Ζήτημα μη δίκαιης δίκης θέτουν ευθέως οι δικηγόροι των τεσσάρων Αφγανών που καταδικάστηκαν από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Χίου σε 10 χρόνια φυλάκιση έκαστος για τον εμπρησμό του κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας, με βάση μία και μόνο κατάθεση ενός απόντα μάρτυρα. Μιλώντας στο tvxs.gr, μεταφέρουν πως παρά το δικό τους αίτημα και τη σχετική πρόταση του εισαγγελέα, το δικαστήριο δεν επέτρεψε ούτε καν σε ένα δημοσιογράφο και έναν παρατηρητή να είναι παρόντες στη διαδικασία, ενώ εξηγούν τις τρεις ενστάσεις τους που απέρριψε το δικαστήριο.

Οι τέσσερις καταδικασθέντες Αφγανοί συνελήφθησαν μαζί με δύο ακόμη συμπατριώτες τους στη Λέσβο, στις 15 Σεπτεμβρίου, μία εβδομάδα μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο καμπ της Μόριας. Τότε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είχε παραβιάσει το τεκμήριο της αθωότητας δηλώνοντας: «Οι εμπρηστές της Μόριας κρατούνται. Είναι πέντε νεαρά άτομα αλλοδαποί. Αναζητείται άλλος ένας. Η αστυνομία δούλεψε μεθοδικά, έβαλε τέλος σε σενάρια και αβάσιμες υποθέσεις».

Οι δύο πρώτοι κατηγορούμενοι δικάστηκαν τον περασμένο Μάρτιο ως ανήλικοι και η ποινή που τους επιβλήθηκε ήταν πέντε χρόνια φυλάκιση. Δε συνέβη το ίδιο και με τους τρεις από τους τέσσερις κατηγορούμενους στην δίκη της περασμένης Παρασκευής, τους οποίους το δικαστήριο δίκασε ως ενήλικες, παρά τα έγγραφα που κατέθεσαν αναφορικά με την ανηλικότητά τους και τη σχετική ένσταση των δικηγόρων υπεράσπισης.

Οι δικηγόροι θεωρούν ότι στην πραγματογνωμοσύνη που έλαβε χώρα προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ανηλικότητα των τριών Αφγανών δεν ακολουθήθηκε η δέουσα μέθοδος. Παρόλ’ αυτά το δικαστήριο δέχθηκε το πόρισμα του πραγματογνώμονα και απέρριψε την ένταση των δικηγόρων περί αναρμοδιότητας του δικαστηρίου λόγω ανηλικότητας τριών από τους τέσσερις κατηγορούμενους.

Αυτή ήταν μόνο μία από τις τρεις ενστάσεις που απορρίφθηκαν. Διότι οι δικηγόροι είχαν καταθέσει ένταση και για το γεγονός ότι για τον μοναδικό μάρτυρας κατηγορίας, στην κατάθεση του οποίου βασίστηκε η καταδικαστική απόφαση του δικαστηρίου, δεν εξαντλήθηκαν οι προσπάθειες εντοπισμού ώστε να παραβρεθεί στη δίκη. «Για εμάς δεν αποδείχθηκε η ενοχή των κατηγορουμένων διότι δεν είχαμε τη δυνατότητα να εξετάσουμε τον ένα και μοναδικό μάρτυρα κατηγορίας», λέει στο tvxs.gr η δικηγόρος Νατάσα Νταϊλιάνη.

Ο μάρτυρας αυτός, επίσης Αφγανικής καταγωγής, είχε σύμφωνα με πληροφορίες κληθεί να προσέλθει  στο αστυνομικό τμήμα  και είχε δώσει μόνο τα μικρά ονόματα των δραστών. Λίγο διάστημα μετά την κατάθεσή του στην αστυνομία, φαίνεται σύμφωνα με μαρτυρίες να έχει εγκαταλείψει το νησί παρά την γενική απογόρευση μετακινήσεων τόσο λόγω γεωγραφικών περιορισμών αλλά και επιπροσθέτως λόγω Covid. Μετά από κάποιο διάστημα που διέμενε στο κέντρο φιλοξενίας της Μαλακάσας, τα ίχνη του χάθηκαν. Φήμες τον θέλουν να ζει στη Γερμανία.

Η τρίτη ένσταση αφορούσε στο γεγονός ότι το βούλευμα βάσει του οποίου οι τέσσερις Αφγανοί παραπέμφθηκαν σε δίκη τους επιδόθηκε στα ελληνικά, σε γλώσσα δηλαδή που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν. Και αυτή απορρίφθηκε. «Κάθε μία από τις τρεις ενστάσεις θα μπορούσαν να έχουν οδηγήσει στην ακυρότητα της διαδικασίας», λέει η κα. Νταϊλιάνη.

