Μπορούν τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης να συνθέσουν καλή μουσική και ποιητικό στίχο; Πόσο εξαρτάται από τον καλλιτέχνη που κινεί τα νήματα στα προγράμματα το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα; Το συναίσθημα έχει θέση σε ένα τέτοιο έργο; Τελικά σε ποιον ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα; Νιώθει τέρψη ο καλλιτέχνης που συνεργάζεται με ένα ρομπότ; Πως νιώθει ένας καλλιτέχνης στο κατώφλι της post human εποχής;

Ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να απαντήσει στα ερωτήματα μου είναι ο Κώστας Γαρδίκης που υπογράφει το πρώτο ελληνικό άλμπουμ με τεχνητή νοημοσύνη με τον τίτλο #artificial .

Άκουσα υπέροχα τραγούδια με εμπνευσμένες μελωδίες, μεστό στίχο και ιδιαίτερες ατμόσφαιρες από έναν ταλαντούχο  μουσικό, που έχει δείξει ήδη εξαιρετικά δείγματα γραφής.

Είναι επιστήμονας και καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί την τέχνη του στην επιστήμη και την επιστήμη στην τέχνη του γιατί «το φιλοσοφικό υπόβαθρο είναι το ίδιο» όπως λέει στο tvxs.

Μπορεί να πρωτοπορεί με το άλμπουμ #artificial αλλά αν ήταν μέλος των G8 θα αποφάσιζε να τραβήξει χειρόφρενο στους φρενήρεις ρυθμούς μιας ζωής που ζούμε μέσω των social και των υπολογιστών, θα τα έσβηνε όλα γιατί  «… μόνο έτσι μπορεί ο άνθρωπος να απολαύσει αληθινά  τον έρωτα, τις σχέσεις του, τη φύση, τη ζωή».

Το #artificial είναι μέρος του project «Dance with Invisible Partners».

Πότε ξεκινάει η σχέση σου με τη μουσική και πως θα περιέγραφες την πορεία σου έως εδώ;

Έχω μια φωτογραφία  που είμαι ενάμιση έτους, με δύο ακουστικά πιο μεγάλα από το κεφάλι μου. Μου είπε ο πατέρας μου «…την κράτησα γιατί είχες πώρωση με τα Κάρμινα Μπουράνα. Η μητέρα μου, ήταν αφοσιωμένη στη λογοτεχνία, ο πατέρας μου είχε πάθος με τη μουσική ως συλλέκτης. Μου πήραν μια κιθάρα  -ήταν κιθαριστής και ο αγαπημένος μου θείος- και ξεκίνησα. Ο πατέρας μου άκουγε new wave πολύ progressive rock (ήταν τρελός με τους Pink Floyd), new wave, post punk αλλά έχω ακούσει και άπειρη κλασική μουσική. Σπούδασα κιθάρα, σύνθεση, αρμονία και φωνητική και στην πορεία δούλεψα ως μουσικός σε διάφορες μπάντες. Ξεκίνησα  πάλι εντατικά την ενασχόληση μου με μουσική για θέατρο το 2011-12 . Έκανα πολλές δουλειές για θέατρο και κινηματογράφο, έβγαλα αυτούς τους 2 δίσκους… Παράλληλα  έχουμε μια πειραματική κολεκτίβα τους Lokatola. Κάνουμε ένα αβαν γκαρντ πολυκαλλιτεχνικό project με βίντεο, ποίηση μουσική .

Η ιδέα για έναν δίσκο που στηρίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη πως προέκυψε;

Εντελώς τυχαία. Πριν τη δεύτερη καραντίνα, έγραφα με τη μπάντα μου τον νέο δίσκο. Διακόπηκε λόγω καραντίνας και κλείστηκα σπίτι. Ξεκίνησα να παίζω για να μη σαλτάρω. Στο στιχουργικό κομμάτι δυσκολευόμουν πιο πολύ, γιατί γράφω σε πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Είτε σε συγκεκριμένους τόπους, όπως είναι το νησί μου η Αμοργός, είτε κάτω από συγκεκριμένες συναισθηματικές καταστάσεις. Κλεισμένος στο σπίτι δεν είχα την παραμικρή έμπνευση ενώ η μουσική μου έρρεε, γι’αυτό και οι μελωδίες είναι δικής μου έμπνευσης. Οι στίχοι και οι ενορχηστρώσεις είναι περισσότερο αποτέλεσμα της τεχνητής νοημοσύνης.

