Πριν λίγες μέρες έφυγε από την ζωή ο ιατρός Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ. Ο Θεόφιλος συνέδεσε το όνομά του με τους Γιατρούς του Κόσμου στην Ελλάδα. Ήταν όμως ένας πολυσχιδής άνθρωπος με πλούσια δραστηριότητα. Υπήρξε καθηγητής χειρουργικής στο πανεπιστήμιο Αθηνών, δημιούργησε το πρωτότυπο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Διεθνής Ιατρική & Διαχείριση Κρίσεων Υγείας», που έδωσε στερεά επιστημονική κατάρτιση σε εκατοντάδες εθελοντές του ανθρωπιστικού κινήματος, προέδρευσε το ΚΕΕΛΠΝΟ, σε μια κρίσιμη μεταβατική φάση, για να διορθώσει τον βηματισμό του.

Ads

Γνώρισα το Θεόφιλο το 1989, εγώ νέος ιατρός στο δρόμο της επιστροφής από τη Γαλλία προς Ελλάδα, και εκείνος ήδη καθηγητής στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Η αφορμή της συνάντησής μας και κατόπιν συνεργασίας ήταν επιστημονική. Φιλοδοξία μου ήταν να συμβάλω στην ανάπτυξη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, στην οποία είχα εξειδικευτεί, που τότε ήταν άγνωστη στην Ελλάδα. Δεν ήταν το γνωστικό αντικείμενο του Θεόφιλου, αλλά με την οξυδέρκεια, που τον χαρακτήριζε, αμέσως συνέλαβε τη σημασία και το μέλλον αυτής της νέας τεχνικής. Σχεδίασε να δημιουργήσει μια Μονάδα Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στο Λαϊκό, με τη δική μου συνεργασία. Για μια περίοδο μάλιστα δουλέψαμε στεγαζόμενοι σε κοινό ιατρείο. Ο Θεόφιλος όμως δεν ήταν άνθρωπος των κατεστημένων. Η καινοτόμος ιδέα του δεν έτυχε αποδοχής των ιθυνόντων .

Η γνωριμία μας όμως οδήγησε και σε μια άλλη συνεργασία, στο πεδίο της «ανθρωπιστικής ιατρικής». Ο Θεόφιλος είχε αναπτύξει γνωριμίες με τους Γάλλους Γιατρούς του Κόσμου και εγώ είχα ήδη συμμετάσχει σε αποστολές, τόσο με τους Γιατρούς του Κόσμου στο Μάλι, όσο και με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στο Σαλβαδόρ και στη Καμπότζη. Η δική μου φιλοδοξία (αναλογίζομαι σήμερα πόσο ουτοπική ήταν), αφορούσε την ίδρυση ενός Ελληνικού Τμήματος που να υπερέβαινε τη διαίρεση αυτών των δυο οργανώσεων, γεννημένων ουσιαστικά από την ίδια μήτρα. Η διαίρεση όμως στο διεθνές επίπεδο, δεν ήταν δυνατό να γεφυρωθεί από την μικρή Ελλάδα και έτσι προχωρήσαμε την άνοιξη του 1990 στην ίδρυση του Ελληνικού τμήματος των Γιατρών του Κόσμου (λίγους μήνες αργότερα ιδρύθηκε και το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα). Ο Θεόφιλος ήταν ο πρώτος πρόεδρος και ο κύριος εμψυχωτής της πορείας μας. Ήταν δε εξαιρετικά ευαίσθητος στο θέμα της ανεξαρτησίας. Σημαδιακό ήταν το γεγονός ότι το λογότυπο που κατέθεσε τότε, είχε μια παραλλαγή σε σχέση με εκείνο των Γάλλων. Το «πουλί της Ειρήνης» στο κέντρο του λογότυπου, το οποίο στρεφόταν προς τα δεξιά, απεικονιζόταν στο ελληνικό λογότυπο στραμμένο προς τα αριστερά!

Οι Γιατροί του Κόσμου ξεκίνησαν δυναμικά, με μια ομάδα όπου διακρινόταν ισχυρές προσωπικότητες, όπως η Ηρώ Βαρσαμή (μετέπειτα πρόεδρος της οργάνωσης), ο Ανδρέας Καραμπίνης (νυν καθηγητής Εντατικολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών), ο Σωκράτης Μητσιάδης (σήμερα Διευθυντής του Νοσοκομείου Σωτηρία) και πολλοί άλλοι. Όσο με αφορά ανέλαβα τις διεθνείς σχέσεις στο ΔΣ και έτσι είχα την ευθύνη να στείλω τους πρώτους μας εθελοντές σε αποστολή με άλλα τμήματα, στη διάρκεια του πρώτου πολέμου στο Ιράκ. Έφυγαν τότε ο Κωστής Αλμπανόπουλος (σήμερα καθηγητής Χειρουργικής) στα σύνορα Ιράκ με Ιράν, και η Μαριάννα Φωτάκη (τώρα καθηγήτρια στην University of Warwick στην Αγγλία) στα σύνορα Ιράκ με Τουρκία. Σχεδόν ταυτόχρονα, το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών του Κόσμου οργάνωσε την πρώτη δική του αποστολή στο Ιράκ, όπου μετείχαν ο Σωκράτης και εγώ.

