Ο κινηματογράφος ως ένα μέσο παρατήρησης με μαζική απήχηση συχνά εμπνέεται από πραγματικά γεγονότα που επηρεάζουν τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα. Τέτοια έμπνευση πολλές φορές δίνουν οι πόλεμοι ως μια συνθήκη συνεχούς επιβίωσης και κινδύνου απώλειας κοντινών μας προσώπων. Έτσι και ο ελληνικός κινηματογράφος επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο με πλήθος μελοδραματικών ταινιών και ταινιών προπαγάνδας που προβάλλονται ημέρες των εθνικών επετείων όπως η 28η Οκτωβρίου.

Συγκεκριμένα, οι περισσότερες από αυτές χρησιμοποιούν, συνήθως, τον πόλεμο στο παρασκήνιο και αναπτύσσουν τυποποιημένες ρομαντικές ιστορίες.

Ο πόλεμος αποτελεί μια ευκαιρία για μελοδραματισμούς ή για υπερπατριωτισμό, σε επίπεδα γελοιογραφίας. Η πλειονότητα αυτών των ταινιών έχουν γυριστεί κατά την περίοδο της δικτατορίας, όπως και οι αντίστοιχες για την επανάσταση του ‘21. Η δικτατορία χρησιμοποιούσε τις ταινίες αυτές, θέλοντας να τονώσει το «εθνικό φρόνημα» και να προπαγανδίσει τις θέσεις της, π.χ. στο «Υπολοχαγός Νατάσα» όπου οι αντιστασιακοί δεξιοί σώζουν τους πρωταγωνιστές, ενώ οι εμφανώς αριστεροί αντάρτες σκοτώνουν τον πρωταγωνιστή, γιατί τον πέρασαν για Γερμανό.

Γενικώς, ιδιαίτερα στις ταινίες που γυρίστηκαν την περίοδο της δικτατορίας δεν επιδιώκεται κανένας ρεαλισμός ή μία προσπάθεια αποτύπωσης της ελληνικής κοινωνίας και της πραγματικότητας του ίδιου του πολέμου και των επιπτώσεών του. Το μόνο που κυριαρχούσε ήταν το τυπικό ρομάντζο των ελληνικών ταινιών της εποχής και ο «πατριωτισμός» με «ήρωες» καρικατούρες.

Αγάπη και Θύελλα

Η ταινία μένει στην περίοδο του πολέμου και παρακολουθεί την ζωή δύο φίλων στο μέτωπο, του Τάσου και του Δημήτρη. Ο Τάσος τραυματίζεται και ο Δημήτρης του σώζει την ζωή. Κατά την πενθήμερη άδεια που παίρνουν ο Τάσος θέλει να συναντήσει την κοπέλα με την οποία αλληλογραφούσε την Άννα. Όταν θα συναντηθούν οι δύο φίλοι με την Άννα και μία φίλη της, η Άννα θα δείξει ενδιαφέρον για τον Δημήτρη και όχι για τον Τάσο, πράγμα που θα περιπλέξει τις σχέσεις τους.

Η ταινία «Αγάπη και Θύελλα» συγκαταλέγεται στις ταινίες που έχουν τον πόλεμο του 1940 στο παρασκήνιο, καθώς στο σενάριο επικρατεί το ερωτικό τρίγωνο των πρωταγωνιστών με τα αυξημένα μελοδραματικά στοιχεία που προκλήθηκαν από τον πόλεμο π.χ. οι συνέπειες του τραυματισμού  στο χέρι του Τάσου που δεν του επιτρέπει να ξαναπαίξει μπουζούκι. Σίγουρα, δεν έχει έντονο το στοιχείο του πατριωτισμού σε σχέση με άλλες ταινίες, αλλά προβάλλει μία, ίσως, υπερβολική αυταπάρνηση των πρωταγωνιστών για να σώσουν ο ένας τον άλλον.

Εγκατάλειψη

Στα ίδια βήματα ακριβώς δηλαδή ένα ερωτικό τρίγωνο με αφορμή τον πόλεμο βαδίζει και η «Εγκατάλειψη». Η υπόθεση παρακολουθεί τον Αλέξη έναν στρατιώτη που έχασε την μνήμη του όταν έσκασε δίπλα του μια βόμβα. Μην έχοντας μνήμη του παρελθόντος του, μετά το τέλος του πολέμου ακολουθεί την εθελόντρια νοσοκόμα Ελένη στο σπίτι της στην Καστοριά. Πολύ γρήγορα ερωτεύονται και η Ελένη προσπαθεί να τον βοηθήσει να θυμηθεί, αλλά και να ανακαλύψει το παρελθόν του.