Έτσι, άρχισα να παίζω με τα προγράμματα artificial intelligence poetry, που είναι ελεύθερα στο internet. Κάποια προγράμματα είχαν ενδιαφέρον. Μπορούσες να θέσεις παραμέτρους και στο στυλ και στην εποχή που θέλεις να ανταποκριθεί όλο αυτό.

Πως λειτουργούν αυτά τα προγράμματα;

Έχουν μέσα τους την παγκόσμια λογοτεχνία και κάνουν αναδιάταξη, ανάλογα με τις λέξεις κλειδιά που τους δίνεις. Βρήκα ενδιαφέρον το να παίρνω φράσεις από το ένα πρόγραμμα και  να τις στέλνω στο άλλο. Έτσι έχτισα 8 τραγούδια, γιατί υπάρχουν και λίγα κομμάτια στον δίσκο που δεν είναι με τεχνητή νοημοσύνη.

Λειτουργεί μέσω ελεύθερων συνειρμών δικών σου και ιδεών που σου δίνει το πρόγραμμα;

Εγώ προσπάθησα να εκμηδενίσω το κομμάτι των δικών μου ελεύθερων συνειρμών. Κρατούσα από τον υπολογιστή αυτό που με ενδιέφερε. Άλλαξα και 5 πράγματα αλλά δεν έκανα πολλές παρεμβάσεις.

Άρα τα πνευματικά δικαιώματα σε ποιον ανήκουν; Σε εσένα ή το ρομπότ;

Σε εμένα (γέλια). Δεν θέλει δικαιώματα το ρομπότ. Το έψαξα πολύ αυτό.

Αργότερα μπορεί οι εταιρείες να τα διεκδικήσουν. Όχι;

Δεν ξέρω αλλά μου κάνει εντύπωση που δεν θέλουν καν την αναφορά. «Πάρτο και δεν θέλουμε καν credits» λένε τα προγράμματα.

Ποιος στίχος του ηλεκτρονικού σου συνεργάτη σε ικανοποίησε περισσότερο;

Με εντυπωσίασε που μετά από πραγματικά ελάχιστη αλληλεπίδραση μου έβγαλε τον στίχο: I wanna be the king/ The king of town/ And I wanna be the queen/ The queen of town/ I will trade the air you breathe for my crown. To βρήκα συγκλονιστικό να το λέει ένας υπολογιστής αυτό. Έμεινα κάγκελο!

Τι κλειδιά είχες δώσει;

Σε αυτό έδωσα το king of town. Μετά, όταν εξέλιξε τον στίχο και προέκυψε αυτό το υπέροχο που σου είπα, έψαξα να δω αν υπάρχει κάπου αυτό γραμμένο. Αν είναι Σέξπιρ ξέρω ‘γω. Κι όμως δεν ήταν. Ήταν πρωτότυπο!

Ο αλγόριθμος – ποιητής;

Στον βαθμό που έχει προχωρήσει η τεχνητή νοημοσύνη και τα νευρωνικά δίκτυα γίνονται θαύματα. Αυτά εξελίσσονται από μόνα τους πέρα από τις πληροφορίες που τους έχει δώσει ο προγραμματιστής. Το πιο πιθανό είναι ούτε ο προγραμματιστής να μη γνωρίζει σε ποιο επίπεδο έχουν φτάσει

Ακούγοντας το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα στοιχηματίζει κανείς ότι πίσω από τα τραγούδια είναι απλά ένας εμπνευσμένος δημιουργός. Πόσο εξαρτάται από τον δημιουργό τελικά όλο αυτό; Ή αν θες ποια ήταν η συμμετοχή σου;

Στο στιχουργικό ήταν κατά 60% δουλειά του ρομπότ, στο μουσικό ήταν μεγαλύτερη η συμμετοχή μου. Υπάρχουν προγράμματα, που μπορούν να τους δώσεις ένα κλειδί και να σου βγάλουν κομμάτια 12 λεπτά. Το επίπεδο όμως αυτή τη στιγμή είναι εντελώς προβλέψιμο. Δεν έχει καμιά φοβερή καλλιτεχνική αξία, αν και πρόκειται άρτια κομμάτια. Δεν έχουν όμως  προσωπική σφραγίδα. Αυτό είναι που δεν μπορεί να κάνει ο υπολογιστής. Άρα είναι καίρια η ανθρώπινη παρέμβαση. Υπάρχουν κομμάτια και δίσκοι στο εξωτερικό που είναι τεχνητή  νοημοσύνη 100%. Και περσόνες που παίζουν στο ίνσταγκραμ μόνες τους.

