Ελάχιστες είναι οι περιοχές της πατρίδας μας που οι κάτοικοι τους μπορούν να ισχυριστούν πως είναι κομβικής και κρίσιμης σημασίας για την εθνική μας οικονομία, ενώ την ίδια στιγμή αποτελούν αρνητικό σημείο αναφοράς σε σχέση με το μέγεθος της υφιστάμενης περιβαλλοντικής τους επιβάρυνσης.

Ads

Το Πέραμα είναι γνωστό για την Ναυπηγοεπισκευαστική του Ζώνη, τους τεχνίτες του, την προσφυγική καταγωγή των κατοίκων του, την άναρχη δόμηση στο βουνό, τις ταβέρνες, αλλά και ως πέρασμα για τη Σαλαμίνα. Ταυτόχρονα, είναι και μία περιοχή που συγκεντρώνει πλήθος οχλουσών και ρυπογόνων δραστηριοτήτων.

Η πόλη διαθέτει έναν και μόνο κεντρικό δρόμο εισόδου-εξόδου, ο οποίος εξυπηρετεί εκτός από τους κατοίκους της, τους εργαζόμενους του λιμανιού, του Ναυστάθμου, τους χιλιάδες εργαζόμενους και παραθεριστές της Σαλαμίνας, ενώ πολύ συχνά η κίνηση είναι αυξημένη λόγω των βυτιοφόρων, καθώς και άλλων οχημάτων που εισέρχονται στις εταιρείες πετρελαιοειδών, στην COSCO και στα ναυπηγεία. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα σημαντικό τμήμα αυτού του δρόμου στο άνω μέρος του καλύπτεται από τις εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών, ενώ τα 7,5 χιλιόμετρα ακτογραμμής της πόλης στο κάτω μέρος του δρόμου αξιοποιούνται από την COSCO και τα ναυπηγεία.

Στο παρόν άρθρο θα εκτεθούν τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη του Περάματος: Οι δεξαμενές πετρελαιοειδών, οι συνεχείς επεκτάσεις της COSCO και η διαχείριση των απορριμμάτων. Τρεις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην πόλη, αλλά έχουν σοβαρό αντίκτυπο σε επίπεδο Περιφέρειας Αττικής (απορρίμματα), εθνικό (εταιρείες πετρελαιοειδών), ακόμα και διεθνές (η λειτουργία της COSCO καθορίζεται με βάση μία διακρατική συμφωνία Ελλάδας-Κίνας, με την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης).  

Ads

Πρόβλημα πρώτο: Οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών

Ζούμε σε μία εποχή όπου όλοι -και κυρίως οι πολιτικοί- αναφέρονται στην πράσινη ανάπτυξη, στην ανάγκη οικολογικής συνείδησης και στην καλλιέργεια περιβαλλοντικής ευαισθησίας. Αλήθεια, πόσο λογικό είναι μία πόλη που βρίσκεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι υποχρεωμένη να φιλοξενεί εντός του οικιστικού της ιστού το σύνολο των εγκαταστάσεων εταιρειών πετρελαίου της χώρας, με τις τοξικές αναθυμιάσεις και τον κίνδυνο ενός μεγάλου βιομηχανικού ατυχήματος να βρίσκεται ante portas; Στις εγκαταστάσεις αυτές αποθηκεύονται μεταξύ άλλων βενζίνη, καύσιμα αεροπορίας, μαζούτ, αργό πετρέλαιο και πετροχημικά.

Όπως επανειλημμένως έχει σημειώσει ο Δήμαρχος Περάματος Γιάννης Λαγουδάκης, σε περίπτωση ατυχήματος, λόγω της γειτνίασης των δεξαμενών μεταξύ τους, αλλά και του γεγονότος πως βρίσκονται δίπλα σε σπίτια και σε χώρους εργασίας, η οδηγία SEVESO θα αλλάξει και θα λέγεται οδηγία Περάματος. Για εκείνους που δεν γνωρίζουν, το 1976 στο Seveso της Ιταλίας σημειώθηκε μία μεγάλη οικολογική καταστροφή, όπου εξαιτίας της διαρροής διοξίνης στην ατμόσφαιρα, καταστράφηκε όλη η βλάστηση της περιοχής, πέθαναν άνθρωποι και ζώα, με αποτέλεσμα η πόλη να γίνει συνώνυμο της περιβαλλοντικής καταστροφής.

