Από το 1996 και σχεδόν κάθε χρόνο, ένα πολύχρωμο φεστιβάλ διοργανώνεται σε διάφορα μέρη της πόλης μας, με στόχο τη συνάντηση όλων των λαών και πολιτισμών και τη διάδοση του μηνύματος του αντιρατσισμού, του αντιφασισμού και του αντισεξισμού. Έτσι και φέτος, με σύνθημα το «Αν έχουμε μια ελπίδα, την οφείλουμε σε αυτούς που δεν έχουν καμία», το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ της Αθήνας επιστρέφει και είναι έτοιμο να μας υποδεχτεί για ακόμη ένα τριήμερο αλληλεγγύης, συζητήσεων και διασκέδασης.

Το TVXS μίλησε με την Αναστασία Ματσούκα, δικηγόρο και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Φεστιβάλ για τη διοργάνωση, τις διεκδικήσεις του αντιφασιστικού κινήματος και για άλλα πολλά.

-Το πρώτο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ διοργανώθηκε το μακρινό πλέον 1996. Πώς πάρθηκε τότε η απόφαση για μια τέτοια διοργάνωση, ποιοι συμμετείχαν και ποιες ήταν οι διεκδικήσεις 22 χρόνια πριν;

Το 1ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ διοργανώθηκε το 1996 στον Λόφο Κολωνού, με σύνθημα «Οι μετανάστες δεν είναι πρόβλημα, έχουν προβλήματα». Την εποχή εκείνη, η μαζική παρουσία μεταναστών και μεταναστριών στην ελληνική κοινωνία συνοδεύτηκε, λόγω και της παράλληλης εκδίπλωσης του «μακεδονικού ζητήματος», από την ανάδυση μιας έντονης εθνικιστικής και ρατσιστικής ρητορικής και πρακτικής, που υποδαύλιζαν τόσο τα δυο μεγάλα αστικά κόμματα (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) όσο και τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Απέναντι σε αυτόν τον διαρκώς ενισχυόμενο πόλο, η αριστερά, κινηματικές δυνάμεις, συλλογικότητες και ακτιβιστές/-στριες ανέλαβαν το καθήκον της δημιουργίας του έτερου πόλου, του αντιρατσιστικού κινήματος.

Πρόκειται για έναν νέο τύπο πολιτικής και κοινωνικής δράσης, η οποία παρότι επηρεάστηκε από την παρακαταθήκη των προηγούμενων ετών, σηματοδότησε μια νέα κατεύθυνση πάλης με άξονα τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Επειδή ακριβώς υπήρχε η πεποίθηση ότι το ζήτημα των μεταναστών ήταν κομβικό, το 1994, ιδρύθηκε το «Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφυγων και Μεταναστών», εντός του οποίο προέκυψε και η ιδέα της διοργάνωσης ενός αντιρατσιστικού φεστιβάλ το καλοκαίρι του 1996, με αυτοοργανωμένα χαρακτηριστικά και με τη συμμετοχή μεταναστευτικών κοινοτήτων, αλλά και πολιτικών-κινηματικών συλλογικοτήτων.

Μετά το 1ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ που διοργανώθηκε στην Αθήνα το 1996, η συγκεκριμένη κατεύθυνση πολιτικής και κοινωνικής δράσης αναπτύχθηκε περαιτέρω. Έγινε η πρώτη διοργάνωση του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε το Στέκι Μεταναστών στην Αθήνα και το πρώτο Σχολείο Μεταναστών. Κομβικό σημείο των πρώτων εκείνων χρόνων ήταν η πρωτοβουλία για την πρώτη καμπάνια για τη νομιμοποίηση όλων των προσφύγων και μεταναστών (1995) που ζουν στην Ελλάδα. Η καμπάνια αυτή συσπείρωσε ευρύτερα κομμάτια της αριστεράς και του αναρχικού χώρου και οδήγησε σε ένα φάσμα δράσεων και παρεμβάσεων οι οποίες πάντα είχαν ως σημείο αναφοράς το αντιρατσιστικό φεστιβάλ και ό,τι αυτό εκπροσωπούσε.

Στη συνέχεια των χρόνων το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ εξαπλώθηκε στις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, διατηρώντας τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν προηγουμένως και επιδιώκοντας να προβάλει τη συνύπαρξη και τον κοινό αγώνα ντόπιων και μεταναστών για τη καλυτέρευση των ζωών τους.