Υπάρχει η απόλαυση του δημιουργού;

Ήταν πολύ διαφορετική η διαδικασία, γιατί γράφω συνήθως σε μια κατάσταση που ο εαυτός μου μπορεί να με εκπλήξει. Μπαίνω σε έναν κόσμο, προκύπτουν πράγματα και μετά βγαίνω και επιλέγω τι από όλα αυτά αξίζει. Εδώ το στοιχείο της έκπληξης μου ήρθε από τον συνομιλητή. Το ξεκίνησα εντελώς στην πλάκα και όντας προκατειλημμένος ότι θα είναι μπανάλ το αποτέλεσμα. Είδα ότι δεν ήταν καθόλου έτσι. Άρα είχε το στοιχείο της έκπληξης και της ανακάλυψης. Σε πέντε μέρες  είχα τελειώσει και μετά σε μία βδομάδα μπήκα στούντιο.

Τι σε γοητεύει στην τεχνητή νοημοσύνη;

Βρέθηκα στο Τόκιο, στο μουσείο Science and technology και είδα ένα android, μια κοπέλα που δεν την ξεχώριζες από άνθρωπο. Πάω και της λέω «how are you?». Της το είπα λίγο περίεργα. Μου απαντάει «Why are you talking to me like this?». Με κόλλησε γιατί δεν ήταν στα προβλεπόμενα αυτό. Μπορεί να ήταν ανάμεσα στις 50.000 προγραμματισμένες απαντήσεις αλλά ήταν απρόβλεπτο για μένα. H τεχνητή νοημοσύνη σε ξαφνιάζει, είναι σαν να προσπαθείς από το παρόν σου να πάρεις μια γεύση από το μέλλον.

Δεν θα ξανακάνω έναν τέτοιο δίσκο όμως σε καμία περίπτωση. Ξεκίνησε σαν πείραμα έγινε κόνσεπτ….δεν επαναλαμβάνεται. Σίγουρα, δεν θα διστάσω να χρησιμοποιήσω εργαλεία από αυτόν τον κόσμο που είδα ότι ήταν βοηθητικά. Ενορχηστρωτικά ας πούμε με βοηθάει πολύ. Στη στιχουργική ελπίζω ότι θα έχω την απόλυτη έμπνευση και δεν θα χρειάζομαι βοήθεια.

Ο Κραουνάκης συμμετέχει στο άλμπουμ ερμηνεύοντας ένα τραγούδι. Πως τον επέλεξες;

Να πω ότι στο τραγούδι του Κραουνάκη που είναι στα ελληνικά και αυτό της Κίρα, ένα τραγούδι για την γάτα μου έγραψα εγώ στίχο. Έβαλα τον Κραουνάκη γιατί ήθελα συναίσθημα για να ισορροπήσει την κατάσταση  και σκέφτηκα αμέσως αυτόν. Εμένα με ενδιαφέρει να βάλω και το συναίσθημα μου μέσα. Δεν θέλω ένα ψυχρό έργο.

Τι προσφέρει μια τέχνη που αποστασιοποιείται όλο και περισσότερο από το συναίσθημα;

Έχουμε ήδη μια εικόνα. Σε σημαντικές εκθέσεις σύγχρονες τέχνης ανά τον  κόσμο που επισκέπτομαι, δεν μπορώ να πω ότι έχω νιώσει κάποια δόνηση. Η τέχνη γίνεται ένα διανοητικό πεδίο που μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης θα γίνει ένα ακόμα πιο μεγάλο…ένα τεράστιο διανοητικό πεδίο.

Ποια τέρψη δημιουργεί αυτή η τέχνη;

Έχουμε αυτή την πεποίθηση οι άνθρωποι,  ότι μια καθαρά διανοητική διέγερση μπορεί να δώσει τροφή στο συναίσθημα. Δεν λειτουργούν όλοι έτσι, αλλά ολοένα και περισσότεροι λειτουργούν με αυτό τον τρόπο. Διεγείρονται διανοητικά, διεγείρονται με τα νούμερα. Κάνεις ένα ποστ και παίρνεις λάικ κι έχεις ένα καρδιοχτύπι που δεν το έχεις όταν ερωτεύεσαι. Το συναίσθημα υπάρχει σε όλα τα ζώα. Δεν ξέρουμε πως αποθηκεύεται στο dna μας. Ούτε έχουμε απάντηση αν σε συμπαντική κλίμακα έχει κάποια αξία. Σε εμάς έχει αξία.