Με συντονισμένες ενέργειες της Δημοτικής Αρχής του Περάματος πραγματοποιήθηκε το πρώτο βήμα. Μόλις πριν λίγους μήνες αποξηλώθηκαν 21 δεξαμενές που κάλυπταν 140 στρέμματα από τα 304 του συνόλου των εταιρειών πετρελαιοειδών. Παρ’ όλα αυτά η οριστική απομάκρυνση των δεξαμενών θα επέλθει μόνο όταν η πολιτεία νομοθετήσει το αυτονόητο, ότι αυτού του είδους οι δραστηριότητες είναι αδύνατον να συνεχίσουν να λειτουργούν δίπλα στα σπίτια των πολιτών. Εξάλλου πέρα από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων, εκτός από τη ρύπανση που προκαλούν στο περιβάλλον, σε περίπτωση ατυχήματος δεν θα υπάρχει έξοδος διαφυγής. Είναι αντιληπτό πως οι υπάρχουσες συνθήκες συνθέτουν την εικόνα μίας πραγματικής κόλασης με τους κατοίκους εγκλωβισμένους, γεγονός που ωστόσο ακόμη μπορεί να αποτραπεί.

Πρόβλημα δεύτερο: Οι συνεχείς επεκτάσεις της COSCO

Η παρουσία του ΟΛΠ εδώ και δεκαετίες στην παράκτια ζώνη του Περάματος έχει ξεκάθαρα ως αποτέλεσμα την όχληση των κατοίκων από τις δραστηριότητες του λιμανιού, αλλά και τον αποκλεισμό τους από τη θάλασσα. Είναι αξιοσημείωτο πως αν και ο Δήμος είναι παραθαλάσσιος, εντούτοις οι δημότες του δεν είναι σε θέση να χαρούν αυτό το πλεονέκτημα εξαιτίας της λειτουργίας των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε αυτό το χώρο.

Η πώληση του ΟΛΠ στην κινεζική COSCO δημιούργησε εν τέλει ακόμα περισσότερα προβλήματα, καθώς ο ιδιώτης επενδυτής, όπως αποδεικνύεται, επιδιώκει να καρπώνεται ολοένα και περισσότερα οφέλη, αδιαφορώντας πλήρως για τις συνέπειες στο περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής των πολιτών που διαμένουν στην πόλη. Μάλιστα, τα μεγαλεπίβολα σχέδια της εταιρείας προβλέπουν ακόμα περισσότερες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις, όπως είναι η ηχορύπανση, η φωτορύπανση, η αέρια ρύπανση, αλλά και τα καυσαέρια λόγω της αύξησης του κυκλοφοριακού φόρτου, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσμα την δραματική αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής.

Οι Δήμαρχοι του ευρύτερου Πειραιά (Περάματος, Πειραιά, Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Νίκαιας-Ρέντη, Κορυδαλλού και Σαλαμίνας) με πρωτοβουλία του Δημάρχου Περάματος αντέδρασαν με την υποβολή ενός κοινού υπομνήματος προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και προς το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής, αναφορικά με τη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για ανανέωση-τροποποίηση ΑΕΠΟ, για τη λειτουργία του λιμένα, των υφιστάμενων και νέων έργων περιοχής αρμοδιότητας ΟΛΠ Α.Ε.».
Είναι γεγονός πως η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να εξαιρέσει χώρους από τη Σύμβαση Παραχώρησης μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και ΟΛΠ Α.Ε. αποδίδοντάς τους στους Δήμους του ευρύτερου Πειραιά προς χρήση και εκμετάλλευση. ‘Έτσι, κατέστη εφικτό χώροι όπως τα λιπάσματα στη Δραπετσώνα, χερσαίες εκτάσεις κατά μήκος της νότιας ακτής της χερσονήσου της Κυνοσούρας και το λιμανάκι του Αρμού στο Πέραμα, να αξιοποιηθούν για πολιτιστικές δράσεις και αναψυχή. Μία σημαντική νίκη που δείχνει στην πράξη ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο.

Από την άλλη πλευρά, η COSCO κάτω από τις παρούσες συνθήκες, μετά και τις εθνικές εκλογές του 2019, φαίνεται να αγνοεί την τοπική κοινωνία και τους θεσμικούς εκπροσώπους της θεωρώντας πως αφού η συμφωνία είναι διακρατική δεν είναι υποχρεωμένη να διαβουλεύεται με κανέναν άλλον πέρα από την ελληνική Κυβέρνηση. Είναι χαρακτηριστικό πως η συμπεριφορά της έχει εξοργίσει ακόμα και τους ναυπηγοεπισκευαστές, οι οποίοι αντιδρούν στην πρόθεση της εταιρείας να δημιουργήσει νέο ναυπηγείο, καταγγέλλοντας πως χρησιμοποιεί αντισυμβατικές μεθοδεύσεις και μονοπωλιακές πρακτικές.