Ads

Παράλληλα αναπτυσσόντουσαν και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Οι δυο οργανώσεις, σε διεθνές επίπεδο, είχαν σχηματίσει διαφορετική προσωπικότητα. Οι Γιατροί του Κόσμου έδιναν προτεραιότητα και έμφαση στην ελευθερία του λόγου. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έθεταν ως προτεραιότητα την αποτελεσματικότητα στο πεδίο. Μεγάλη συζήτηση… Πάντως, το Ελληνικό Τμήμα των Γιατρών του Κόσμου, υπό την προεδρία του Θεόφιλου, εδραίωσε την παρουσία του στην Ελληνική κοινωνία. Ακόμα και όταν ο Θεόφιλος αποχώρησε, οργανώνοντας την ομαλή διαδοχή του, το πρόσωπό του παρέμεινε πάντα η αναμφισβήτητη αναφορά της οργάνωσης.

Συναντηθήκαμε πάλι, με αφορμή το προσφυγικό, όταν αυτός είχε αναλάβει την αναδιοργάνωση του πολυπαθούς ΚΕΕΛΠΝΟ, ενώ εγώ εκπροσωπούσα το νεοσύστατο Κοινωνικό ΕΚΑΒ. Όπως ανέφερα και πιο πάνω, ο Θεόφιλος δεν είχε ποτέ εύκολες σχέσεις με τα κατεστημένα. Άνθρωπος ουσιαστικά προοδευτικός, είχε πάντα μια επιφυλακτικότητα προς κάθε εξουσία. Οι επιθέσεις που δέχτηκε, επειδή ανέλαβε πραγματική αναδιοργάνωση του ΚΕΕΛΠΝΟ, ήταν αναμενόμενες και σίγουρα δεν ήταν τυχαίες. Γνώρισε τις αστοχίες του δικαστικού συστήματος, αλλά βγήκε ηθικά νικητής.

Τα χρόνια δεν τον είχαν αλλάξει πολύ φυσιογνωμικά.  Ο Θεόφιλος μου έδωσε τότε, όπως και παλιά, την αίσθηση ενός ανθρώπου που ακολουθούσε σταθερά και χωρίς πολύ θόρυβο τον δικό του δρόμο. Τον ακολουθούσε, πρωτίστως ως ιατρός, θα έλεγα ως ένας ευγενής ιατρός. Δεν θυμάμαι να έχω ακούσει ποτέ τον Θεόφιλο να φωνάζει. Η στιβαρότητά του δεν εκφραζόταν, όπως συμβαίνει συχνά στη χώρα μας, με εξωτερικευμένες εκφάνσεις, αλλά με μια συγκρατημένη ακρίβεια στις διατυπώσεις. Συνδύαζε, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, εσωστρέφεια και ισχυρή παρουσία.

Με τον θάνατο του Θεόφιλου, νοιώθω ότι μπαίνουμε πια σε μια περίοδο όπου φεύγει και αρχίζει να σβήνει μια συγκεκριμένη γενιά γιατρών που έδιναν μάχη στο κοινωνικό μέτωπο. Μια γενιά που άνθισε στην χώρα μας την δεκαετία του ’90, σε μια εποχή όπου η ανθρωπιστική δράση ταυτιζόταν με τον εθελοντισμό, όπου ΜΚΟ δεν ήταν ένα τεχνοκρατικό και τελικά απωθητικό ακρώνυμο, αλλά ένα δυναμικό κοινωνικό κύτταρο, όπου δεν υπήρχαν ακόμα «guidelines» ή «pathways» για την παραμικρή ενέργεια, αλλά έρεε άφθονη η φαντασία και η δημιουργικότητα. Η ζωή των ανθρώπων, όπως και των οργανώσεων, ακολουθεί έναν φυσικό κύκλο. Ο καθένας, η κάθε μία, αφήνει ένα αποτύπωμα. Στους επόμενους ανήκει να το αξιοποιήσουν. Ο Θεόφιλος άφησε το δικό του αποτύπωμα. Σίγουρα δυνατό.

*Ο Οδυσσέας Βουδούρης είναι Ιδρυτικό μέλος των Γιατρών του Κόσμου, πρώην πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.