Σε ένα από τα πιο φεμινιστικά κείμενα που γραφτηκαν ποτέ από έναν άνθρωπο που κατανοούσε πως δεν θα απελευθερωθει κανείς ποτέ όσο έχει ανάγκη τους σκλάβους, στη Νόρα, ο Ίπσεν δημιουργεί μια ηρωίδα που παίζαν μαζι της σαν κούκλα. Και πίστεψε αληθινά πως αυτός πρέπει να είναι ο προορισμός της στη ζωή. Ν’ αγαπάει και ν’ αφοσιώνεται περισσότερο από συνήθεια παρά από μια συναίσθηση χρέους δηλαδή αληθινής επιλογής. Ο Ίπσεν θίγει τόσο ουσιαστικά όσο ένας κριτικά διακείμενος καλλιτεχνης τα στερεότυπα των φύλων.

Ads

Τα στερεότυπα αυτά που είναι εσωτερικευμένες (σε βαθμό πέραν κάθε αμφισβήτησης) πεποιθήσεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά των φύλων και των κοινωνικών ρόλων που οφείλουν, με κίνδυνο της βαρύτερης ποινής εαν δεν το κάνουν, να ακολουθούν. Εμπειρικές μελέτες έχουν βρει ευρέως διαδεδομένες πολιτισμικές πεποιθήσεις ότι οι άντρες είναι κοινωνικά πιο πολύτιμοι και πιο ικανοί από τις γυναίκες σε μία σειρά από δραστηριότητες. Έτσι εξηγείται και το φαινόμενο της γυναικοκτονίας (αντί πχ της προσπάθειας για νοσηλεία) που είχαμε πρόσφατα στη Ρόδο, φαινόμενο που (στις ποικίλες εκφάνσεις του σε Ανατολή και Δύση) δολοφονεί περισσότερους ανθρώπους στον πλανήτη από όσους ο πόλεμος τα τροχαία ο καρκίνος και η ελονοσία μαζί.

Η δυσώδης αυτή πληγή έχει καταφανώς οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους. Όμως όπως κάθε σύνθετο φαινόμενο που δεν αφορά μονάχα την απρόσωπη, απόμακρη εξουσία αλλά και την ατομική στάση αυτού που ζει μέσα μας και μας κοιτά απ’ τον καθρέφτη, έχει και ψυχολογικές. Ισως κανένας δεν το περιέγραψε καλύτερα από έναν άνδρα, τον περίφημο καθηγητή της παλιάς απαιτητικής Οξφόρδης, τον T. Eagleton. Κοινωνικά και πολιτισμικά υποτιμημένη “η γυναίκα δεν είναι έτερο μόνο με την έννοια του πλάσματος που ο άνδρας αδυνατεί να κατανοήσει, αλλά κι ως ένα έτερο που συνδέεται στενά με την εικόνα του τι δεν είναι κι άρα ως υπενθύμιση προς αυτόν του τι είναι. Έτσι ο άνδρας την χρειάζεται  καθώς την απορρίπτει εξαναγκαζόμενος να δώσει ένα αμφίσημο πρόσημο στην ύπαρξη της.

Η ύπαρξη του ανδρικού προτύπου όχι μόνο εξαρτάται παρασιτικά από την γυναίκα και από την πράξη του αποκλεισμού ή της υποταγής της, αλλά και υπενθυμίζει πως ίσως η γυναίκα τελικά δεν είναι τόσο “άλλος”. Ανάλογα με το πόσο ασφαλές είναι το εγώ του ανθρώπου στο οποίο η εκάστοτε μορφή ετερότητας απευθύνεται. Πως ίσως “αντιπροσωπεύει κάποια ιδιότητα του άνδρα, την οποία έχει ανάγκη να καταπιέσει, να την εξορίσει από την ύπαρξη του, να την υποβιβάσει σε μια ασφαλή ξένη σφαίρα πέρα από τα δικά του σαφώς καθορισμένα όρια”… “έτσι ώστε ο άνδρας”, (σσ φύλακας της μικροεξουσίας και τοποτηρητής/αντιγραφέας κάθε μεγάλης) “να χρειάζεται να αστυνομεύει” (μέσα κι έξω του… σε χώρους ιδιωτικούς μα κυρίως χώρους δημόσιους) “το απόλυτο όριο μεταξύ των δυο περιοχών, τοσο άγρυπνα όσο το αστυνομεύει, ακριβώς γιατί είναι πιθανόν να παραβιαστεί”.

