Η αποασυλοποίηση υπήρξε για χρόνια η αχίλλειος πτέρνα του συστήματος ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Οι πρώην ψυχικά πάσχοντες μετά την έξοδό τους από τα ιδρύματα ή μετά το πέρας των θεραπευτικών προγραμμάτων έβγαιναν σε μία κοινωνία ανέτοιμη να τους δεχτεί. Ανέτοιμοι και οι ίδιοι, δέχονταν τον κοινωνικό αποκλεισμό και τους ήταν πολύ δύσκολο να επανενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο και κυρίως στην αγορά εργασίας.

Ads

Στην προσπάθεια που έγινε στα πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης – και παρά τα πολλά μελανά της σημεία – δημιουργήθηκαν οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε). Πρόκειται για μία νέα μορφή επιχειρηματικότητας κοινωνικά προσανατολισμένης, η οποία φιλοδοξεί να δώσει λύσεις στο πρόβλημα της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η αμειβόμενη εργασία αντικατέστησε μέσω αυτού του θεσμού τη μαύρη απλήρωτη εργασία εντός των ασύλων και η παραγωγική εργασία αντικατέστησε τα προεπαγγελματικά εργαστήρια που είχαν δημιουργηθεί για την κατάρτιση των ασθενών σε κάποια επαγγέλματα.

Οι Κοι.Σ.Π.Ε. είναι μια ιδιαίτερη μορφή συνεταιρισμού. Είναι παραγωγικές, εμπορικές αλλά και μονάδες Ψυχικής Υγείας παράλληλα. Έχουν εμπορικό χαρακτήρα και μπορούν να αναπτύσσουν οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα. Θεσμοθετήθηκαν με νόμο το 1999 και τελούν υπό την εποπτεία του υπουργείου Υγείας. Σε κάθε Τομέα Ψυχικής Υγείας μπορεί να ιδρυθεί μόνο ένας τέτοιος συνεταιρισμός ενώ τα μέλη του είναι άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα σε ποσοστό τουλάχιστον 35%, επαγγελματίες ψυχικής υγείας έως 45% και νομικά πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου ή άλλα φυσικά πρόσωπα σε ποσοστό έως 20%.

Περίπου 19 Κοι.Σ.Π.Ε υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια και εκατοντάδες μαγαζιά έχουν ανοίξει στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης. Οι επιχειρήσεις αυτές δίνουν στους ασθενείς τη δυνατότητα της κοινωνικοποίησης αλλά και της αμειβόμενης παραγωγικής εργασίας.

Καλλιέργειες, εργαστήρια, πλυντήρια αυτοκινήτων και καφέ…

Στη Λέρο, από το 2003 η αγροτική δραστηριότητα αποτελεί μία από τις βασικές δράσεις του Κοι.Σ.Π.Ε. Δεκατέσσερις εργαζόμενοι με ψυχοκοινωνικά προβλήματα και επτά εργαζόμενοι ψυχικής υγείας εργάζονται σε υπαίθριες και θερμοκηπιακές καλλιέργειες σε τρία αγροκτήματα συνολικής έκτασης 9 στρεμμάτων. Μέσω της συνεργασίας που έχει αναπτυχθεί με τους τοπικούς παραγωγούς τα προϊόντα προωθούνται στην αγορά σε ποσοστό 20%. Το 80% της παραγωγής προωθείται στο Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου.

Το 1999 σε μία εγκαταλελειμμένη αποθήκη του Κρατικού Θεραπευτηρίου Λέρου άρχισε να υλοποιείται η ιδέα για τη δημιουργία εργαστηρίου ζαχαροπλαστικής. Από το 2003 η μονάδα αποτελεί δραστηριότητα του Κοι.Σ.Π.Ε. Ένα χρόνο αργότερα η μονάδα μετεγκαταστάθηκε και εξοπλίστηκε με σύγχρονα μηχανήματα. Σήμερα εργάζονται εκεί 10 ασθενείς που προμηθεύουν με τις δημιουργίες τους τα δύο κυλικεία του ιδρύματος αλλά και την ελεύθερη αγορά. Ακόμα, το εργαστήριο επεξεργασίας και τυποποίησης μελιού που λειτουργεί από το 2004 απασχολεί πέντε ασθενείς. Πέρα από την αποασυλοποίηση στόχος του είναι η προώθηση του τοπικού προϊόντος.

Στα Χανιά, εδώ κι ένα μήνα στο χώρο του Νοσοκομείου Χανίων λειτουργεί πλυντήριο αυτοκινήτων του Κοι.Σ.Π.Ε του Τομέα Ψυχικής Υγείας στον Νομό Χανίων. Τα τέσσερα άτομα του προσωπικού είναι πρώην ασθενής του ψυχιατρείου. Τα έσοδα από τον καθαρισμό καλύπτουν τα έξοδα λειτουργίας και τη μισθοδοσία του προσωπικού. Εκτός από το πλυντήριο ο Συνεταιρισμός διατηρεί κι ένα κατάστημα στη δημοτική αγορά με είδη δώρων, ένα ατελιέ τέχνης, και ένα κυλικείο στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Χανίων.

Στην Κέρκυρα, στο πλαίσιο της επανένταξης των ασθενών και της αποασυλοποίησης λειτουργούν ένα συνεργείο καθαρισμού εσωτερικών χώρων, ένα συνεργείο κηπουρικής και αποκατάστασης εξωτερικών χώρων, ένα πάρκινγκ, δύο καφέ κι ένα ζαχαροπλαστείο.

“Εικόνες” στην Αθήνα…

Ο Συνεταιρισμός «Η ΕΙΚΟΝΑ» στεγάζεται στο «Γ. Γεννηματάς» και υποστηρίζεται από το ίδιο το νοσοκομείο. Παρέχει υπηρεσίες και προϊόντα στον τομέα εκτύπωσης και αναπαραγωγής ιατρικών εξετάσεων και απεικονίσεων αλλά δραστηριοποιείται και στον τομέα της δημιουργίας και εκτύπωσης αφισών, παρουσιάσεων power point και εμφάνισης φωτογραφίας. Η επιχείρηση στελεχώνεται από τους εργαζόμενους του Τμήματος Ψυχιατρικής Εφήβων και Νέων του νοσοκομείου.

Τέσσερις επιπλέον επιχειρήσεις στην Αθήνα υποστηρίζονται από το Δρομοκαϊτειο ίδρυμα και απασχολούν τουλάχιστον είκοσι ασθενείς.

Ο νόμος για τους Κοι.Σ.Π.Ε δημιουργήθηκε με την προοπτικοί οι συνεταιρισμοί να αποτελέσουν μελλοντικά απόλυτα αυτοδιαχειριζόμενες μονάδες με προοπτικές στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο ετήσιος απολογισμός των επιχειρήσεων αυτών είναι πάντα θετικός, η οικονομική κρίση δεν τις έχει αφήσει ανεπηρέαστες καθώς και σε αυτές τις δομές γίνονται περικοπές. Ορισμένες έρχονται αντιμέτωπες με το «λουκέτο», κάποιες μπαίνουν «υπό επιτήρηση» ενώ άλλες περιορίζουν τη λειτουργία τους. Οι περικοπές που γίνονται σε όλες τις δομές ψυχικής υγείας και πιθανόν θα δώσουν τη χαριστική βολή στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση κάνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα.