Tο υπουργικό συμβούλιο αναμένεται να «κλειδώσει» σήμερα το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, με στόχο το Δημόσιο να αντλήσει 1,5 δις ευρώ μέσα στο 2010. Ευρύτερα, οι προωθούμενες μεταβιβάσεις κρατικών μετοχών σε ιδιώτες αποσκοπούν στη συντήρηση από την κυβέρνηση του σχετικά θετικού κλίματος το οποίο διαμόρφωσε η συγκεκριμενοποίηση του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας, δημιουργώντας, παράλληλα, σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη λογική, προϋποθέσεις ανάπτυξης. Από την άλλη πλευρά, διατυπώνεται η άποψη ότι πρόκειται για ξεπούλημα των κρατικών μεριδίων σε δημόσιες υπηρεσίες ως μέσο άμυνας απέναντι στην εδραιωμένη κρίση. Ωθούμενο από τις εξελίξεις, το tvxs.gr παρουσιάζει ένα μικρό αφιέρωμα στο μεγάλο κεφάλαιο των ιδιωτικοποιήσεων./>

Το σχέδιο

Με χρονικό ορίζοντα τα επόμενα 3 χρόνια, η κυβέρνηση επιδιώκει να αντλήσει συνολικά περίπου 5,5 δις ευρώ μέσω αποκρατικοποιήσεων. Ο αρχικός στόχος των 2,5 δις ευρώ για το 2010 εγκαταλείφθηκε, εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών που μάλλον δυσχεραίνουν τη διεκπεραίωση ανάλογων συμφωνιών με ευνοϊκούς όρους. Ταυτόχρονα, επιχειρείται να αποφευχθεί η δημιουργία της εντύπωσης ότι ξεπουλιέται υπό πίεση η δημόσια περιουσία. Σε όλες τις περιπτώσεις, το κράτος πρόκειται να διατηρήσει το 51%, δηλαδή το δημόσιο έλεγχο, των επιχειρήσεων.

ΟΣΕ / Η εφαρμογή του σχεδίου θα αρχίσει από το σιδηρόδρομο (ζημιώνει το Δημόσιο κατά 1 δις ευρώ σε ετήσια βάση). Παραπάνω από πιθανή θεωρείται η πώληση έως και του 49% της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, της εταιρείας που διαχειρίζεται το λειτουργικό κομμάτι των σιδηροδρόμων, με την παράλληλη παραχώρηση του μάνατζμεντ. Την ίδια ώρα, προωθείται η αξιοποίηση των σταθμών Λαρίσης, Θεσσαλονίκης και Πάτρας. Απέναντι στις εύλογες ανησυχίες για το μέλλον των εργαζομένων, προκρίνεται η επιλογή των μετατάξεων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

ΕΥΔΑΠ – ΕΥΑΘ / Σχεδιάζεται να παραχωρηθεί το μάναντζμεντ και ένα ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου, προκειμένου το ποσοστό του Δημοσίου να κατέλθει στο 51% από 61% και 75%, αντίστοιχα, με την είσοδο στρατηγικών επενδυτών.

ΚΑΖΙΝΟ / Στο καζίνο της Πάρνηθας (51% στο Δημόσιο και 49% στο σχήμα BC Partners – Ελληνική Τεχνοδομική) προωθείται η πώληση της δημόσιας συμμετοχής. Παράλληλα, πρόκειται να ανανεωθούν οι άδειες των 7 καζίνων που λειτουργούν στην Ελλάδα.

ΛΑΡΚΟ / Δεν αποκλείεται η πλήρης αποκρατικοποίηση.

ΛΙΜΑΝΙΑ / Αναμένονται κινήσεις παραχώρησης του μάνατζμεντ των λιμανιών και περαιτέρω ιδιωτικοποίησης του ΟΛΠ, μέσω της εισαγωγής επιπλέον ποσοστού της εταιρείας στο Χρηματιστήριο.

ΕΛΤΑ / Εξετάζεται η εισαγωγή μετοχών στο Χρηματιστήριο και η αποκρατικοποίηση της θυγατρικής εταιρείας Ταχυμεταφορές ΕΛΤΑ.