«Κλειστή» η δίκη για δημοσιογράφους και οργανώσεις

Το βασικό ωστόσο επιχείρημα με το οποίο η υπεράσπιση αμφισβητεί το δίκαιο της συγκεκριμένης δίκης είναι η απόφαση των δικαστών να μην επιτρέψουν σε δημοσιογράφους και εκπροσώπους οργανώσεων να μπουν στην αίθουσα, επικαλούμενοι την προστασία από την covid-19. Οι δικαστές απέρριψαν ακόμα και την πρόταση του εισαγγελέα για είσοδο ενός δημοσιογράφου και ενός παρατηρητή.

«Τα δύο αυτά άτομα θα κάθονταν μακριά από τους υπόλοιπους, δεν υπήρχε επιπλέον κίνδυνος μόλυνσης αφού οι αποστασεις ήταν μεγάλες. Το σώμα του δικαστηρίου καθόταν επιπλέον   πίσω από ειδικό γυάλινο προστατευτικό. Η σχετική ΚΥΑ δίνει στο δικαστήριο τη δυνατότητα στάθμισης προκειμένου να μην τίθενται υπό αίρεση τα εχέγγυα της δίκαιης δίκης. Η στάθμιση αυτή δεν έγινε», τονίζει η κα. Νταϊλιάνη.

Σημειώνεται ότι ανάμεσα στους εκπροσώπους οργανώσεων που έμειναν εκτός αίθουσας ήταν  εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, καθήκον του οποίου είναι να κάνει το λεγόμενο monitoring, να διαπιστώσει δηλαδή με την φυσική του παρουσία εάν αιτούντες άσυλο έχουν πρόσβαση σε όλα τους τα δικαιώματα.

Μπορεί το δικαστήριο να απέκλεισε δημοσιογράφους και διεθνείς παρατηρητές από τη δίκη επικαλούμενο την πανδημία, όμως σύμφωνα με τους δικηγόρους, δεν έλαβε υπόψη το γεγονός τον πανικό και την έντονη αναστάτωση που επικρατούσε στη Μόρια τις ημέρες πριν την καταστροφική πυρκαγιά εξαιτίας του εντοπισμού πολλών κρουσμάτων.

«Μια άδικη κρίση είναι χειρότερη από μια βαριά τιμωρία. Η διασφάλιση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων και η τήρηση της νομιμότητας όταν τίθενται εν αμφιβόλω, δε θα έπρεπε να απασχολεί μόνο τους δικηγόρους υπεράσπισης αλλά κάθε υπεύθυνο πολίτη. Ο δικαστής οφείλει να ελέγχει την άσκηση και να αποτρέπει την κατάχρηση οιασδήποτε εξουσίας σε βάρος των πολιτών χωρίς καμία εξαίρεση», τονίζει η δικηγόρος Έφη Δούση.

Οι δικηγόροι των τεσσάρων Αφγανών δεν σκοπεύουν να αφήσουν την υπόθεση. Έχουν ήδη καταθέσει έφεση επί της απόφασης του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της Χίου και δηλώνουν ότι εάν η απόφαση μείνει ίδια στο εφετείο αλλά και στον Άρειο Πάγο, τότε θα προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Εμπλοκή Ελλήνων ακροδεξιών είχε προκύψει από ντοκιμαντέρ του BBC

Τον Οκτώβριο του 2020, το BBC είχε δημοσιεύσει ντοκιμαντέρ διάρκειας περίπου μισής ώρας με τίτλο «Λέσβος: Ποιός ξεκίνησε τη φωτιά στο μεγαλύτερο καμπ προσφύγων της Ευρώπης;», στο οποίο καταγράφονταν απόψεις και μαρτυρίες διαμενόντων στο καμπ, με μία από αυτές να κάνει λόγο για ανάμειξη Ελλήνων ακροδεξιών στην καταστροφή.

Συγκεκριμένα, στο ρεπορτάζ εμφανίζονται νεαροί κινηματογραφιστές από το Αφγανιστάν, διαμένοντες στη Μόρια, να λένε πως πριν ξεκινήσει η φωτιά το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου κάποιοι είχαν σπάσει τα τζάμια αυτοκινήτου και έλεγαν στον κόσμο να φύγει και να πάει σε ζώνη ασφαλείας για τον Covid. Επίσης, αναφέρουν ότι ντόπιοι ακροδεξιοί μετέφεραν βενζίνη.

Η καταστροφή του ΚΥΤ της Μόριας ξεκίνησε το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου αλλά ολοκληρώθηκε το βράδυ της 9ης. Ένας από τους Αφγανούς που μιλούν στο ντοκιμαντέρ λέει ότι το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου, πολλοί εγκατέλειπαν τις σκηνές και αποχωρούσαν από την περιοχή που δεν είχε επηρεαστεί από τη φωτιά της προηγούμενης νύχτας, λέγοντας ότι ήξεραν πως αυτό θα συνέβαινε. Όπως και έγινε.