Η ταινία δίνει βάρος στην περίοδο της κατοχής σαν χρονικό σημείο και ελάχιστα σε όσα αφορούν τις δυσκολίες της κατοχής. Κολλημένη στα σενάρια της εποχής με τα ερωτικά τρίγωνα και τα ρομάντζα ό,τι αφορούσε τον πόλεμο είναι εντελώς επιφανειακό με σύντομες ατάκες ανάμεσα στα λόγια των ρόλων, με Γερμανούς στρατιώτες να περνούν στα πλάνα. Υποτίθεται ότι μέσα στον σχολιασμό είναι  το μόνιμο τραύμα του πολέμου η αμνησία του Αλέξη, αν και λίγο υπερβολική, αλλά και η εκτέλεση ενός αντάρτη από τους Γερμανούς. Επιπλέον, ενώ η ταινία θα μπορούσε να κερδίσει από την αρκετά μετρημένη σκηνοθεσία της, χάνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το σενάριο και από τις άνευρες ανά διαστήματα ερμηνείες.

Κονσέρτο για Πολυβόλα

Μία προσπάθεια για ένα κατασκοπικό νουάρ που διαδραματίζεται την εποχή λίγο πριν ξεσπάσει ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Νίκη πολιτικός υπάλληλος του ΓΕΣ παραδίδει στρατιωτικά έγγραφα σε έναν πράκτορα τον Ιταλών, διότι την απειλούν ότι θα σκοτώσουν τον αδερφό της που είναι φοιτητής στην Ιταλία. Η Νίκη δεν υπερασπίζεται τον εαυτό της και αδιαφορεί αν θα καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά αποδέχεται την πρόταση του στρατηγού Δαρείου να συνεχίσει να δίνει στον εχθρό απόρρητα έγγραφα, που θα τα κατασκευάζει το ΓΕΣ. Στο παιχνίδι αυτό εισέρχεται και ο λοχαγός Θεοδώρου που είναι ερωτευμένος με την Νίκη.

Ακόμη ένα σενάριο του Φώσκολου για την εποχή εκείνη αυτή την φορά λίγο πριν τον πόλεμο με τους Ιταλούς. Προσπαθεί να δημιουργήσει ένα κατασκοπικό δράμα, το οποίο αποτυγχάνει να δώσει την αγωνία που αρμόζει,. Ακόμη και οι ανατροπές στην υπόθεση, βασίζονται στην σχέση των δύο πρωταγωνιστών και οριακά είναι αβάσιμες. Απλά χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν ένα ψευδές σασπένς.

ΟΧΙ

Το «ΟΧΙ» είναι μία ταινία που γυρίστηκε την περίοδο της δικτατορίας και είναι μία από τις πιο γνωστές ταινίες με θέμα τον πόλεμο με την Ιταλία και την κατοχή. Η πλοκή αφορά τον Δημήτρη (Κώστα Πρεκα) έναν υπολοχαγό που αγαπά την Στέλλα Σαλβατόρε την κόρη του Ιταλού πρέσβη στην Αθήνα. Όταν ο πόλεμος με τος Ιταλούς ξεκινήσει θα χωριστούν, καθώς ο Δημήτρης θα πάει στο μέτωπο και η Στέλλα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Μία ταινία με υπερβολικό εθνικιστικό χαρακτήρα που προβάλλει – στα όρια του κωμικού – τον πατριωτισμό. Η πρώτη σκηνή παρουσιάζει το αφήγημα για το «Όχι» του Ιωάννη Μεταξά στον απεσταλμένο πρέσβη της Ιταλίας Εμανουέλε Γκράτσι. Μέσα στην ταινία ακολουθούν πολλές σκηνές υπερπατριωτισμού, όπου με την ανακοίνωση του πολέμου τραγουδούν τον εθνικό ύμνο, αλλά και την θρυλική σκηνή, πλέον γνωστή σε όλους, όπου ο Δημήτρης (Κώστας Πρέκας) απαντά στο κάλεσμα των Γερμανών να παραδώσουν οι Έλληνες τα όπλα «ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΤΑ ΠΑΡΕΤΕ» σαν ένας σύγχρονος Λεωνίδας, πυροβολώντας ταυτόχρονα με το πολυβόλο του.

Η Δασκάλα με τα Ξανθά Μαλλιά

Μια ακόμη ταινία στην οποία πρωταγωνιστούν η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, χωρίς να επηρεάζεται παρά μόνο για λίγες αναφορές στην κατάσταση που επικρατούσε στην ελληνική κοινωνία κατά την κατοχή. Ολόκληρη η ταινία απαρτίζεται από μελοδραματισμούς και την συνήθεις ερμηνεία της Αλίκης Βουγιουκλάκη.

Η υπόθεση αφορά την δασκάλα την Μυρτώ Θεοδώρου σε ένα μικρό χωριό της Ελλάδας. Γεμάτη αγάπη για τη δουλειά της και τα μικρά παιδιά, προσπαθεί να εφαρμόσει ένα καινούργιο σύστημα εκπαίδευσης, χωρίς ξύλο και τιμωρίες, αλλά οι γονείς δεν εγκρίνουν τις μεθόδους της. Παράλληλα ερωτεύεται τον Στέφανο, γιο του προέδρου της κοινότητας. Την στιγμή του γάμου τους ανακοινώνεται στο χωριό ότι ξεκίνησε ο πόλεμος πράγμα που θα τους χωρίσει, καθώς ο Στέφανος θα πρέπει να πάει στο μέτωπο.