ΟΠΑΠ / Η δημόσια συμμετοχή ανέρχεται στο 34%. Αν και εξετάζεται η μείωση του κρατικού ποσοστού στο 20%, φαίνεται ότι τελικώς δεν θα επιδιωχθούν έσοδα από την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του οργανισμού αλλά κυρίως από την ανανέωση των αδειών και της ενίσχυσης των παιχνιδιών μέσω Διαδικτύου, καθώς εκτιμάται ότι είναι εφικτό τα χρήματα που θα εισέπραττε το Δημόσιο από την πώληση του 10-15% να τα εξασφαλίσει μέσα σε 3 χρόνια με αυτόν τον τρόπο.

ΔΕΠΑ / Εξετάζεται η τοποθέτηση στρατηγικού επενδυτή σε ποσοστό έως και 49%, με τη διατήρηση των δικτύων υπό δημόσιο έλεγχο.

ΤΤ / Δεν αποκλείεται η ιδιωτικοποίηση και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, ωστόσο, προκρίνεται η άποψη ότι το Δημόσιο οφείλει να διατηρήσει δυνατότητες παρέμβασης στη χρηματοπιστωτική αγορά.

ΔΕΗ / Στα ακραία σενάρια περιλαμβάνεται η μείωση του δημόσιου ποσοστού κάτω από το 51% στη ΔΕΗ.

«Έπρεπε ήδη να έχουν γίνει»

Υπέρμαχος της αποκρατικοποίησης υπηρεσιών, ο καθηγητής Πανεπιστημίου, Νίκος Απέργης, μιλώντας στο tvxs.gr, αξιώνει -υπό την προϋπόθεση ενός κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που θα αποτρέπει τυχόν αυθαιρεσίες- την άμεση εφαρμογή της επίμαχης πολιτικής. Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις, καταλήγει στα ακόλουθα:/>

Με τη σημερινή οικονομική κατάσταση ως έχει, και στο πλαίσιο υλοποίησης του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης, δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια. Χρειάζεται μια ουσιαστική παρέμβαση αποκρατικοποίησης, που θα ξεπερνά τη μέθοδο της μετοχοποίησης.

Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αντληθούν έσοδα, να ευνοηθεί η ανάπτυξη και να σταλεί το μήνυμα στις αγορές ότι προωθούμε αυτά για τα οποία έχουμε δεσμευθεί. Πρέπει, βέβαια, να αποφευχθούν τυχόν αυθαιρεσίες, να υπάρχουν μηχανισμοί οι οποίοι θα αποτρέπουν μονοπωλιακές και ολιγοπωλιακές καταστάσεις. Οφείλει να τηρηθεί ένα θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων.

Η εξεύρεση εσόδων, η αποφυγή περαιτέρω φορολόγησης και η ενίσχυση της αναπτυξιακής προσπάθειας είναι ανάμεσα στα οφέλη από τις αποκρατικοποιήσεις. Ζημιές θα προκύψουν αν δεν προσέξουμε, καθώς -ειδικά με τον Έλληνα επιχειρηματία- μπορεί να δημιουργηθούν καταστάσεις μονοπωλιακού ή ολιγοπωλιακού τύπου. Προσοχή χρειάζεται και στο θέμα των εργαζομένων. Το γεγονός ότι θα ιδιωτικοποιήσουμε δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοήσουμε τον ανθρώπινο παράγοντα και να πούμε ότι για τη μεγιστοποίηση του κέρδους του επιχειρηματία ο οποίος θα αναλάβει, θα πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των εργαζομένων. Χρειάζεται μια πρόνοια. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε μαζικές απολύσεις. Η εμπειρία έως σήμερα, αναφορικά με τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων, είναι μεικτή. Εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο διεκπεραιώνονται.

Μιλώντας τεχνοκρατικά, υπό το πρίσμα ότι πρέπει να κινηθούμε μέσω του Χρηματιστηρίου, και αναλογιζόμενοι την πτώση των τιμών η οποία σημειώθηκε τελευταία (άρα ίσως δεν πάρουμε την απαιτούμενη πραγματική αξία των επιχειρήσεων αλλά την τρέχουσα κεφαλαιουχική αξία η οποία δεν ανταποκρίνεται στο δυναμισμό των επιχειρήσεων), η χρονική συγκυρία δεν είναι καλή. Αλλά εδώ που έχουμε φτάσει, ενώ έχουμε προχωρήσει σε μειώσεις μισθών, δεν γίνεται να είμαστε μαξιμαλιστές. Νομίζω ότι πρέπει να προχωρήσουμε.