Ads

Με άλλα λόγια, το τρομώδες παραλήρημα που μετατρέπεται από μη ισορροπημένα εγώ σε λεκτική ή ακόμη και δολοφονική βία (αντί να μεταφραστεί όπως γίνεται από ισορροπημένα εγώ σε ελπίδα ενός ευρύτερου ορίζοντα) πηγάζει σε σημαντικό βαθμό κι από την ανάγκη μας για ασφάλεια μπροστά στο “ξένο”, στο “άλλο”. Είναι αυτή η ανάγκη που χειραγωγείται από τις πλείστες μικρές και μεγάλες εξουσίες, πέρα των φύλων, των φυλών, των θρησκειών, των ιδεολογιών ή των προσωπικών μας επιλογών… Κι όταν αυτό το ξένο δεν είναι απόμακρο, τότε γίνεται βασανιστικό.

Παρόλο λοιπόν που τα βιολογικά φύλα υπάρχουν και πρέπει να γίνονται σεβαστά, είναι τα ίδια που φορμάρονται σε δυαδικούς αριθμούς και κουτιά συμπεριφορών και δυνατοτήτων. Και είναι τα ίδια που μεταλλάσονται σε κοινωνικές κατασκευές μέσα από διαδικασίες εσωτερίκευσης τις οποίες κάθε κοινωνία διαθέτει, ώστε η κοινωνική κατασκευή του φύλου να συνιστά ένα ιστορικό και πολιτισμικό φαινόμενο. Φαινόμενο ΄που νομιμοποιείται μέσα από χίλιους δρόμους σχεδόν σε κάθε πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική μας εκφορά (ανδρών και γυναικών αφού κι η γυναίκα ενσωματώνει συχνά το κυρίαρχο ανθρωπολογικό πρότυπο της οπτικής του κατασκευασμένου άνδρα κι η ίδια αποδεχόμενη  και υπερασπιζόμενη από τον σεξισμό). Αφού οι δυνατοί τοποτηρητές  φυλλάτουν (τραγικά αναλώσιμοι  κι οι ίδιοι όποτε χρειαστεί) τις δυνατές εξουσίες σε αυτόν τον πολεμοχαρή πλανήτη.

Οι πολιτικές νεολαίες (που θα ταν χρήσιμες εαν αποφάσιζαν οι ίδιες να τελέσουν τον ρόλο τους, παρά την άδικη σε επιμέρους περιπτώσεις γενίκευση που κάνω για να τονισω τι θελω να πω) δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Από τα απίστευτα σεξιστικά συνθήματα όλων σχεδόν των παρατάξεων και τις χυδαίες αφίσες (με πρωταγωνίστρια μακράν των υπολοίπων την ΔΑΠάρα, βλ. κεντρική φωτό με παλαιότερες αφίσες) καλούνται τα κόμματα (και τα Προεδρεία και τα Τμήματα Δικαιωμάτων και Γυναικών) να πάρουν θέση σε αυτά τα φροντιστήρια ταχύρυθμης εκμάθησης ή ανοχής του σεξισμού αντί να σοκάρονται κάθε φορά που μια νέα Ελένη Τοπαλούδη προστίθεται στον κατάλογο των θυμάτων…

Στην πραγματικότητα θα έπρεπε χθες να συναντηθούν τα Τμήματα Γυναικών όλων των κομμάτων και να δημιουργήσουν μια χάρτα κατά του σεξισμού, (και θα φροντίσω να τους το ξαναστείλω χρόνια μετα την απόπειρα από την Ομάδα Γυναικών Θεσσαλονίκης) ώστε ο νεολαίος να μην χρησιμοποιεί το σήμα τους για να γ@@@@σει. Βέβαια είναι πολύ δύσκολο να βγούμε από το κυνήγι του απόλυτου και την δυαδική πρόσληψη της “πραγματικότητας” όπου πάντοτε το καλό έχει τα χαρακτηριστικά των όποιων κυρίαρχων και το υποτιμημένο ή απειλητικό κακό τα χαρακτηριστικά των άλλων.

Τόσους αιώνες με αποδιοπομπαίους τράγους πορευόμαστε, δημιουργημένοι και δημιουργοί ενός θεού Ιανού, που χει τον Σατανά για πίσω του όψη κι ας σκοτωνόμαστε όλοι στις ποικίλες θρησκευτικές αναγνώσεις ή στις πολιτικές ή κοινωνικές εκκοσμικεύσεις τους για την απόσταση που τους χωρίζουν. Η έπαρση όμως και η ταύτιση του άλλου (και της γυναίκας,  μέσα άλλωστε κι αυτή στα πρόχειρα διευρυμένα σε κάθε κρίση όρια του «άλλου») με το υποτιμημένο ή/και το σατανικό, παρόλο που μας πλησιάζει (όχι μόνο ως  εκκωφαντική χυδαιότητητα) μα κι ως αστειάκι ή σαχλίτσα, δεν παζαρεύει, δολοφονεί. Και γι’ αυτό (όπως σωστά λέγεται με έμφαση τελευταία) και  δεν της αξίζει Καμία Ανοχή!