Εικόνες από τις φετινές εργασίες στησίματος του φεστιβάλ

-Επιστρέφοντας στο παρόν, τι είναι αυτό που διεκδικεί σήμερα το αντιρατσιστικό κίνημα και πόση πρόοδος θεωρείτε ότι έχει σημειωθεί, αν έχει, τουλάχιστον σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της διοργάνωσης;

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι και σήμερα το αντιρατσιστικό κίνημα αναμετράται συνεχώς με τις νέες προκλήσεις που θέτει αδιάκοπα η πολιτική των κυρίαρχων τάξεων και ενδυναμώνει αντίστοιχα τα προτάγματα και κατ΄ επέκταση τη δράση του. Πρόκειται για ένα κίνημα που μπόρεσε από την πάλη κατά του εθνικισμού και ρατσισμού των αρχών του ’90 να συνδεθεί στη συνέχεια στενά με το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα, τον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό και την κρατική καταστολή, τον αντιφασισμό, το κίνημα για την αξιοπρεπή στέγαση προσφύγων και μεταναστών/στριών.

Σήμερα, τρία περίπου χρόνια από την έναρξη της μαζικής άφιξης προσφυγικών και μεταναστευτικών πληθυσμών στη χώρα εξακολουθεί να αποτελεί επίδικο η αποτελεσματική απάντηση στις αντιμεταναστευτικές και αντιπροσφυγικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συμμερίζεται και εφαρμόζει στο ακέραιο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, η πολιτική του απαρτχάιντ στα νησιά, το αίσχος των επιστροφών αποτελούν κομμάτια μιας εξαιρετικά σφοδρής επίθεσης απέναντι στην οποία το αντιρατσιστικό κίνημα οφείλει να δίνει διαρκείς απαντήσεις και να συμβάλλει στη συνεχή αναδιοργάνωση των καταπιεζόμενων τάξεων οι οποίες μάχονται στο πεδίο του κοινωνικού ανταγωνισμού.

Συνεπώς, δεν μπορούμε να μιλήσουμε με κάποιο γενικό και αφηρημένο τρόπο για πρόοδο. Μπορούμε να μιλήσουμε, όμως, σίγουρα για εμπειρίες είκοσι χρόνων που μας φέρνουν πιο δυνατούς και δυνατές στα νέα πεδία μάχης, αλλά και για αντιπάλους που συνεχώς βρίσκουν τρόπους αναπαραγωγής του ρατσισμού, του εθνικισμού, της εκμετάλλευσης και της κάθε είδους καταπίεσης.

-Με ποιους τρόπους θεωρείτε πως έχει συμβάλει η ίδια η διοργάνωση του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ σε αυτήν την πιθανή πρόοδο;

Το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ κινείται όλα αυτά τα χρόνια παράλληλα με το αντιρατσιστικό και φιλομεταναστευτικό/φιλοπροσφυγικό κίνημα στην Ελλάδα, ως οργανικό κομμάτι του. Οι εμπειρίες, οι αγώνες, οι νίκες αλλά και οι ήττες κάθε χρονιάς αποτυπώνονται και συμπυκνώνονται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο στις τρεις μέρες της διοργάνωσης, αλλά και στη μακρά περίοδο προετοιμασίας που προηγείται. Αποτελεί ευκαιρία συνάντησης ανθρώπων, συλλογικοτήτων, ιδεών και πρακτικών από διαφορετικά επιμέρους κινήματα, ευκαιρία ανταλλαγής εμπειριών και απόψεων αλλά και ευκαιρία σχεδιασμού νέων πρωτοβουλιών και δράσεων.

Υπό αυτή την έννοια, λειτουργώντας ως σταθερό σημείο συνάντησης κάθε χρονιάς αλλά και ως ορόσημο ενός συνολικού πολιτικού και κοινωνικού ρεύματος συμβάλλει κατά τη γνώμη μας στη διατήρηση του συνεχούς του αντιρατσιστικού κινήματος και της προοπτικής του απέναντι σε έναν αντίπαλο με πολλά και διαρκώς ανανεούμενα πρόσωπα.