Προσωπικά, θεωρώ η κερδοφόρα επιχείρηση πρέπει να είναι η ηγέτιδα δύναμη στις αποκρατικοποιήσεις. Αν εξαιρέσουμε στρατό, υγεία (σε κάποιο σημείο), παιδεία (με κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο), η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει στις ιδιωτικοποιήσεις. Μία δημόσια επιχείρηση μπορεί να κερδίζει, αλλά το θέμα είναι και πως έχει διαθέσει τα έσοδα έως τώρα. Έχει συμβάλει ο εκάστοτε κερδοφόρος τομέας στην αναπτυξιακή προσπάθεια;

«Δεν εξυπηρετούν τις κοινωνικές ανάγκες»

Στον αντίποδα, ο δημοσιογράφος της Εργατικής Αλληλεγγύης, Γιώργος Πίττας, εκφράζει στο tvxs.gr την εκτίμηση ότι το βασικό κίνητρο των ιδιωτικοποιήσεων είναι η εξυπηρέτηση συμφερόντων, σε βάρος των κοινωνικών αναγκών. Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρει τα εξής:/>

Νομίζω ότι η κυβέρνηση προωθεί ουσιαστικές αποκρατικοποιήσεις οι οποίες ταιριάζουν με όλες τις υπόλοιπες αποφάσεις της. Ήδη, ένα μεγάλο μέρος ιδιωτικοποιήσεων έχει γίνει σε διάφορους τομείς, ενώ υπάρχουν άλλες τις οποίες είχε προσπαθήσει να πραγματοποιήσει και η προηγούμενη κυβέρνηση: από το νερό στη Θεσσαλονίκη έως τους σιδηροδρόμους και μια σειρά από ΔΕΚΟ. Είχαν σταματήσει, διότι σημειώθηκαν αντιδράσεις, και σήμερα η κυβέρνηση «βάζει πλώρη» για να υλοποιήσει αυτό το σχέδιο.

Δεν νομίζω ότι αυτή η πολιτική έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Ένα κομμάτι αφορά στην προσπάθεια της κυβέρνησης να πείσει πως, απελευθερώνοντας την αγορά, θα εξασφαλίσει καλύτερη αντιμετώπιση στο ζήτημα του δανεισμού. Στην πραγματικότητα, όμως, έως τώρα βλέπουμε ότι δεν αλλάζει ο τρόπος συμπεριφοράς των αγορών, οι οποίες κινούνται με τους δικούς τους νόμους. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες θα αποκτήσουν τα «φιλέτα», δείτε τι «δουλειές» ανοίγουν στο λιμάνι του Πειραιά, στη μεταφορά των προϊόντων από τον ΟΣΕ κ.ά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη διεθνή εμπειρία είναι οι σιδηρόδρομοι στην Αγγλία. Εκεί βρίσκονταν ένα από τα καλύτερα συστήματα συγκοινωνιών, ένα αξιοζήλευτο σιδηροδρομικό δίκτυο. Η υποδομή μοιράστηκε κυριολεκτικά σε δεκάδες εταιρείες, οι οποίες ανέλαβαν ουσιαστικά το κομμάτι της είσπραξης και της μεταφοράς, αφήνοντας τους σιδηρόδρομους να διαλυθούν. Επιχειρήσεις κέρδισαν λεφτά από αυτή τη διαδικασία, αλλά το σιδηροδρομικό δίκτυο καταρρέει. Όφελος για τον πολίτη, κανένα. Υποβαθμίστηκαν υπηρεσίες προς όφελος «αρπακτικών» της αγοράς.

Ειδικά σε αυτή τη χρονική συγκυρία, οι ιδιωτικοποιήσεις δεν συμφέρουν το Δημόσιο. Η Ολυμπιακή για παράδειγμα ξεπουλήθηκε. Πρόκειται για μια προσπάθεια η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια (από το 1993 με την κυβέρνηση Μητσοτάκη) και που δεν αποσκοπεί στη στήριξη ενός κράτους πρόνοιας, δεν ικανοποιεί τις ανάγκες της κοινωνίας, αλλά εξυπηρετεί συμφέροντα. Υποτιμούν ολόκληρους τομείς στο στενό Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ. Είτε τους αφήνουν να καταρρεύσουν, ώστε να παρουσιάσουν το ιδεολόγημα, για παράδειγμα: «δείτε πώς είναι οι συγκοινωνίες, ας τις δώσουμε», είτε, από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση των επικερδών επιχειρήσεων λένε: «αν δεν πουλήσουμε αυτό που είναι φιλέτο, τότε τι θα πουλήσουμε».

