Κλείσαμε ένα χρόνο από την έκρηξη της πανδημίας. Η κυβέρνηση όπως και κάθε κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή έκτακτη ανάγκη. Η μεταφορά περί «πολέμου» με τον κορωνοϊό ήταν υπερβολική αλλά περιέγραφε τον εξαιρετικό χαρακτήρα της κατάστασης.

Ads

Στην πρώτη περίοδο, πριν ένα χρόνο, οι πολίτες πίστεψαν στα κυβερνητικά μέτρα, πήραν την προστασία τους στα χέρια τους και μείωσαν την διάδοση της αρρώστιας. Η μεγάλη αύξηση των θυμάτων τον Νοέμβριο και σήμερα δεν μπορεί να αποδοθεί επομένως στην ανευθυνότητα των πολιτών. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι όλα πάνε καλά και η χώρα, ότι περιόρισε την καταστροφή περισσότερο από άλλα Ευρωπαϊκά κράτη, σαν να είμαστε ακόμη στον Μάρτιο του 2020. Επαίρεται για τους σχετικά λίγους εμβολιασμούς που έχει κάνει – θυμάστε τον ταλαντούχο κ. Κικίλια να υπόσχεται πριν τα Χριστούγεννα ένα εκατομμύριο τον μήνα; 

Και παρότι «βρισκόμαστε σε πόλεμο», η κυβέρνηση δεν υιοθετεί αυτά που κάνουν όσοι δέχονται επίθεση: την επίταξη του ιδιωτικού συστήματος υγείας, την αναγκαστική απόκτηση της πατέντας των εμβολίων, όλα τα διαθέσιμα θεραπευτικά μέσα όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα ή την θεραπεία με πλάσμα ιαθέντων. Πάμε σε πόλεμο με τα χέρια δεμένα. Αλλά οι ευθύνες της είναι μεγαλύτερες.

Οι κοντά 7000 συμπολίτες μας που έχουν πεθάνει μέχρι στιγμής δεν αφαιρέθηκαν από τους αγαπημένους τους επειδή οι πολίτες δεν είναι υπεύθυνοι. Η αύξηση στις λοιμώξεις και τους θανάτους δεν οφείλεται επειδή κάποιος στέκεται ένα μέτρο αντί για δύο από τον διπλανό του στον δρόμο ούτε στους νέους που βρέθηκαν στις πλατείες κάνοντας ό,τι κάνουν οι νέοι σε κάθε εποχή και χώρα. Δεν οφείλεται στους αντιφασίστες που συγκεντρώθηκαν έξω από το Εφετείο για να γιορτάσουν την καταδίκη της νεοναζιστικής «επιδημίας», ούτε σε όσους έκαναν πορεία μνήμης στις 17 Νοεμβρίου ή αλληλεγγύης στον Κουφοντίνα ή αυτούς που διαμαρτύρονται έξω από υπουργεία για τα λάθη, την αμέλεια, την αποτυχία των κυβερνητικών μέτρων. 

Ads

Όσοι  δεν ακολουθούν τα μέτρα, μας λέει η κυβέρνηση και τα κατεστημένα ΜΜΕ ,  είναι είτε αντικοινωνικοί είτε ηλίθιοι. Αλλά ο πολλαπλασιασμός των κρουσμάτων δεν οφείλεται στους  covidiots (ιδιώτες-ηλίθιους του covid), ένα καινοφανή Αγγλικό όρο που αναφέρεται σε όσους επιλέγουν ιδεολογικά να μην υπακούσουν τους  περιορισμούς. Οι έρευνες που έγιναν στη Βρετανία για την αλλαγή συμπεριφοράς στη διάρκεια της πανδημίας – ελπίζω να γίνονται ανάλογες στην Ελλάδα – δείχνουν ότι η προσωπική επιλογή είναι ένας μόνο παράγοντας που οδηγεί σε μη συμμόρφωση, σπάνια ο πιο σημαντικός. 

Πώς να αλλάξεις τη συμπεριφορά των πολιτών

Η διαχείριση της πανδημίας με τη βίαιη αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών πετυχαίνει αν υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις που εξετάζει η επιστήμη. Η κυβέρνηση πρέπει να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την επιτυχία του «πολέμου». 