Πρόβλημα τρίτο: Η Διαχείριση των Απορριμμάτων της Αττικής

Το νέο σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων από την Περιφέρεια Αττικής έφερε νέα προβλήματα στην περιοχή του Περάματος. Σαν να μην έφταναν οι ήδη υπάρχουσες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις της πόλης, σχεδιάστηκε μέσω Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) η δημιουργία δύο Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, στο Σχιστό Περάματος και στην περιοχή της Φυλής.

Αναμφίβολα, η ιστορία του Περάματος με τα σκουπίδια της Αττικής δεν ξεκινάει τώρα. Από τη δεκαετία του ’50 έως το 1991 η μοναδική χωματερή της Αττικής λειτουργούσε στα γεωγραφικά όρια του Δήμου, ενώ από το 1991 έως σήμερα η πόλη φιλοξενεί έναν Σταθμό Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ), όπου κατόπιν σταδιακών επεκτάσεων, εξυπηρετεί σήμερα 20 Δήμους.

Όπως σημειώθηκε ανωτέρω, στην περιοχή λειτουργεί και το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων (ΚΕΛ) Ψυττάλειας, το οποίο καλύπτει τις ανάγκες σχεδόν όλης της Αττικής. Συνεπώς, σκουπίδια, υγρά απόβλητα, οχληρές δραστηριότητες, αποτελούν επιβαρύνσεις που οι κυβερνώντες θεωρούν πως είναι καλοδεχούμενες σε περιοχές β’ κατηγορίας, κι ας ομνύουν κατά τα άλλα υπέρ των ευρωπαϊκών πρακτικών, οι οποίες βασίζονται στην αρχή της εγγύτητας αναφορικά με τη διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων!
Τι κι αν οι Δήμαρχοι της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά είχαν συμφωνήσει το 2016 με την προηγούμενη Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής για την άμεση αναγκαιότητα μίας αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων, όπου κάθε Περιφερειακή Ενότητα θα διαχειριζόταν από μόνη της τα απορρίμματά της; Ήταν οι μόνοι Δήμαρχοι της Αττικής που θεώρησαν πως οφείλουν να γίνουν μέρος της λύσης του προβλήματος εφαρμόζοντας σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης και ευρωπαϊκές οδηγίες που βασίζονται στη χωροταξική δημοκρατία.

Η σημερινή διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής αγνοεί με προκλητικό τρόπο τα περιβαλλοντικά προβλήματα του Περάματος και του Κερατσινίου και σχεδιάζει στο πλάισιο της λογικής «όλα χωρούν στην πίσω αυλή της Αττικής», ένα φαραωνικό, συγκεντρωτικό έργο, το οποίο σαφώς βρίσκεται στον αντίποδα της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, γυρίζοντας την περιοχή πολλά χρόνια πίσω. Την ίδια στιγμή η Κυβέρνηση αποφάσισε τη λειτουργία νέου ΣΜΑ για τον Δήμο Πειραιά, στο Σχιστό Περάματος. Επομένως, δεν έχουν τέλος οι επιβαρύνσεις της περιοχής, ακόμα και εν μέσω μίας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης.
 