Όλα τα μέτρα τα οποία προωθούνται, από τις μειώσεις των μισθών μέχρι της ιδιωτικοποιήσεις ή το φορολογικό και το ασφαλιστικό, «πατάνε» πάνω στην εφαρμογή του σταθεροποιητικού προγράμματος για τη μείωση του χρέους. Αυτό δεν έχει να κάνει με τις αδυναμίες του Δημοσίου αλλά με το γεγονός ότι βασικό μέλημα είναι η επιβίωση των τραπεζών σε κατάσταση οικονομικής κρίσης. Η απάντηση θα ήταν η στάση πληρωμών: δεν δεχόμαστε να πληρώσουμε τους τόκους, επιδιώκουμε να επαναδιαπραγματευτούμε το χρέος και παράλληλα ενισχύουμε το Δημόσιο, επικεντρώνοντας στο κοινωνικό κράτος.

Η κρίση επιταχύνει τις ιδιωτικοποιήσεις

Σε πρόσφατη έκθεση, το ΔΝΤ αναφέρει ότι «οι Αρχές θα πρέπει να θέσουν προθεσμία 5 ετών για την εξάλειψη των ελλειμμάτων στις ζημιογόνες δημόσιες επιχειρήσεις» με «περιορισμό των δημόσιων οργανισμών, μείωση του προσωπικού και των πολιτικών διορισμών και επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων για τον περιορισμό των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους».

Η πρόθεση της κυβέρνησης να αξιοποιήσει με αυτόν τον τρόπο τη δημόσια περιουσία μεταδίδεται από ΜΜΕ στο εξωτερικό: «Η διψασμένη για μετρητά ελληνική κυβέρνηση βάζει πωλητήριο στη δημόσια περιουσία της χώρας, τραβώντας πάντως τη διαχωριστική γραμμή στην εκποίηση νησιών, σε μια προσπάθεια να απαλλαγεί από το βαρύ χρέος» / Wall Street Journal (01/04/10).

Όπως αναμένονταν, μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις, το ΕΒΕΑ πρωτοστατεί: «Οι ΔΕΚΟ είναι ανοιχτή πληγή για την ελληνική οικονομία, μόνιμη πηγή σπατάλης και ελλειμμάτων, εστία αναποτελεσματικότητας και κακοδιαχείρισης που επιβαρύνει με τεράστιες ζημιές τον φορολογούμενο πολίτη, παρέχοντας ταυτόχρονα χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες» και η ΓΣΕΕ αντιδρά: «Ο ρόλος και η σπουδαιότητα των ΔΕΚΟ και των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας του Δημοσίου είναι μοναδική και αναντικατάστατη. Πολύ περισσότερο στις σημερινές δύσκολες συνθήκες που τα κερδοσκοπικά ιδιωτικά μονοπώλια, παίζουν με τις τύχες οικονομιών και χωρών χωρίς αναστολή και μέτρο. Η ανικανότητα και η ανεπάρκεια των Κυβερνήσεων και των Διοικήσεων των ΔΕΚΟ, δεν μπορεί και δεν πρέπει να μετατοπίζεται σε ευθύνες των εργαζομένων και της κοινωνίας που τελικά πληρώνει τα ελλείμματα και τα χρέη».

Γενικότερα, οι επικριτές των ιδιωτικοποιήσεων επικαλούνται παραδείγματα θεωρούμενων ως αποτυχημένων διαδικασιών που ξεκινούν στην Ελλάδα από τα χρόνια της ΑΓΕΤ Ηρακλής. Ανάλογες περιπτώσεις συναντώνται και στο εξωτερικό, όπως η υποβάθμιση επιχειρήσεων στην Ανατολική Ευρώπη ή η χρεοκοπία των Βρετανικών Σιδηρόδρομων. Από την άλλη πλευρά, πολλές είναι οι «φωνές» που τις ζητούν διακαώς προσδοκώντας την ανάταση της οικονομίας της αγοράς και την αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών. Όπως προμηνύουν οι εξελίξεις, η κυβέρνηση ενδέχεται πολύ σύντομα να δώσει και στις δύο πλευρές ένα καλό δείγμα γραφής.

*Η αξία της κρατικής ακίνητης περιουσίας υπολογίζεται από 300 έως 500 δις ευρώ. Συνολικά, οι 52 ΔΕΚΟ οι οποίες εμφάνισαν πέρυσι έλλειμμα ύψους 1,628 δις ευρώ εκτιμάται ότι διαθέτουν ακίνητη περιουσία 30 δις ευρώ.