς σε συνέντευξή του στο ΡΙΚ: «Μας είπε ότι οι Τούρκοι συμφωνούσαν να φύγουνε τα στρατεύματα κλιμακωτά, να καταργηθεί το σύμφωνο για τις εγγυήσεις και να δούμε μόνο πώς θα μείνουνε τα στρατεύματα ή αν θα μείνουνε τα στρατεύματα που προβλέπει η Συνθήκη Συμμαχίας, δηλαδή οι 950 Έλληνες και οι 650 Τούρκοι».

Ο Κοτζιάς είπε στον Γενικό Γραμματέα ότι θα ενημέρωνε σχετικά τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον Γκουτέρες, ο Κοτζιάς συνάντησε τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Νίκο Χριστοδουλίδη.

Σύμφωνα με μαρτυρία του τελευταίου, ο Κοτζιάς του είπε «η Τουρκία αποδέχεται κατάργηση των εγγυήσεων, θα ενημερώσω τον Πρωθυπουργό». Ο Χριστοδουλίδης τον απέτρεψε και τον παρότρυνε να περιμένει να μιλήσει πρώτα με τον Πρόεδρο, ο οποίος κοιμόταν, και αργότερα θα είχε συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα. Η συνήθεια του Αναστασιάδη να κοιμάται το απόγευμα ήταν ένας ενοχλητικός πονοκέφαλος για τους οργανωτές της διάσκεψης.

Ωστόσο, η προσαρμογή του προγράμματος στις συνήθειες του Κύπριου Προέδρου αντιμετωπιζόταν ως αδήριτη ανάγκη.

«Μα είναι ήδη η Κύπρος υπό κατοχή»

Η πιο καθοριστική συνάντηση της ημέρας εκείνης, 6ης Ιουλίου 2017, ήταν εκείνη του Γκουτέρες με τον Αναστασιάδη, στις 6:15 το απόγευμα. Ο Αναστασιάδης συνοδευόταν από τους Ανδρέα Μαυρογιάννη και Νίκο Χριστοδουλίδη. Σύμφωνα με το σημείωμα που ετοίμασαν τα Ηνωμένα Έθνη, ο Γενικός Γραμματέας «μοιράστηκε εμπιστευτικά με τον κ. Αναστασιάδη την πρόταση της Τουρκίας να καταργήσει τη Συνθήκη Εγγυήσεως και να τερματίσει τα μονομερή δικαιώματα επέμβασης».

Ο Γκουτέρες επέμεινε ότι η κατάργηση των εγγυήσεων ήταν ένα σημαντικό βήμα και είπε ότι η Τουρκία ήταν έτοιμη να μειώσει τον αριθμό των στρατευμάτων της. Τόνισε στον Αναστασιάδη ότι είχε θέσει στην τουρκική πλευρά το ζήτημα των στρατευμάτων και ότι δεν ήταν εκείνη η στιγμή για την αναθεώρηση του χρόνου παραμονής τους.

Ο Αναστασιάδης απάντησε ότι απέρριπτε κατηγορηματικά την παραμονή τουρκικών στρατευμάτων επ’ αόριστον και ρώτησε αν οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα αποδεχόταν να έχει ξένα στρατεύματα στο έδαφός της.

Ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες του υπενθύμισε ότι η διαφορά με την Κύπρο ήταν πως βρισκόταν ήδη υπό κατοχή. Για τον ίδιο, είπε ο Γκουτέρες, η Συνθήκη Εγγυήσεως ήταν πιο προβληματική από τα στρατεύματα και, μέχρι πρόσφατα, ήταν ταμπού για την Τουρκία.

Στη συνέχεια ο Αναστασιάδης αμφισβήτησε το γιατί η Τουρκία θα έπρεπε να διαδραματίζει ρόλο στον μηχανισμό παρακολούθησης εφαρμογής της λύσης. Ο Άιντα, ο οποίος ήταν παρών στη συνάντηση, του υπενθύμισε ότι ο ίδιος, στις δικές του προτάσεις, είχε αποδεχθεί ότι η Τουρκία θα μπορούσε να διαδραματίσει κάποιου είδους ρόλο στον μηχανισμό παρακολούθησης.

..Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συνάντησής του με τον Γενικό Γραμματέα, ο Αναστασιάδης συναντήθηκε με τον Κοτζιά. Μεταγενέστερα, ο Χριστοδουλίδης, συμβουλευόμενος και το σημειωματάριο με τις σημειώσεις του, είπε στον Πάμπο Χαραλάμπους ότι η θέση του Αναστασιάδη προς τον Κοτζιά ήταν ότι ο Γκουτέρες «δεν μας είπε για τον στρατό, πρέπει να φύγει και ο στρατός», γι’ αυτό και δεν συναινούσε να κληθεί ο Τσίπρας.