Ήρθε η ώρα της ανατροπής των αποφάσεων που ελήφθησαν για εμάς χωρίς εμάς

Ο Δήμος Περάματος έχει δηλώσει πως θα εξαντλήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα προκειμένου να διαφυλάξει την ποιότητα ζωής και την υγεία των κατοίκων. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας, έχοντας ως πάγιο αίτημα την απομάκρυνση της Oil One και άλλων ρυπογόνων βιομηχανιών. Οι Δημοτικές Αρχές της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά θέτουν ζήτημα σεβασμού και αξιοπρέπειας των πολιτών και ζητούν από την Κυβέρνηση και από την Περιφέρεια να αλλάξουν στρατηγική άμεσα σε σχέση με την έως τώρα απαξιωτική τους συμπεριφορά απέναντι στο παρόν και στο μέλλον του τόπου τους.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Δήμος Περάματος διοργάνωσε πριν από δύο χρόνια μια εξαιρετική ημερίδα για την απομάκρυνση των εταιρειών πετρελαιοειδών από την πόλη με εισηγητές επιστήμονες, βουλευτές και αυτοδιοικητικούς. Το βασικό συμπέρασμα της ημερίδας -πέρα από τη διαπίστωση της επικινδυνότητας των εγκαταστάσεων και των πολλαπλών προβλημάτων που προκαλούν στους πολίτες και στο φυσικό περιβάλλον- ήταν πως η μεταφορά των εταιρειών μπορεί να καταστεί δυνατή, αρκεί να υπάρξει ισχυρή πολιτική βούληση. Μάλιστα, αυτό είχε τονίσει και ο σημερινός Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Γιάννης Πλακιωτάκης, δείχνοντας με τη στάση του πως θα μπορούσε να βρεθεί κοινός τόπος για μία διακομματική συνεννόηση σε ένα ζήτημα που άπτεται της δημόσιας υγείας. Ένα σημαντικό βήμα έγινε με την απομάκρυνση του συνόλου των δεξαμενών των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛ.ΠΕ.) τη φετινή χρονιά. Ο αγώνας όμως συνεχίζεται μέχρι να αποδοθούν οι χώροι στους πολίτες και σε αυτήν  την κατεύθυνση είναι επιβεβλημένο να υπάρξουν νομοθετικές πρωτοβουλίες που να απεικονίζουν το πρόβλημα και την βέλτιστη επίλυσή του.

Παράλληλα, ήρθε ο καιρός να μπει ένα φρένο στις επιδιώξεις της COSCO, η οποία στοχεύει στον πλήρη έλεγχο του λιμανιού χωρίς να υπολογίζει την τοπική κοινωνία. Ήδη υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις από τους Δήμους που πλήττονται από την λειτουργία της και τα μελλοντικά της σχέδια. Όπως φαίνεται, στόχος του ιδιώτη επενδυτή είναι να επιβάλλει έναν μονοπωλιακό έλεγχο σε όλους τους τομείς της λιμενικής ανάπτυξης με τα κέρδη να είναι δικά του και τις ζημιές να τις υφίστανται οι πολίτες. Είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός πως η αυτοδιοίκηση, οι επιστήμονες, οι εργαζόμενοι και οι κάτοικοι των Δήμων είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν ένα μεγάλο κοινωνικό μέτωπο, απέναντι σε όσους δίνουν «γη και ύδωρ» σε αυτήν την επένδυση, χωρίς καμία διαβούλευση και δίχως τη συμμετοχή των θεσμικών εκπροσώπων των πολιτών σε αυτές τις διαδικασίες.

Τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που συντελούνται στην περιοχή δεν πρέπει να συνεχιστούν. Είναι αδιανόητο η Περιφέρεια Αττικής και η Κυβέρνηση να επιμείνουν στο σχέδιο τους, δηλαδή να φιλοξενούνται τα απορρίμματα της μισής Αττικής σε μία Περιφερειακή Ενότητα και συγκεκριμένα στα σύνορα δύο πόλεων (Περάματος και Κερατσινίου). Ας μην γελιόμαστε! Εάν δεν υπάρξουν χωροθετήσεις και σε άλλες Περιφερειακές Ενότητες, ποιος μπορεί να διασφαλίσει πως μελλοντικά αυτή η μονάδα δεν θα επεκταθεί κι άλλο; Κανείς! Η ιστορία διδάσκει και φανερώνει ότι δεν θα υπάρξει τέλος στην ταλαιπωρία των κατοίκων εάν λείπει η πολιτική βούληση. Ωστόσο, είμαι βέβαιος πως οι πολίτες και οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους δεν θα επιτρέψουν την υλοποίηση αυτού του καταστροφικού σχεδίου για την περιοχή. 

Είναι επιτακτική η ανάγκη -και θεωρώ πως δεν διαφωνεί κάνεις σε αυτό- οι κυβερνήσεις, αντί να ακολουθούν τον εύκολο δρόμο των αδειοδοτήσεων νέων ρυπογόνων εγκαταστάσεων και των τροποποιήσεων των αδειών των εταιρειών που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία εις βάρος της πόλης, να αλλάξουν προσανατολισμό προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Είμαι πεπεισμένος πως η κατάσταση αν και είναι δραματική μπορεί να αλλάξει. Εξάλλου, το πιο βαθύ σκοτάδι είναι λίγο πριν το ξημέρωμα.

* Ο Δημήτρης Πετράς είναι Φιλόλογος, MSc Τοπική και Περιφερειακή Ανάπτυξη & Αυτοδιοίκηση και τ. Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης στο Δήμο Περάματος