Βασική είναι η προετοιμασία του εθνικού συστήματος υγείας και ο μεγαλύτερος δυνατός περιορισμός των δραστηριοτήτων που συνεισφέρουν στην εξάπλωση της μόλυνσης.  Δεύτερο, οι πολίτες πρέπει να έχουν σαφή, ολοκληρωμένη και συνεχή πληροφόρηση για τους υπαρκτούς κινδύνους και τα μέτρα προστασίας. Αντιτιθέμενες, αμφίσημες και μπερδεμένες ενημερώσεις υπονομεύουν την εμπιστοσύνη και συμμόρφωση. 

Τρίτο, η ατομική ευθύνη που απαιτεί η κυβέρνηση πρέπει να μην είναι αντίθετη με τις ιδεολογικές απόψεις που η ίδια προωθεί. Τα κυβερνητικά στελέχη επίσης πρέπει να συμμορφώνονται – και να δείχνουν ότι συμμορφώνονται – με τα μέτρα που οι ίδιοι επέβαλαν και την ευθύνη που απαιτούν. Η κυβέρνηση δυστυχώς απέτυχε.

1.  Η κυβέρνηση έδωσε προτεραιότητα στα οικονομικά συμφέροντα έναντι της ανθρώπινης ζωής και διέταξε χιλιάδες εργαζόμενους να επιστρέψουν στις δουλειές τους σε συχνά μη ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. Τα στοιχεία δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια του lockdown οι φτωχοί εργάζονται από το σπίτι έξι φορές λιγότερο από τους πλούσιους και είναι τρεις φορές λιγότερο σε θέση να απομονωθούν. Αλλά η ανάγκη να μείνουμε στο σπίτι και να απομονωθούμε είναι ίδια για όλους. Χρειάζεται να δοθεί η απαραίτητη υποστήριξη, ώστε να μπορούν να μείνουν στο σπίτι τους αλλά να έχουν και φαγητό στο τραπέζι.

Η κυβέρνηση είχε έξι μήνες να προετοιμάσει τα νοσοκομεία για μια πιθανή νέα έξαρση της επιδημίας. Έκανε ελάχιστα και τώρα μας τρομοκρατεί με επανάληψη του Μπέργκαμο.

Η κυβέρνηση οδήγησε στη μεγάλη αύξηση της χρήσης των μεταφορικών μέσων αλλά δεν μπορούσε να «γεννήσει» λεωφορεία, όπως εἰπε ο κ. Μητσοτάκης. Όσοι είναι εύποροι ή μπορούν να δουλέψουν από το σπίτι δεν έχουν πρόβλημα. Αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν αυτοκίνητο και τα λίγα λεωφορεία, που βρίσκονται σε κακή κατάσταση, γεμίζουν ασφυκτικά αποτελώντας τον βασικό χώρο μετάδοσης της ασθένειας.

Η κυβέρνηση άνοιγε και έκλεινε τα σχολεία σαν ακορντεόν. Αλλά δεν έκανε καμία πρόβλεψη για περισσότερους δάσκαλους και αίθουσες, για συνεχή έλεγχο μαθητών και καθηγητών και τάξεις με τον υγειονομικά επιτρεπόμενο αριθμό μαθητών, όπως γινόταν στα εστιατόρια και τα μπαρ όταν ήταν ανοικτά. Επίσης, δεν θεώρησε τους δασκάλους και τους καθηγητές όλων των βαθμίδων ευάλωτη ομάδα που θα έπρεπε να λάβει με προτεραιότητα εμβολιασμό.

Η κυβέρνηση απέτυχε να προμηθευθεί τα απαραίτητα εφόδια για να κάνει στατιστικά αντιπροσωπευτικά τεστ στις γειτονιές, τα γηροκομεία και τα εργοστάσια. Αυτός είναι ο μόνος ασφαλής τρόπος για την προληπτική ιχνηλάτηση των μολύνσεων όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη. Ήξερε ότι στα γηροκομεία και τους εργασιακούς χώρους η επιδημία οδήγησε σε μαζικούς θανάτους αλλά δεν ξέρουμε να έκανε κάτι. Πλήρης αποτυχία στην πρώτη προϋπόθεση.

2.  Δεν χρειάζεται να πούμε πολλά για την δεύτερη προϋπόθεση. Φαντάζομαι και η ίδια η κυβέρνηση δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένη. Τα μέτρα αλλάζουν συνεχώς σαν λάστιχο, μια τραβιούνται και μια μαζεύονται χωρίς η λογική τους να είναι προφανής. Λίγοι φαντάζομαι ξέρουν ότι οι περιορισμοί αλλάζουν πάλι από σήμερα Σάββατο, ποια είναι ακριβώς τα νέα μέτρα και τι πρέπει να κάνουμε για να συμμορφωθούμε. 