Στη συνέχεια επικοινώνησαν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό και τον έπεισαν ότι δεν συνέτρεχε λόγος για αναβάθμιση της διάσκεψης σε επίπεδο Πρωθυπουργών. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χριστοδουλίδη προς τον Χαραλάμπους, η αλήθεια ήταν ότι «ο Αναστασιάδης δεν το ήθελε, δεν ήταν έτοιμος».

Ο Χριστοδουλίδης, αν και έκανε τα πάντα για να πείσει τον Αναστασιάδη να οδηγήσει τις συνομιλίες σε αδιέξοδο, σε συζητήσεις του με άτομα που είχαν έντονες απόψεις υπέρ της λύσης, επέρριπτε τις ευθύνες για το ναυάγιο στον Αναστασιάδη.

Oι απαντήσεις Τσαβούσογλου

Το μεγάλο ζήτημα της διάσκεψης ήταν οι εγγυήσεις και η αποχώρηση των στρατευμάτων.. Στη συνέχεια ο Γκουτέρες ρώτησε τον Τσαβούσογλου εάν η Τουρκία θα μπορούσε να εξετάσει την άμεση κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεως, στην περίπτωση που αυτή αντικαθίστατο από έναν αξιόπιστο μηχανισμό παρακολούθησης.

Ο Τσαβούσογλου απάντησε ότι «η Τουρκία είναι ανοικτή σε διάλογο επί του θέματος, αλλά η ευελιξία της θα εξαρτηθεί από την πρόοδο που θα σημειωθεί στα τέσσερα άλλα εσωτερικά θέματα».

,,Ακολούθως, ο Γενικός Γραμματέας ρώτησε εάν η Τουρκία θα εξέταζε αναθεώρηση (review) της παρουσίας των στρατευμάτων της. Ο Τσαβούσογλου απάντησε ότι η Τουρκία δεν είχε αντίρρηση το θέμα αυτό να συζητηθεί σε επίπεδο Πρωθυπουργών. Ο Γκουτέρες είπε ότι υπήρχαν δύο δυνατότητες: (α) να καλέσει τους Πρωθυπουργούς στη Νέα Υόρκη τις επόμενες ημέρες ή (β) οι Πρωθυπουργοί να πάνε στο Κραν Μοντανά τις επόμενες ημέρες, για να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν το αδιέξοδο.

..Ο Αναστασιάδης δεν ήταν σε θέση να συζητήσει τίποτα εκείνο το βράδυ. Συμπεριφερόταν σαν να ήταν δεσμευμένος να οδηγήσει τις συνομιλίες σε αδιέξοδο και αδημονούσε να τελειώσει το δείπνο και να φύγει από το Κραν Μοντανά. Το δείπνο είχε αρχίσει στις 9:15 και στις 11:00, ενώ συζητείτο αν θα έρχονταν οι Πρωθυπουργοί, κυκλοφόρησε μεταξύ των μελών της κυπριακής αντιπροσωπείας το ακόλουθο μήνυμα: «ANAXΩPHΣH AYPIO H ΩPA 7:00 TO ΠPΩI AΠO TO ΞENOΔOXEIO ΣAΣ ΓIA EΠIΣTPOΦH ΣTHN KYΠPO. H ΠTHΣH EINAI 10:50, H AΦIΞH 15:40, ME blu[e] air.»

Ο έντονος διάλογος Τσίπρα-Αναστασιάδη

,.Περί τη μία ώρα μετά την έναρξη του δείπνου, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μίλησε στο τηλέφωνο με τον Άντρο Κυπριανού και τον παρακάλεσε να προσπαθήσει να πείσει τον Αναστασιάδη να δεχθεί την αναβάθμιση της διάσκεψης σε επίπεδο Πρωθυπουργών. Του είπε ότι ήταν σε συνεννόηση με τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας να μεταβούν στο Κραν Μοντανά για να συζητήσουν το θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων.

Ο Κυπριανού του απάντησε ότι δεν είχε επαφή με τον χώρο όπου γινόταν το δείπνο, ούτε επιρροή στις αποφάσεις του Αναστασιάδη, και τον ρώτησε γιατί δεν προσπαθούσε να του μιλήσει εκείνος.

Ο Τσίπρας απάντησε στον Κυπριανού ότι του είχε μιλήσει δύο φορές, αλλά ήταν ανένδοτος. «Δεν είναι η δική σου χώρα. Μας τα κάνατε το ’74 δεν θα μας το κάνετε και τώρα», του είπε. Τότε ο Τσίπρας, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κυπριανού, του απάντησε: «Δική σου η χώρα, δική σου και η ευθύνη».

Ο Τσίπρας θα έλεγε αργότερα στον Μιχάλη Παπαπέτρου πως όταν διαπίστωσε πως δεν πήγαιναν καλά τα πράγματα στο Κραν Μοντανά, ζήτησε να μιλήσει στο τηλέφωνο με τον Αναστασιάδη. Μίλησε με τον Νίκο Χριστοδουλίδη, ο οποίος του είπε ότι η Ελλάδα πούλησε μια φορά την Κύπρο στη Ζυρίχη, ήθελε να την πουλήσει και δεύτερη φορά.