28 Οκτωβρίου, ώρα 5:30

Μία ταινία εντελώς απρόσεκτη τεχνικά με πολύ επιπόλαια σκηνοθεσία και σενάριο με πολλές μεγαλοστομίες, πατριωτισμούς και υπερβολές π.χ. η σκηνή με την χειροβομβίδα που σκάει ανάμεσα στα πόδια του πρωταγωνιστή και πεθαίνουν οι στρατιώτες γύρω του, αλλά αυτός ούτε καν τραυματίζεται.Γενικά, η ταινία περιέχει σκηνές και «εμπνεύσεις» που οριακά δεν βγάζουν νόημα. 

Η υπόθεση ξεκινά με την κήρυξη του πολέμου βρίσκει τους κατοίκους του γραφικού μακεδονικού χωριού Μικρή Λεύκα στο γλέντι, αλλά τα παλικάρια σταματούν αμέσως τον χορό και ξεκινούν για τον πόλεμο. Με την κατάρρευση του μετώπου, οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό και ο διοικητής τους (Δημήτρης Μπισλάνης) μετατρέπει το κρατικό εργοστάσιο ξυλείας σε εργοστάσιο κατασκευής πολεμοφοδίων και υποχρεώνει τους κατοίκους του να δουλεύουν σ’ αυτό. Μέσα σ’ ένα κλίμα βίας και τρόμου, το πνεύμα της αντίστασης φουντώνει, μέχρι που έρχεται η μέρα της απελευθέρωσης. 

Υπολοχαγός Νατάσα

Η ταινία αφηγείται την εποχή του 40 μέσα από τις μνήμες της πρωταγωνίστριας. Ακόμη μία προσπάθεια σε ταινία που δημιουργήθηκε μέσα στην δικτατορία να προβάλλει έντονα τον πατριωτισμό με σύμβολο τον ρόλο της Αλίκης Βουγιουκλάκη και με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ στον ρόλο του εθνικού επαναστάτη.

Η υπόθεση ξεκινά στο Νταχάου το 1965. Η Νατάσα Αρσένη λείπει πάνω από 20 χρόνια από την Ελλάδα. Λίγο πριν επιστρέψει, επισκέπτεται το πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στο τρένο για την πατρίδα αρχίζει να θυμάται τα χρόνια της κατοχής. Τότε που ανάμεσα στους Γερμανούς αξιωματικούς ήταν και ο συμφοιτητής της, Μαξ Ρόιτερ, ο οποίος έγινε αξιωματικός των Ες Ες, παρόλο που η μητέρα του ήταν Ελληνίδα. Ο Μαξ, κυνηγούσε έναν αντάρτη, τον Ορέστη, που η Νατάσα βοήθησε δύο φορές, μια στην Κωπαΐδα και μία στην Αθήνα.

Αέρα, Αέρα, Αέρα

Ακόμη μία πολεμική ταινία γυρισμένη μέσα στην δικτατορία με τα ίδια χαρακτηριστικά με τις άνωθεν, όπου ο υπερβολικός πατριωτισμός πνίγει μια αρκετά υποσχόμενη υπόθεση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Επιπλέον, εξόφθαλμη σκηνοθετική αβλεψία τα σκηνικά και η σκηνοθεσία που δεν αποδίδουν σε καμία περίπτωση την Ελλάδα του ‘40.

Η υπόθεση ξεκινά μετά τον τορπιλισμό του αντιτορπιλικού Έλλη, τον δεκαπενταύγουστο του 1940 στην Τήνο από ένα ιταλικό υποβρύχιο, ακολουθεί η κήρυξη του πολέμου και η ιταλική επίθεση στο αλβανικό μέτωπο στις 28 Οκτωβρίου. Από ένα προκεχωρημένο φυλάκιο των ελληνοαλβανικών συνόρων αποχωρεί ένα στρατιωτικό καμιόνι με φαντάρους και δέχεται απρόσμενα τα πυρά των ιταλικών τανκς. Ο Πέτρος, ο μόνος που κατορθώνει να γλιτώσει το θάνατο ή την αιχμαλωσία, σώζει μια χωριατοπούλα, τη Μαρία.

Μέσα σε αυτό το συνονθύλευμα επιφανειακών ταινιών, υπάρχει μία που περιγράφει την εποχή εκείνη με ωμό ρεαλισμό και αξίζει οπωσδήποτε μία θέαση. Η ταινία αυτή είναι ο βραβευμένος «Ουρανός» του Τάκη Κανελλόπουλου. Διαβάστε για αυτήν και δείτε την στο Tvxs.gr.