Μας βομβαρδίζουν συνεχώς με αντιφατικές και αντικρουόμενες εντολές, συστάσεις και απόψεις ειδικών και ασχέτων δίνοντας  μια εικόνα πλήρους σύγχυσης που μπερδεύει τους πολίτες. Μέτρα που συνεχώς αλλάζουν δεν είναι σοβαρά.

Βλέπουμε πια όλοι ότι το πολιτικό-ιατρικό σύμπλεγμα που υποτίθεται ότι αποφασίζει τους περιορισμούς αποτελεί φύλο συκής για να καλύπτει τις κυβερνητικές αποφάσεις. Άλλωστε αυτό φάνηκε στο βίντεο που διέρρευσε με τη κίνηση του χεριού του Νίκου Χαρδαλιά. Δεν υπάρχει ενιαία επιστημονική άποψη και οι διαφωνούντες μιλούν συνεχώς συμβάλλοντας στη σύγχυση. Η κυβέρνηση φαίνεται να σταθμίζει την ζωή με την οικονομία, την υγεία με τον καπιταλισμό. Αλλά απέτυχε και στις δύο βασικές της υποχρεώσεις: να προστατεύσει την δημόσια υγεία και την οικονομική επιβίωση των πολιτών.  

3. Τέλος, η ατομική ευθύνη. Για τους φιλελεύθερους η ευθύνη είναι οικονομική όχι ηθική. Μόνο εξωτερικοί περιορισμοί μπορούν να συγκρατούν τον κυρίαρχο εγωκεντρισμό.

Εδώ ψηλαφίζουμε τη σύνδεση φιλελευθερισμού και καταστολής, της ατομικής ευθύνης που επιβάλλεται με πρόστιμα και αστυνόμευση. Οι ποινικές κυρώσεις αποτελούν τον αναγκαίο σύντροφο της ατομικής ελευθερίας που δεν περιορίζεται από την ευθύνη της αρετής, την αλληλεγγύη, την έγνοια για τον άλλο ή την φωνή της συνείδησης. Γι’ αυτό η κυβέρνηση επιμένει στη μόνη και μόνιμη πίστη του φιλελεύθερου: η αστυνόμευση και η αυστηρότητα θα αυξηθεί, αν δεν υπακούσετε από ηθική υποχρέωση θα το κάνετε λόγω του φόβου του αστυφύλακα.

Όσοι πιστεύουν ότι η πιθανότητα σοβαρής ασθένειας είναι μικρή για τους ίδιους δεν έχουν λόγο να αποφεύγουν τα πάρτι και ό,τι άλλο επιθυμούν. Ο φιλελευθερισμός διδάσκει τη στάση του «κακού πολίτη» όπως την λέμε στη φιλοσοφία του δικαίου.

Παρακούει την απαγόρευση, αν υπολογίζει ότι η πιθανότητα αναγνώρισης της παρανομίας και τιμωρία είναι μικρότερη από την ικανοποίηση της επιθυμίας. Μόνο όποιος πιστεύει ότι η ευθύνη είναι ηθική και προέρχεται από την αλληλεγγύη προσπαθεί να προστατεύσει τους άλλους. Για τον ατομιστή, η προστασία των άλλων είναι δική τους υπόθεση: οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν υποκείμενα νοσήματα πρέπει να μη βγαίνουν από το σπίτι.  Η ευθύνη του φιλελεύθερου είναι να προβλέπει, να αποφεύγει και να ασφαλίζει τις δικές του ατυχίες.

Ο πρωθυπουργός και κυβερνητικά στελέχη έχουν επανειλημμένα παραβιάσει τους δικούς τους κανόνες. Η Πάρνηθα ή η Ικαρία δεν είναι από μόνες τους σημαντικές. Αλλά δίνουν την εντύπωση ότι οι περιορισμοί δεν είναι και τόσο αυστηροί ούτε εφαρμόζονται εξ ίσου σε όλους. Αν έχεις τη δύναμη ή αν μπορείς να αποφύγεις την τιμωρία τότε κάνε ό,τι θέλεις. Ο κ. Μητσοτάκης πρέπει να ψάχνει στις αστοχίες της κυβέρνησης και την δική του ιδεολογία την αποτυχία των μέτρων.