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα έγινε ένα διάλειμμα στο δείπνο, για να μιλήσουν στο τηλέφωνο ο Τσίπρας και ο Αναστασιάδης. Ο Αναστασιάδης βγήκε έξω από την αίθουσα και οι υπόλοιποι μαζεύτηκαν στον προθάλαμο. Η συζήτηση πρέπει να ήταν έντονη, διότι οι φωνές του Αναστασιάδη ακούγονταν μέσα.

Ο Τσίπρας παρότρυνε τον Αναστασιάδη να αποδεχθεί να πάνε οι Πρωθυπουργοί στο Κραν Μοντανά. Σε κάποια στιγμή ο Αναστασιάδης ακούστηκε να του λέγει: «Εσύ στο χωριό σου κι εγώ στο δικό μου». Αυτό ακριβώς είπε και στον Γενικό Γραμματέα, στη διμερή συνάντηση που είχαν όταν απέρριψε κάθοδο των Πρωθυπουργών. «Στο κάτω κάτω δεν είναι δική τους χώρα», του είχε πει.

Η παραπλάνηση της κοινής γνώμης

Το γεγονός ότι στο Κραν Μοντανά το Κυπριακό σχεδόν λύθηκε το παραδέχθηκαν δημόσια και οι δύο πιο στενοί συνεργάτες του Αναστασιάδη στις συνομιλίες. Ο διαπραγματευτής Ανδρέας Μαυρογιάννης είπε ότι στο Κραν Μοντανά φτάσαμε μια τρίχα πριν τη λύση.

Πιο αναλυτικός ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης είπε σε ραδιοφωνική συνέντευξη ότι στο Κραν Μοντανά «ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία των διαπραγματεύσεων που φτάσαμε τόσο κοντά σε λύση του Κυπριακού. Ήταν η πρώτη φορά που συζητήσαμε το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, και έγινε ανταλλαγή χαρτών επί συμφωνημένου πλαισίου και άλλα πράγματα που έγιναν για πρώτη φορά και γι’ αυτό φτάσαμε και τόσο κοντά».

Πράγματι, πολλά πράγματα έγιναν για πρώτη φορά. Όμως ίσως να ήταν η τελευταία ευκαιρία που δόθηκε για την απαλλαγή της Κύπρου από την τουρκική κατοχή, και ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει μερτικό ευθύνης για τη διαιώνισή της. Όταν ο Γενικός Γραμματέας είπε στον Αναστασιάδη ότι η Τουρκία θα αποδεχόταν κατάργηση των εγγυήσεων, μπερδεύτηκε και μονολογούσε «δεν είναι αλήθεια, δεν είναι αλήθεια».

.. Η θέση του Μαυρογιάννη ότι στο Κραν Μοντανά «απόλυτα, ξεκάθαρα, η αποτυχία οφείλεται στην απόρριψη από μέρους του κ. Τσαβούσογλου του πακέτου των έξι σημείων του ΓΓ» είναι ψευδής και σκόπιμα παραπλανητική. pastedGraphic.png

Η κατάρρευση του Κραν Μοντανά ήταν προαποφασισμένη, τουλάχιστον από τα τέλη Ιανουαρίου 2017 .. Στους έξι μήνες που ακολούθησαν μέχρι το ναυάγιο, ο Αναστασιάδης, με βασικούς συνεργάτες του τον Μαυρογιάννη και τον Χριστοδουλίδη, σε συντονισμό με τον Κοτζιά και υπό την προστασία και τη στήριξη της Ρωσίας, έκανε τα πάντα για να παρεμποδίσει την κορύφωση της διαδικασίας και υπονόμευσε τη θετική κατάληξή της.

Από τον Φεβρουάριο του 2017 ο Αναστασιάδης είχε ξεκινήσει προεκλογική εκστρατεία για επανεκλογή. Μια μέρα πριν αναχωρήσει για το Κραν Μοντανά, αντί προετοιμασίας για τις συνομιλίες, πραγματοποίησε στο Προεδρικό συντονιστική προεκλογική σύσκεψη.

Η έγνοια του ήταν να μην επηρεάσουν οι εξελίξεις του Κυπριακού την προεκλογική του εκστρατεία. Στα διαλείμματα του δείπνου στο Κραν Μοντανά επικοινωνούσε με μια λειτουργό του Προεδρικού η οποία χειριζόταν τον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook και τη ρωτούσε ποια ήταν η αντίδραση της κοινής γνώμης στις εξελίξεις..

* Το βιβλίο «Έγκλημα στο Κραν Μοντανά », μέρος της αποκαλυπτικής τριλογίας του Μάριου Δρουσιώτη (Η συμμορία», «Κράτος Μαφία»)  είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδαwww.makarios.eu.