Κάθε πρωί η Αθήνα είναι άδεια. Η Αλεξάνδρας, η Πατησίων, η Στουρνάρη είναι άδειες. Η Ομόνοια είναι άδεια. Ανθρώπινη παρουσία διακρίνεις μόνο στα ΑΤΜ. Και σκιές ανθρώπων στις παρυφές της πλατείας Λαυρίου και την πλατεία Βάθης, σέρνουν τα βήματα στις διαβάσεις και στις στοές: ανέστιοι, φερέοικοι, πλάνητες, μονάχοι πριν, μονάχοι τώρα, πάντα.

Ads

Παρόμοιες εικόνες μεταδίδονται από όλη την Ευρώπη, απ’ όλο τον κόσμο. Η έγκλειστη ζωή δεν περιέχει μόνο «κανονικούς», μεσαία τάξη, που έχει ακόμη μισθό, αποταμιεύσεις, σπίτι, οικογένεια, φίλους, Νέτφλιξ και ευρυζωνική σύνδεση, ανθρώπους να αγαπά και να νοιάζονται. Πριν από τον εγκλεισμό ήδη, πολλοί δεν είχαν τα αναγκαία στηρίγματα για να αντέξουν τη χιονοστιβάδα της πανδημίας. Και μετά την πανδημία και την απαγόρευση, πολλοί μα πολλοί περισσότεροι, βρέθηκαν χωρίς δίχτυ ασφαλείας, μόνοι, ανυπεράσπιστοι.

Οι ανθρώπινες σκιές στην πλατεία Βάθης είναι ό,τι φαίνεται, μία μόνο ορατή κορυφή απ’ τη μεγάλη οροσειρά των πολλών μοναχικών και αδύναμων ανθρώπων γύρω μας. Στις γκαρσονιέρες, τα δυάρια και τα τριάρια των Αθηνών, πίσω από κατεβασμένα ρολά και κλειστά στόρια, ζουν γέροντες μονάχοι αποπαιδισμένοι, με παιδιά και εγγόνια αλλού μακριά, ίσως εκτός Ελλάδος, ζουν με μια σύνταξη, διαβητικοί, καρδιοπαθείς, με χρόνιες ανεπάρκειες, την πόρτα τους χτυπούσε μόνο ο ταχυδρόμος, η φαρμακοποιός και το παιδί με τα ψώνια. Η απαγόρευση κυκλοφορίας δεν άλλαξε πολλά στη ρουτίνα αυτών των γειτόνων μας, δεν αφαίρεσε επισκέπτες· αφαίρεσε ίσως κάποιες τελετουργικές συναναστροφές. Πρόσθεσαν όμως πολύ πιο βαριά το φόβο, την υπαρξιακή αγωνία, τη σκιά του θανάτου. 

Αυτή η σκιά, αυτός ο φόβος, δεν εγκαθίστανται μόνο στους μοναχικούς γέροντες της πολυκατοικίας ή των έρημων χωριών. Εγκαθίστανται σε όλους. Η πανδημία σκεπάζει σαν σεντόνι τους νεωτερικούς εαυτούς μας τους αυτάρεσκους, εμάς τους ζηλωτές της προόδου, τους πιστούς της τεχνολογίας, τους γεμάτους αυτοπραγμάτωση και ατομισμό, το σεντόνι σκεπάζει σαν χιόνι, μας αφαιρεί την όραση, ναρκώνει σαν χιόνι, μεταφέρει έναν αόρατο βουλιμικό ταξιδευτή που αναζητά σώμα να κατοικήσει. 

Ads

Ο ιός είναι κοσμοπολίτης, αταξικός στην προσβολή, ταξικός στη θεραπεία. Και βαθιά μεταμορφωτικός: Ακινητοποιεί έναν αεικίνητο ταχύ κόσμο, επιβάλλει απομόνωση και σιωπή σε πολιτισμούς τρεφόμενους με φλυαρία και υπερβολική συνάφεια, με αβάσταχτη ψευδοοικειότητα· προπάντων εκτρέπει και ανανοηματοδοτεί την κοινωνικότητα: Τα social media ανακουφίζουν ή διογκώνουν το social distancing; Η τόση ψηφιακή-εικονική επικοινωνία, η υπερδικτύωση, οι τηλεσυνευρέσεις αναπληρώσουν τη φυσική επαφή; Ο ιός του 2020 δικαιώνει την επιστημονική φαντασία, τις δυστοπικές συλλήψεις των κλασικών και των μοντέρνων συγγραφέων της. 

Ο ιός μάς αναγκάζει να σκεφτούμε ριζικά τη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού, τη σχέση ατομικού και συλλογικού. Μπορεί κανείς να γλιτώσει μόνος του; Μπορεί να περιφρονεί την αξία των δημόσιων αγαθών; Οι χθεσινοί λύκοι της Γουόλ Στριτ έχουν φορέσει την προβιά του καρμπονάρου και του σοσιαλιστή, νεοφιλελεύθεροι θυμούνται ότι πάντα ήταν και σοσιαλδημοκράτες, δοξολογούν τον κεϋνσιανισμό και ομνύουν στο κράτος πρόνοιας. 

Ο κόσμος μετά την πανδημία θα είναι διαφορετικός. Δεν ξέρω πόσο και πώς. Οι άνθρωποι ξεχνούν τους κλονισμούς, θα ζητήσουν να αγκυρωθούν σε καινούρια σχήματα, με βολικές βεβαιότητες, να ακολουθήσουν πατερούληδες και λαοπλάνους, να ψωνίσουν ματζούνια παυσίλυπα.

Πολύ κάτω από το χιόνι του φόβου και του θανατικού, υπόκωφα, ακούγονται ήδη κλαγγές: ποιος θα έχει προβάδισμα, ποιος θα βγει με τις μικρότερες απώλειες, οικονομικές εννοείται, ποιος θα είναι ο ηγεμών του μεταπανδημικού κόσμου, ο άρχων των ερειπίων. Είναι ο αέναος κύκλος καταστροφών και κυριαρχίας. 

* «Εν Θερμώ» είναι ο τίτλος της νέας στήλης του Νίκου Ξυδάκη στο Tvxs.gr. «Ριπές» σύντομου καθημερινού σχολιασμού της επικαιρότητας, με τη ματιά του γνωστού δημοσιογράφου και πρώην Αν. Υπουργού Εξωτερικών – Αν. Υπουργού Πολιτισμού