Τα social media πως επηρεάζουν την τέχνη και τη ζωή;

Είναι ένα μετακαπιταλιστικό πεδίο όπου είναι όλα αναλώσιμα. Αυτό το ήπια το πετάω, αυτός μου έκανε τη δουλειά μου τελείωσε… Είναι η σύγχρονη σχιζοφρένεια που δεν υπάρχει μόνο στον δυτικό κόσμο αλλά και στις  χώρες του 3ου κόσμου. Για μένα είναι πολύ προβληματικό αυτό το πράγμα. Απλά αισιοδοξώ ότι οι νέες γενιές που τους αφορά πολύ η ταχύτητα της κατανάλωσης,  θα πατήσουν φρένο, θα βάλουν νεκρά. Είναι ο μόνος τρόπος να απολαύσεις την τέχνη τον έρωτα, το περιβάλλον  κλπ.  Αν μπορούσα να ηγηθώ στους G8 για λίγο θα έλεγα: παιδιά κλείστε τα όλα με όποια συνέπεια. Ας γίνει σφαγή!

Το λες εσύ που χρησιμοποιείς τεχνητή νοημοσύνη;

Ναι γιατί εγώ θέλω να γνωριστώ με αυτό  σαν καλλιτέχνης αυτής της εποχής. Αν ζούσαν σήμερα ο Τσιτσάνης ο Μπαχ κ.α. θα δημιουργούσαν με βάση τον ψηφιακό κόσμο πιθανά,  γιατί ζεις στην εποχή σου δεν μπορείς να ζήσεις αλλού.

Φοβάσαι καθόλου έναν μέλλον στηριγμένο κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην τεχνητή νοημοσύνη;

Τον κόσμο που η τεχνητή νοημοσύνη έχει πρωταρχικό ρόλο και δεν είναι βοηθός απλά, όπως είναι τώρα πχ το google maps που θα μας βρει τη διεύθυνση, ναι. Η στιγμή που θα είναι το κυρίαρχο θα είμαστε στην post human εποχή. Tώρα είμαστε στις απαρχές της. Στην μετα – ανθρώπινη εποχή. Είμαστε στην αρχή του ανθρωπόκενου, που ο άνθρωπος από δημιούργημα της φύσης έχει πάει στη θέση του δημιουργού. O άνθρωπος πήρε μια σκυτάλη από τη φύση, την έκανε σμπαράλια λόγω της φύσης του. Δίνει σκυτάλη τώρα στο δημιούργημα του και θα έρθει ο αφανισμός του ανθρώπου όπως τον ξέρουμε τώρα.

Προφανώς μου προκαλεί τρόμο, αλλά ξέρω ότι δεν θα είμαι ούτε εγώ εδώ ούτε τα εγγόνια μου να ζήσουμε το τρομακτικό σενάριο. Από την άλλη οι άνθρωποι μπορεί να έχουν ήδη φτάσει στο απόγειο με τον Μπαχ και πέντε πίνακες του Ρέμπραντ. Mπορεί κάποιος άλλος, λιγότερο αλαζόνας να καταφέρει καλύτερα. Ένας άνθρωπος που θα γεννηθεί τρεις γενιές από τώρα, δεν θα του φαίνεται αυτό που ξέρουμε πολύ κανονικό.  Μπορεί τελικά ο άνθρωπος,  να είναι ένα μεταίχμιο δημιουργίας και το επόμενο να είναι μια μορφή συνείδησης που ξεκινάει από όλα αυτά και πάει αλλού.

Έχεις σπουδάσει φαρμακευτική και εργάζεσαι παράλληλα ως επιστημονικός σύμβουλος σε εταιρεία φυτικών προϊόντων. Πως συνδέεις τη μία ζωή με την άλλη;

Το κομμάτι μου το επιστημονικό, συνδέεται με το καλλιτεχνικό πολύ, σε μια φιλοσοφική αναζήτηση του τι είναι πέραν του καθιερωμένου, του απτού του άμεσα αισθητού. Με ενδιαφέρει το «πέρα από αυτό που γνωρίζουμε»  (γι’αυτό και το όνομα του project είναι Dance with invisible partners) . Δεν διαχωρίζω το επιστημονικο από το καλλιτεχνικό γιατί η βάση είναι κοινή. Δουλεύω πολύ στην επιστήμη μέσω της τέχνης και στην τέχνη μέσω της επιστήμης, γιατί το φιλοσοφικό backround είναι ακριβώς το ίδιο. Ούτε με τους μουσικούς συνεννοούμαι απόλυτα ούτε με τους επιστήμονες. Στην δική μου αντίληψη, τέχνη και επιστήμη είναι δύο σύμπαντα ενοποιημένα.