-Οι θεματικές των εκδηλώσεων του φεστιβάλ ξεκινούν από τη δίκη της Χρυσής Αυγής για να καταπιαστούν ακόμη και με το θέμα των εξορύξεων υδρογονανθράκων στην Ήπειρο. Είναι αυτή η ποικιλία θεματικών μια συνυποδήλωση για το γεγονός ότι ο αντιρατσισμός (οφείλει να) υπάρχει σε κάθε έκφανση της ζωής;

Ένα από τα βασικά στοιχήματα της διοργάνωσης του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ είναι η πολυθεματικότητα. Όχι όμως ως κάποιου είδους μεταφυσικός αυτοσκοπός, αλλά ως συνέπεια της  πεποίθησης ότι πτυχές του ρατσισμού, της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης είναι υπαρκτές σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ύπαρξής μας.

Απέναντι στις επιμέρους μορφές εκμετάλλευσης και στα επιμέρους επίδικα αναπτύσσονται αντίστοιχα παραδείγματα αντίστασης και αγώνων. Αντιφασιστικό κίνημα ως απάντηση στην ακροδεξιά απειλή και στη συμμορία της Χρυσής Αυγής, κίνημα κατά των επιχειρούμενων εξορύξεων στην Ήπειρο, αγώνας και δράσεις του φεμινιστικού κινήματος για το δικαίωμα στην αυτοάμυνα κλπ. Όμως, όσο σημαντικοί είναι οι επιμέρους αγώνες και τα επιμέρους κινήματα, εξίσου σημαντική είναι και σύνδεση και η διάρθρωσή τους ως κομμάτια ενός ανταγωνιστικού προτάγματος απέναντι στην πολυποίκιλη καταπίεση των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών.

Με βάση τη συγκεκριμένη λογική, λοιπόν, οι θεματικές των εκδηλώσεων-συζητήσεων του φεστιβάλ προσπαθούν να αναδείξουν και να συνδέσουν το μερικό με το όλον, τα επιμέρους προτάγματα και κινήματα με τη δυνατότητα συνολικής ανατροπής του υπάρχοντος παραδείγματος.

Εικόνες από τις φετινές εργασίες στησίματος του φεστιβάλ

-Το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ επιπλέον φιλοξενεί πληθώρα εκδηλώσεων και συλλογικοτήτων γύρω από το ζήτημα του φεμινισμού, του αντισεξισμού και των δικαιωμάτων της lgbtqi+ κοινότητας. Από την προσωπική σας εμπειρία, αυξάνεται το ενδιαφέρον του κόσμου γύρω από αυτά τα ζητήματα με την πάροδο του χρόνου; Επιπλέον, πως τα αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι πρόσφυγες;

Ο φεμινισμός, ο αντισεξισμός και η ανάδειξη των lgbtqi+ θεματικών αποτελεί συνειδητά έναν από τους κεντρικούς άξονες της διοργάνωσης του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ. Και αυτό διότι η έμφυλη καταπίεση όχι μόνο είναι κομβική για την κατανόηση και άρση του συνολικού πλέγματος σχέσεων εκμετάλλευσης εντός των κοινωνιών μας, αλλά για τον επιπρόσθετο λόγο ότι στη συγκεκριμένη θεματική λανθασμένα αποδιδόταν από την αριστερά δευτερεύον ρόλος σε σχέση με τις πρωτεύουσες και καθοριστικές αντιθέσεις.

Οι αγώνες της φεμινιστικής και lgbtqi+ κοινότητας έχουν κατορθώσει να ανοίξουν τους συγκεκριμένους προβληματισμούς και προσπαθούν διαρκώς μέσα από διαφορετικά μονοπάτια να προσεγγίσουν ετερόκλητα ακροατήρια και να συγκρουστούν με διαφορετικές εκφάνσεις της πατριαρχίας. Και σίγουρα το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ αποτελεί ένα τόπο όπου η εμβάθυνση πάνω στη συγκεκριμένη θεματική οφείλει και επιθυμούμε να έχει κεντρική θέση.

Στην κατεύθυνση αυτή, την πρώτη μέρα της φετινής διοργάνωσης έχει προγραμματιστεί εκδήλωση με τίτλο “Μια συζήτηση για την Ισλαμοφοβία από Φεμινιστική Σκοπιά”, με τη συμμετοχή φεμινιστικών και ΛΟΑΤΚΙ συλλογικοτήτων αλλά και προσφυγισσών οι οποίες θα συμβάλλουν στη συζήτηση μεταφέροντας τις δικές τους εμπειρίες.

-Γνωρίζουμε πως το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ είναι αυτοργανωμένο. Τι σημαίνει όμως στην πράξη αυτοργάνωση; Ποιες είναι οι διαδικασίες που ακολουθούνται κατά τη διάρκεια της χρονιάς και ποιες είναι οι δυσκολίες που ενδεχομένως αντιμετωπίζονται;

Το αντιρατσιστικό φεστιβάλ είναι αυτοοργανωμένο και αυτοχρηματοδοτούμενο. Διοργανώνεται από το Συντονιστικό Μεταναστευτικών και Αντιρατσιστικών Οργανώσεων και στηρίζεται από επιμέρους συλλογικότητες, μεταναστευτικές και προσφυγικές κοινότητες.

Η προετοιμασία του αρχίζει αρκετούς μήνες πριν το τριήμερο που συνήθως λαμβάνει χώρα την τελευταία Παρασκευή έως Κυριακή του Ιουνίου κάθε χρονιάς και διεξάγεται μέσα από τη λειτουργία επιμέρους ανοιχτών ομάδων εργασίας. Ρόλο συντονισμού των ομάδων έχει η οργανωτική συνέλευση του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ, η οποία αφού φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του τριημέρου, απολογίζει πάντα τη διοργάνωση της κάθε χρονιάς και θέτει τους στόχους της επόμενης.

Οι δυσκολίες πάντα είναι πολλές, εφόσον αναφερόμαστε σε μια τριήμερη διοργάνωση με χιλιάδες επισκέπτες. Ευτυχώς τα είκοσι προηγούμενα χρόνια και οι αντίστοιχες εμπειρείς πάντα βοηθούν ώστε οι όποιες δυσκολίες να αντιμετωπιστούν.

-«Αν έχουμε μια ελπίδα, την οφείλουμε σε αυτούς που δεν έχουν καμία». Ποια είναι η ελπίδα του φετινού Αντιρατσιστικού και τι θα δούμε στις τρεις μέρες της διεξαγωγής του;

Το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ είναι η μεγαλύτερη γιορτή αλληλεγγύης, συλλογικής χαράς και διεκδίκησης. Πιστεύουμε τόσο στην χαρά της διεκδίκησης όσο και στη διεκδίκηση της χαράς. Στον αναγκαίο κοινό αγώνα που θα περιλαμβάνει το σύνολο των καταπιεζόμενων και θα παραδειγματίζεται από τη διάθεσή τους να αμφισβητήσουν την καταπίεση που υφίστανται.

Το φετινό σύνθημα εμπνέεται από τα αντίστοιχα του παγκόσμιου Μάη του ’68, ώστε να μας θυμίσει τη δυνατότητα να ξεπεράσουμε τις οριακές μας καταστάσεις και να καθορίσουμε οι ίδιες/οι τις ζωές μας και το τρόπο που θα ζήσουμε. Επιδιώκουμε αυτές οι υπερβάσεις να συμβούν και να αποτελέσουν κινητήρια ύλη της παρέμβασης, της δράσης και της καθημερινότητάς μας.

Και μια δήλωση από τους Imam Baildi που θα εμφανιστούν στη σκηνή του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ:

«Ο ελλαδικός χώρος είναι μια περιοχή που χαρακτηρίστηκε ιστορικά από την ανάμειξη διαφορετικών φυλών, πολιτισμών και επιρροών. Από πολλές απόψεις, αυτό είναι που κάνει την χώρα μας ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μέρη του κόσμου για να ζει κανείς και να αναπτύσσει τα ταλέντα και την προσωπικότητά του.

Ο ρατσισμός είναι φόβος, αντίδραση στο καινούριο, το όμορφο και το διαφορετικό και για το λόγο αυτό, κάθε προσπάθεια που στηρίζει την ανοχή στη διαφορετικότητα μας βρίσκει στο πλευρό της. Είναι χαρά και τιμή μας να συμμετέχουμε στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ και ανυπομονούμε να βρεθούμε επί σκηνής.»

Και ένα βίντεο από τους χιπ χοπ συμμετέχοντες της φετινής διοργάνωσης

Οι συζητήσεις της φετινής διοργάνωσης

Πληροφορίες και αναλυτικό πρόγραμμα στην ιστοσελίδα του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ και στη σελίδα του στο Facebook.